Rëndësia e marrëdhënieve Greko – Shqiptare për rajonin dhe për Europën

Ju falenderoj shumë për ftesën. Ju falënderoj edhe për fjalët e mira që u thanë këtu. Falënderoj çdo Shqiptar dhe Shqiptare, të cilët, me punën e tyre, me miqësinë, me prezencën e tyre në Greqi, kontribuojnë në zhvillimin e vendit tim, me lidhjet e tyre familjare dhe kontaktet e përditshme, sjellin më afër dy vendet tona. Falënderoj personalisht çdo student dhe studente me origjinë nga Shqipëria që ka ndjekur leksionet dhe seminaret e mia dhe sot janë të sukseshëm në atdheun e tyre. Jam krenar për ata studentë dhe ato studente. Në Greqi jetojnë 700 mijë Shqiptarë, 140 mijë prej tyre kanë marrë nënshtetësinë greke. Pothuajse 7 mijë janë tashmë vetë sipërmarrës. Dëshëroj të nënvizoj edhe nga kjo foltore, se sa me fat jemi ne, Grekët, që vala e parë e emigrantëve ekonomikë, vinte prej vendit tuaj. Njerëz të qetë, familjarë, plot mirësi, punëdashës, me dëshirë për dije. Pa fanatizëm dhe ekstremizëm. Njerëz që gjetën një jetë të mirë dhe të koordinuar, ndërkohë që ndihmuan në mënyrë vendimtare atdheun e tyre. Të integruar në shoqërinë greke si askush tjetër që vinte prej vendeve të treta. Ata përbëjnë një urë mirëkuptimi reciprok.

Greqia dhe Shqipëria: një histori e gjatë marrëdhëniesh, brengash, shpresash, momentesh gëzimi por edhe vështirësish. Jemi këtu që të kontribuojmë për forcimin e energjive pozitive midis dy vendeve. Dëshërojmë, jemi të detyruar, do të përpiqemi, do t’ja dalim që t’i shndërrojmë marrëdhëniet tona në model, në favor dhe të vetë Europës.

Në këto marrëdhëniet tona, ekziston një urë e madhe që na lidh: Minoriteti autokton Grek në Shqipëri. Njerëz me një nivel të lartë kulturor. Me besnikëri ndaj vendit qytetarë të të cilit janë, por edhe me dashuri për Greqinë. Të drejtat e tyre përbëjnë imperativ historik dhe përspektivë europiane.

Ura e tretë lidhëse është Kisha e Krishterë Orthodhokse e Shqipërisë, e cila ka në krye të saj një njeri të mençur dhe human, Kryepeshkopin z. Anastas.

Jetojmë në një epokë e cila nga një anë është e mbushur me rreziqe dhe pasiguri, por nga ana tjetër është plot shpresa, mundësi dhe përspektiva.

Sot, rajoni i Europës Juglindore është bllokuar në një trekëndësh paqëndrueshmërie, midis tre rajoneve konflikti, Ukrainës, Libisë, Lindjes së Mesme, veçanërisht Sirisë dhe Irakut. Prej kulmeve të këtij trekëndëshi emetohen valë destabilizimi. Duke zhvilluar bashkëpunimin në rajonin tonë, e kemi për detyrë të pengojmë tendenca të tilla. Të garantojmë valë stabiliteti të emetuara prej nesh drejt të gjitha brinjëve të trekëndëshit. Të veprojmë pozitivisht.

Në këtë kuadër ne forcojmë bashkëpunimin dypalësh të dy shteteve tona, të Shqipërisë dhe të Greqisë. Në rajon, ne mbështesim SEECP, presidencën e së cilës e ushtroi vjet me sukses Shqipëria dhe sivjet po e ushtron Bullgaria. Krijojmë institucione të reja, siç është takimi katërpalësh midis Bullgarisë, IRJM, Shqipërisë dhe Greqisë, që hapi siparin në nivel Ministrash të Jashtëm sivjet në Prill në Selanik.

Gjatë viteve nëntëdhjetë i gjithë rajoni ynë ishte orientuar drejt zhvillimit prej fillimit të marrëdhënieve të veta, pas shëmbjes të atij sistemi që njihej si socializmi real. Roli i kompanive greke në avancimin e një ekonomie sociale tregu, ishte vendimtar. Edhe më vendimtare ishte prezenca e Greqisë në dhjetëvjeçarin e parë të shekullit të 21të, gjatë të cilit u hap dhe po materializohet tashmë rruga euro-atlantike e Europës Juglindore. Para 20 vjetësh, vetëm Greqia ishte vend anëtar i NATO-s dhe i BE-se. Sot pesë shtete ( Greqia, Bullgaria, Kroacia, Sllovenia dhe Rumania) të rajonit janë anëtare të BE-së, dhe gjashtë shtete (plus Shqipërinë dhe në të ardhmen shumë të afërt dhe Mali i Zi) janë anëtarë të NATO-s. Ne mbështesim së bashku integrimin e të gjitha shteteve të Ballkanit Perëndimor në BE, në një BE të demokratizuar.

Ajo që ka përparësi sot është që të koordinohen planet e dhjetëvjeçarëve paraardhës. Objektivi është i dyfishtë: forcim i marrëdhënieve tona dypalëshe dhe njëkohësisht, krijimi i rrjeteve të mëdha infrastrukturore, forcim i marrëdhënieve ekonomiko-sociale midis të gjitha shteteve të rajonit. Forcimi i marrëdhënieve tona do të lehtësojë ecurinë europiane të rajonit, dhe në përspektivë, prezencën e tij të fuqizuar nëpër institucionet dhe politikat e BE-së. Në këtë kuadër, para 10 ditësh filluam së bashku me Bullgarinë, Rumaninë dhe Kroacinë një bashkëpunim informal por të qëndrueshëm të katër shteteve anëtare të BE-së në rajon.

Përspektiva europiane e Shqipërisë, vetë europianizimi i elitave shoqërore, gëzon mbështetjen tonë të plotë dhe të gjithanshme. Realizimi i pesë objektivave europiane që i janë vendosur Shqipërisë, do të ndihmojë në avancimin e reformave të brëndshme në vend por dhe do t’i sjellë më afër dy vendet tona. Greqia, një prej anëtareve më të hershme të BE-së, zotëron eksperiencën dhe ekspertizën mbi proçedurat dhe ‘’anët e çuditshme‘’ të BE-së, dhe në çdo moment është e gatshme të ndihmojë për çdo kërkesë nga ana e Shqipërisë mike.

Njëkohësisht, ne dëshërojmë që të mos i lëmë të pazgjidhura probleme të vjetra, të cilët do të krijonin vështirësi në ecurinë europiane të Shqipërisë. Dëshërojmë që ato të zgjidhen sa më shpejt që të jetë e mundur, me dialog, me pjekuri, me mirëkuptim dhe në mënyrë racionale.

Bashkimi Europian është një sistem i së drejtës, një sistem që udhëhiqet nga e drejta dhe ligji, by the rule of law. Funksionon në bazë të rregullave. E kemi mbrujtur me kulturën e dialogut dhe të respektit reciprok, me kulturën e konsensusit dhe të kompromiseve pozitive. Pikërisht kjo kulturë duhet që të përhapet në të gjithë Ballkanin perëndimor. Dhe që të arrihet kjo, do të duhet që ne, Shqipëria dhe Greqia, të japim shëmbullin pozitiv për të gjithë rajonin. Nën këtë frymë ne dëshërojmë që të kapërcejmë keqkuptimet dhe konceptet ekstremiste (shoviniste apo neonacionaliste). Po synojmë zgjidhjen e problemeve të vjetra dhe shfrytëzimin e shanseve të reja. Synojmë ecurinë e përbashkët përpara.

Ecuria drejt Europës nuk ka të bëjë vetëm me Shqipërinë dhe nuk i referohet vetëm Ballkanit Perëndimor. Ka të bëjë veçanërisht me atë që e quajmë faktor shqiptar në terësinë e vet. Ashtu si gjermanishtfolësit e shekullit të 20të, edhe Shqiptarët janë të organizuar kryesisht në dy shtete dhe kanë një pozicion të veçantë në një shtet të tretë,(të parët në Gjermani, në Austri dhe në kantonet e Zvicrës, të dytët në Shqipëri, në Kosovë dhe Shqiptarët në IRJM). Rruga europiane është rruga që do të drejtojë bashkëjetesën institucionale të të gjithë Shqiptarëve të këtyre shteteve. Me Shqiptarët e IRJM kemi marrëdhënie dhe dialog shumë të mirë. Gjithashtu, për herë të parë gjatë qeverisjes sonë, ne filluam një dialog esencial dhe bashkëpunim me Kosovën.

Vendi i vetëm anëtar i NATO-s në Ballkanin Perëndimor, është Shqipëria. Është një shtyllë stabiliteti për këtë rajon. Bashkëpunimi mes Shqipërisë dhe Greqisë në kuadër të NATO-s por edhe në rrafshin dypalësh, përsa u përket çështjeve të sigurisë dhe të stabilitetit, ka dhënë indiciet e para pozitive. Kërkohet që ky bashkëpunim të bëhet edhe më intensiv dhe më i shpeshtë, në favor të të gjithë rajonit.

Do të dëshëroja të bëja edhe vërejtjen e mëposhtme: megjithë krizën që ka goditur ekonominë greke, me pasoja për të gjithë shoqërinë tonë, Greqia mbetet duke ruajtur distancën, si vendi më i fuqishëm i rajonit. Disponon avantazhe thelbësorë. Nuk është vetëm Prodhimi i Brëndshëm i saj Bruto që, megjithë tkurrjen në masën 25% prej krizës, është pesë herë më i madh se ai i Bullgarisë dhe dhjetë herë më i madh se ai i Shqipërisë. Është pjesëmarrja e saj në të gjitha institucionet perëndimore. Është ekspertiza që zotëron, janë kapacitetet dhe aftësitë (Capacities and Capabilities) që ajo disponon.

Nga ana tjetër, Shqipëria është vend me rol të rendësishëm në rajon. Veçanërisht në Ballkanin Perendimor roli i saj është kyç. Ai që quhet faktori shqiptar është vitet e fundit, më energjiku, më i ri. Nëse gërshetojmë fuqinë greke me kapacitetin e energjisë shqiptare do të shumëfishohen mundësitë e të gjithë rajonit. Për këtë është e rendësishme të arrihet midis nesh zgjidhja e problemeve. Bashkëpunim në perspektiva.

Kemi për detyrë të zhvillojmë më tej tregëtinë e ndërsjelltë dhe investimet. Të zbatojmë arritjet evropiane përsa i përket këtyre të fundit. Të garantojmë funksionalitetin e tyre. Të zhvillojmë bashkëpunimin tonë ndërkufitar, shoqëror dhe ekonomik. Bashkëpunimin në sektorë të tillë siç është energjia, TAP-i po përparon, por edhe siguria në përgjithësi. Në arsim dhe në kulturë.

Stabiliteti në marrëdhëniet tona dhe zhvillimi pozitiv i tyre, përgjigja racionale dhe në bazë të së drejtës ndërkombëtare për të gjitha çeshtje që kemi të hapura, do të tërheq me vete dhe shtetet e tjera të rajonit. Do të përbëjë shëmbull pozitiv në sjelljet e tyre për të zhvilluar tolerancën dhe respektin për faktorin ndryshe.

Kërkohet pra, të luftojmë steriotipet e gabuara dhe negative midis popujve tanë. Steriotipe që egzistojnë në tekstet shkollore, ose,- më shpesh,- publikohen nga Medjat e vendeve tona. Përgjithësisht, kemi për detyrë të përpiqemi me qëllim që politika e jashtme të mos mirret peng i situatave të brendshme dhe aq më pak të imponohet prej tyre. Përkundrazi, duhet të lëhtësojë mirëkuptimin ndërmjet dy popujve dhe dy shtetëve.

Çdo bashkëpuni, ashtu si tangua, kërkon dy partnerë/ valltarë të mirë dhe të kujdesshëm. Dy që të duan të arrijnë suksesin së bashku dhe jo njeri të vëprojë në dëm të tjetrit. Dhe kjo është pikërisht dëshira jonë me Ditmirin.

Të gjitha këto mendime, dhe shumë të tjera që kemi këmbyer me mikun tim Ministrin e Jashtëm të Shqipërisë, mund të integrohen në një traktat të rinovuar miqësie, bashkëpunimi e sigurie midis dy vendeve, për të cilin, brenda vitit do të duhet të kemi renë dakort, të paktën në pikat kryesore. Në këtë traktat do të mund të përfshihen sektorë të rinj bashkëpunimi, siç është energjia, sektori i arkeologjisë, qarkullimi i përvojës së teknologisë së përparuar evropiane. Njëkohësisht të jipet zgjidhje për problem që së bashku biem dakort se duhen kapërcyer. Duam ta aktualizojmë dhe të pasurojmë traktatin e miqësisë midis dy vendeve.

Traktati i miqësisë dhe preambula që do t’i shtojmë atij do të përbëjnë konfirmimin e miqësisë dhe të gjendjës së jo luftës midis dy shtetëve.

Në këtë marrëveshje do të parashikohet bashkëpunimi i të dy shtetëve, kështu të paktën propozon pala jonë, për të mbështetur procesin integrues të Shqipërisë në BE. Të kërkohen nga palët të gjitha ato zgjidhje teknike dhe sqarime të ndërsjellta me qëllim që të materializohen marrëveshjet në fuqi, si edhe thirrja e komisionëve me ekspertë kudo që gjykohet e nëvojshme.

Personalisht i kushtoj rendsi shumë të madhe kulturës dhe diplomacisë kulturore. I duam vallet e Shqiptarëve dhe ata i duan vallet greke. E njejta gjë vlen edhe për muzikën dhe forma të tjera arti.

Propozoj institucionalizimin nën kujdesin tonë të javëve të artit shqiptar dhe grek, për muzikën dhe kinematografinë, me qëllim që të njohim më mirë njeri-tjetrin, por edhe të promovojmë sukseset tona.

Me këtë menyrë do të ngremë në një nivel më të lartë edhe programin arsimor të minoritetit autokton grek në vendin tuaj. Në përgjithësi do të forcohet mësimi i gjuhës greke si gjuhë e huaj në sistemin arsimor të Shqipërisë. Paralelisht do të ngrihen në një nivel më të lartë studimet shqiptare e greke në universitetet tona. Do të intensifikohet bashkëpunimi i tyre. Gjithashtu, studjojmë pozitivisht mësimin e gjuhës shqipe për fëmijët e emigrantëve shqiptarë, Në të njëjtin kuadër, do të kontribuojmë në funksionimin e mirë dhe me rendiment të komisionit të përbashkët të eksperteve për tekstet shkollore.

Përsa i përket të drejtave të minoritetit autokton grek, një Shqipëri që shkon drejt BE-së, shpresoj të veprojë në kohë dhe me inisiativë të saj në zbatim të atyre që parashikon legjislacioni evropian, ligjet evropiane për mbrojtjen e të drejtave të saj, pa dallim në të gjithë territorin e vendit, duke filluar nga të drejtat e saj mbi pronën.

Dhe përderisa bëhet fjalë për anën ekonomike, me përkrahjen tonë nxitim Komisionin e Përbashkët Nderministror (KPN) për problemet ekonomike. Propozuam organizimin dhe të forumit ekonomik të bisnesmenëve nën kujdesin e dy ministrive tona të jashtme. Ndjekjen dhe materializimin e programit të veprimit në fushën e turizmit. Të njëjtën gjë edhe për bujqësinë dhe ujrat, si edhe për transportet. Për të fundit do të përkrahim, me ndihmën e BE-së, ngritjen e infrastrukturës së domosdoshme që të përshkojë anën perendimore të Greqisë, Shqipërisë dhe të Ballkanit tjetër Perendimor. Të sigurojmë në përgjithësi mundësi me të favorshme investimesh dhe të shfrytëzim –funksionimit të investimeve egzistuese dhe të veprimit të biznesit.

Lista e veprimtarive dhe sinergjive të përbashkëta mund dhe duhet të jetë e pafund. Këtu dhash disa mendime. Të gjitha këto mund, dhe për mendimin tim, kemi detyrimin për t’i zbatuar. Që të arrihet kjo në mënyrë rezultative, pa ngecur të dy palet në procedura burokratike, do të duhet të forcojmë akoma më mirë marrëdhëniet midis dy vendeve në drejtimin që tash kemi si Ministri të Jashtme. Në shumicën e tyre dërmuese Grekët, kanë mësuar ta respektojnë Shqipërinë dhe faktorin shqiptar. Nuk rrojmë në kohën e rrezimit të sistemit të atëhershëm politik. Të emigrimit të shqiptarëve dhe të mungesës së perspektivës për vendin e tyre. Shqipëria po përparon si një vend modern evropian dhe duam të jemi përkrah asaj në këtë realitet zhvillimi. Nuk lëjojmë që të nënvleftësohet fqinji ynë perendimor, verior. Së bashku do të transformojmë të ardhmën e rajonit. Nga ana tjetër, nuk do të duhet të harrojë askush në Shqipëri se e ardhmja e saj lidhet me marrëdhëniet e mira me fqinjin e saj jugor. As të nënvleftësohen mundësitë dhe instrumentet që disponon Greqia akoma edhe sot.

Eshte e vërtetë se ka vende më të fuqishme në Evropë dhe në botë se vendet tona. Por interesimi i tyre për Shqipërinë nuk është i qëndrueshëm. Nuk përbën përparësi të dorës së parë. Përkundrazi, ne duam, dëshirojmë dhe punojmë për marrëdhënie barazie, ku nga problemet e së kaluarës ngrejnë sot miqësi dhe përfitime të përbashkëta për të ardhmën. Marrëdhënie të forta midis Shqipërisë dhe Greqisë japin forcë në shtetët dhe shoqëritë tona. Ushqejnë me shpresë popujt tanë. Kontribuojnë në stabilitetin dhe sigurinë e të gjithë rajonit.