Την 25η Νοεμβρίου 2018, έπειτα από 18 μήνες διαπραγματεύσεων, η ΕΕ ενέκρινε τη Συμφωνία Αποχώρησης του ΗΒ, που εξασφαλίζει μία ομαλή και προβλέψιμη αποχώρηση του ΗΒ από την Ένωση. Η μεταβατική περίοδος 21 μηνών που προβλέπεται στη Συμφωνία θα δώσει στην ΕΕ και το ΗΒ τον απαραίτητο χρόνο, μέχρι τέλος Δεκεμβρίου 2020, για να προσαρμοστούν στην νέα πραγματικότητα και να θέσουν σε ισχύ συμφωνίες που θα αφορούν σε όλο το φάσμα των μελλοντικών πολιτικών, αμυντικών, εμπορικών και οικονομικών τους σχέσεων.
Η Συμφωνία Αποχώρησης του ΗΒ από την ΕΕ καλύπτει το σύνολο των επιδιώξεων της Ελλάδος, ιδίως σε ό,τι αφορά στην προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ που διαβιούν και εργάζονται στο ΗΒ, στον δημοσιονομικό διακανονισμό για στον κοινοτικό προϋπολογισμό, στα θέματα διαχωρισμού (π.χ. αστυνομική και δικαστική συνεργασία σε αστικές, διοικητικές και ποινικές υποθέσεις, ανταλλαγή και προστασία δεδομένων, αγαθά που κυκλοφορούν στην αγορά, διανοητική ιδιοκτησία), στο ειδικό Πρωτόκολλο για την Κύπρο κ.ά.
Βασικός στόχος της ΕΕ και της Ελλάδος, στην παρούσα φάση, παραμένει η κύρωση και θέση σε ισχύ της Συμφωνίας Αποχώρησης, πριν την επίσημη ημερομηνία εξόδου του ΗΒ από την ΕΕ (29.3.2019).
Ετοιμαζόμαστε, όμως, παράλληλα για κάθε ενδεχόμενο, περιλαμβανομένου του ενδεχόμενου εξόδου του ΗΒ χωρίς Συμφωνία Αποχώρησης, δηλαδή του λεγομένου σεναρίου «no deal» ή του άτακτου BREXIT. Αν επικρατήσει αυτό το σενάριο, δεν θα ισχύσει η μεταβατική περίοδος και από 30.3.2019 το ΗΒ θα πάψει να είναι κράτος-μέλος της ΕΕ, άρα το ευρωπαϊκό δίκαιο και κεκτημένο θα πάψει να ισχύει για και ως προς αυτό.
Το φθινόπωρο του 2018 άρχισε να εντατικοποιείται η προετοιμασία, σε κοινοτικό επίπεδο, για την περίπτωση που κατισχύσει το σενάριο «no deal», με στόχο την προστασία πολιτών και επιχειρήσεων από τις σοβαρές επιπτώσεις που θα προκύψουν σε όλους τους τομείς. Για τον καλύτερο συντονισμό των δράσεων της ΕΕ και των κρατών-μελών της (ιδίως για θέματα αποκλειστικής αρμοδιότητας ΕΕ και μικτής αρμοδιότητας ΕΕ και κρατών-μελών), η Επιτροπή κυκλοφόρησε, εντός του 2018, 85 τεχνικά Σημειώματα και τρεις Ανακοινώσεις, ενώ διοργάνωσε και ειδικά ενημερωτικά σεμινάρια στις Βρυξέλλες, που συνεχίζονται μέχρι σήμερα και καλύπτουν όλους τους τομείς που θα επηρεασθούν από την άτακτη αποχώρηση του ΗΒ από την ΕΕ. Σε όλα τα σεμινάρια της Επιτροπής συμμετέχουν Έλληνες εκπρόσωποι των αρμοδίων υπουργείων σε τακτική βάση.
Επιπλέον, η ΕΕ έχει προχωρήσει σε προτάσεις για νομοθετικές πρωτοβουλίες (Κανονισμούς, εκτελεστικές ή κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις) που αφορούν στην λήψη μέτρων εκτάκτου ανάγκης για τις αερομεταφορές, τις θεωρήσεις, τις οδικές μεταφορές, τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, την αλιεία, τον προϋπολογισμό ΕΕ, την κοινωνική ασφάλιση, το πρόγραμμα Erasmus+ κλπ. Οι διαπραγματεύσεις για τις ανωτέρω νομοθετικές πρωτοβουλίες βρίσκονται σε εξέλιξη και συζητούνται στις αρμόδιες Ομάδες Εργασίας του Συμβουλίου, στις οποίες συμμετέχουν εκπρόσωποι της χώρας μας από τη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στην ΕΕ. Οι νομοθετικές αυτές πρωτοβουλίες αφορούν θέματα αποκλειστικής ή μικτής αρμοδιότητας και επιβάλλουν προσωρινά μέτρα, περιορισμένης χρονικής διάρκειας (από 9 έως 24 μήνες) που στοχεύουν να προστατέψουν τους πλέον ευάλωτους τομείς της οικονομίας και των δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ σε περίπτωση άτακτης εξόδου του ΗΒ.
Η προετοιμασία της Ελληνικής δημόσιας διοίκησης για το ΒREXIT ξεκίνησε με τη σύσταση, την 20.7.2016, μη αμειβόμενης Ειδικής Συντονιστικής Διυπουργικής Επιτροπής για την μελέτη των επιπτώσεων του BREXIT στην Ελλάδα. Αρχικά, η Διυπουργική Επιτροπή πραγματοποίησε συναντήσεις τρεις φορές σε επίπεδο Γενικών Γραμματέων Υπουργείων, υπό την προεδρία του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Εξωτερικών, εκπόνησε έκθεση επιπτώσεων του ΒREXIT στην Ελλάδα και συμφώνησε στον ορισμό συνδέσμων (focal points) για το BREXIT σε όλα τα εμπλεκόμενα Υπουργεία και φορείς, με στόχο την στενή παρακολούθηση των τεχνικών διαπραγματεύσεων για το BREXIT που ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2017. Αργότερα, η Ειδική Συντονιστική Διυπουργική Επιτροπή συνεδρίασε τρεις φορές σε υπουργικό επίπεδο, υπό την προεδρία μου, κατά την διάρκεια των οποίων δόθηκαν οι απαραίτητες στρατηγικές κατευθύνσεις για την στάση που θα τηρήσει η Ελλάδα έναντι του BREXIT, τόσο συνολικά, όσο και σε επιμέρους θέματα αμιγώς ελληνικού ενδιαφέροντος.
Από τον Οκτώβριο του 2017 και μέχρι σήμερα, η Ειδική Συντονιστική Διυπουργική Επιτροπή πραγματοποιεί τακτικές συναντήσεις σε τεχνικό επίπεδο (focal points), ολομέλειας ή τομεακές, υπό το συντονισμό της Γ΄ Γενικής Διεύθυνσης του Υπουργείου Εξωτερικών και συζητά για όλα τα θέματα που αφορούν στις διαπραγματεύσεις για το BREXIT στις Βρυξέλλες. Μέχρι και τον Νοέμβριο 2018 προετοίμασε με απόλυτη επιτυχία, σε στενή συνεργασία με τον επικεφαλής και τους αρμοδίους εκπροσώπους της χώρας μας στην Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στην ΕΕ, τις θέσεις της Ελλάδος για τις πολύμηνες διαπραγματεύσεις που διεξήχθησαν για τη Συμφωνία Αποχώρησης, ενώ από τον Σεπτέμβριο του 2018 ξεκίνησε να ασχολείται, σταδιακά και αργότερα πιο εντατικά, με την προετοιμασία της Ελλάδος για το σενάριο μη επίτευξης συμφωνίας, επικεντρώνοντας την προσοχή της, καταρχάς, στα δικαιώματα των Ελλήνων πολιτών στο ΗΒ και των Βρετανών πολιτών στην Ελλάδα (μόνιμης παραμονής, εργασίας, κοινωνικής ασφάλισης κλπ), τις μεταφορές (κυρίως αεροπορικές, οδικές και θαλάσσιες), την αστυνομική και δικαστική συνεργασία και τα τελωνειακά ζητήματα που θα προκύψουν από ένα άτακτο BREXIT. Επίσης, προέκρινε την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων των αρμοδίων υπηρεσιών για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις μίας εξόδου του ΗΒ χωρίς συμφωνία, περιλαμβανομένης της επίλυσης των βασικών αποριών και ερωτημάτων των Ελληνικών επιχειρηματικών, οικονομικών και επαγγελματικών φορέων για το θέμα.
Σε ό, τι αφορά στην προετοιμασία για θέματα αμιγώς εθνικής αρμοδιότητας, η Ελληνική κυβέρνηση έχει δρομολογήσει τις ακόλουθες πρωτοβουλίες που θα ολοκληρωθούν έως την 29η Μαρτίου 2019:
- νομοθετική ρύθμιση για τα δικαιώματα των Βρετανών πολιτών που διαβιούν στην Ελλάδα, με βάση την αρχή της αμοιβαιότητας. Τα δικαιώματα πολιτών, Ελλήνων στο ΗΒ και Βρετανών στην Ελλάδα, αποτελούν βασική προτεραιότητα. Παρακολουθούμε στενά τα μέτρα που λαμβάνει το ΗΒ για τους πολίτες της ΕΕ και όσα έχουν ανακοινωθεί από την Βρετανική κυβέρνηση για την προστασία όσων Ευρωπαίων/ Ελλήνων πολιτών επέλεξαν να ζήσουν και να εργασθούν στο ΗΒ τα προηγούμενα χρόνια, αλλά και όσων επιθυμούν να το πράξουν στο μέλλον. Στη περίπτωση «no deal», τα δικαιώματα των Βρετανών πολιτών που ήδη διαβιούν στην Ελλάδα θα πρέπει, επίσης, να αναγνωρισθούν βάσει αμοιβαιότητας.
- επεξεργασία σύντομου και στοχευμένου σχεδίου δράσης εκτάκτου ανάγκης, που θα συντονίσει τις δράσεις των συναρμοδίων υπηρεσιών της ελληνικής δημόσιας διοίκησης για τα μέτρα που θα χρειασθεί να ληφθούν σε περίπτωση μη συμφωνίας.
- ιστοσελίδα για το BREXIT που θα περιλαμβάνει πληροφορίες για πολίτες και επιχειρηματικούς, οικονομικούς και επαγγελματικούς φορείς (θα ολοκληρωθεί εντός Φεβρουαρίου 2019).
Θα ακολουθήσουν, εφόσον κριθεί αναγκαίο, αναλόγως των εξελίξεων στις διαπραγματεύσεις, και ειδικότερες ενημερώσεις πολιτών και επιχειρήσεων.
- λήψη περαιτέρω διοικητικών ή νομοθετικών μέτρων, εφόσον κριθεί απαραίτητο, αναλόγως των εξελίξεων στις διαπραγματεύσεις.
Τέλος, ο προσωρινός χαρακτήρας των μέτρων εκτάκτου ανάγκης για την περίπτωση μη συμφωνίας, κρίνεται, στην παρούσα συγκυρία, επιβεβλημένος από την Επιτροπή και τα κράτη-μέλη της ΕΕ, προκειμένου να μην υπονομεύσει τις συνεχιζόμενες συζητήσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΒ για την κύρωση της Συμφωνίας Αποχώρησης.
Ο Αναπληρωτής Υπουργός
Γιώργος Κατρούγκαλος
11 Φεβρουαρίου, 2019