(α) Μόνος αρμόδιος για να αποφασίσει για το περιεχόμενο της λύσης του Κυπριακού είναι ο κυπριακός λαός στο σύνολό του, δηλαδή Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, και ουδείς άλλος. Για τον λόγο αυτόν, εξ άλλου, προβλέπεται ότι το όποιο σχέδιο συμφωνηθεί θα τεθεί υπό την κρίση του κυπριακού λαού, σε ταυτόχρονα κοινοτικά δημοψηφίσματα.
Στις διαπραγματεύσεις για την επίτευξη συμφωνίας, η ελληνοκυπριακή πλευρά εκπροσωπείται από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο οποίος και εκφράζει επισήμως τις θέσεις της.
Η Ελλάδα έχει λόγο και εμπλέκεται στις διαπραγματεύσεις μόνον όσον αφορά τις διεθνείς πτυχές του Κυπριακού, ήτοι τα θέματα της εξωτερικής ασφάλειας και των εγγυήσεων, ως προς τα οποία έχει υποβάλει εμπεριστατωμένες θέσεις στη Διεθνή Διάσκεψη για το Κυπριακό, που πραγματοποιήθηκε, το 2017, σε δύο φάσεις, στη Γενεύη και στο Crans Montana της Ελβετίας. Δεν εμπλέκεται στη διαπραγμάτευση των εσωτερικών πτυχών, ούτε την αξιολογεί, διότι αυτό θα αποτελούσε παρέμβαση στα εσωτερικά της Κύπρου.
(β) Αποτελεί πάγια ελληνική θέση ότι το Κυπριακό συνιστά διεθνές πρόβλημα εισβολής και κατοχής. Η παρούσα κυβέρνηση πέτυχε, για πρώτη φορά, όπως αναγνωρίζεται και στην τελευταία έκθεση του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, να φέρει στο προσκήνιο τα ζητήματα της πλήρους απόσυρσης των κατοχικών δυνάμεων και της κατάργησης του αναχρονιστικού καθεστώτος εγγυήσεων και του παρεπόμενου δικαιώματος μονομερούς επέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις της Κύπρου, και να τα καταστήσει θεμελιώδη θέματα της ημερήσιας διάταξης των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό. Το 2017, για πρώτη φορά οι δύο κοινότητες και οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις συναντήθηκαν, στο πλαίσιο διεθνούς διασκέψεως, για να συζητήσουν τα θέματα της ασφάλειας και των εγγυήσεων.
(γ) Στη Διάσκεψη του Crans Montana, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών ασπάστηκε, σε μεγάλο βαθμό, τις ελληνικές και ελληνοκυπριακές θέσεις. Η ελληνική πλευρά πρότεινε την κατάργηση των δύο αναχρονιστικών συνθηκών του 1960, δηλαδή της Συνθήκης Εγγύησης και της Συνθήκης Συμμαχίας.
Όσον αφορά τη Συνθήκη Εγγύησης, υποβάλαμε πρόταση για έναν μηχανισμό εφαρμογής της συμφωνίας και εποπτείας της απομάκρυνσης των τουρκικών στρατευμάτων, την οποία υιοθέτησε, ουσιαστικά, μαζί με τις προτάσεις της Κύπρου, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών και την παρουσίασε στη Διάσκεψη. Για πρώτη φορά τα Ηνωμένα Έθνη, δια στόματος του Γενικού Γραμματέα τους, δήλωσαν επίσημα ότι το υφιστάμενο καθεστώς εγγυήσεων και το μονομερές δικαίωμα παρέμβασης δεν μπορούν να διατηρηθούν και άρα θα πρέπει να καταργηθούν.
Όσον αφορά τη Συνθήκη Συμμαχίας, προτείναμε την κατάργησή της και τη σύναψη ενός σύμφωνου φιλίας, το οποίο θα κρατά ζωντανές τις πολιτισμικές, οικονομικές, εκπαιδευτικές και μορφωτικές σχέσεις ανάμεσα στις τρεις χώρες, Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο, αλλά θα καταργεί παράλληλα κάθε δυνατότητα επέμβασης και κάθε στρατιωτική διάσταση που θα διευκόλυνε μια τέτοια δυνατότητα. Και την πρότασή μας αυτή ασπάστηκε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών.
Ο ίδιος, επίσης, υιοθέτησε τον όρο, που χρησιμοποιήσαμε εμείς για πρώτη φορά, ότι η Κύπρος πρέπει να είναι ένα κανονικό, φυσιολογικό κράτος, δηλαδή ένα κράτος χωρίς ξένα στρατεύματα και χωρίς ξένες εγγυήσεις.
Στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό στο Crans Montana, οι προτάσεις μας συγκέντρωσαν τη συντριπτική πλειοψηφία. Υποστηρίχθηκαν από τον ΟΗΕ, τη Βρετανία και την την Ευρωπαϊκή Ένωση και είναι η πρώτη φορά που η τουρκική και η τουρκοκυπριακή πλευρά απομονώθηκαν.
(δ) Το Κυπριακό δεν λύθηκε, βεβαίως, στη Διάσκεψη της Ελβετίας. Τα προβλήματα είναι εκεί και περιμένουν. Όμως, η διαπραγματευτική θέση της Κύπρου και της Ελλάδας είναι διαφορετική τώρα από ό,τι ήταν πριν από τη Διάσκεψη. Έχει πλέον γίνει αποδεκτό ότι ο πυρήνας του Κυπριακού είναι αυτό που είχε ξεχαστεί: οι εγγυήσεις και η ασφάλεια.
Δεν είμαστε στην εποχή που μας κατηγορούσαν ότι δεν θέλαμε λύση. Δεν είμαστε στην εποχή που θεωρείτο λογικό να διατηρεί η Τουρκία «παρεμβατικά δικαιώματα». Είμαστε πια στην εποχή που ουδείς, πλην της Τουρκίας, θεωρεί αυτονόητο να διατηρεί κάποιο κράτος στρατό σε άλλη χώρα, παρά τη θέλησή της, και να μπορεί να επεμβαίνει στα εσωτερικά της πράγματα. Είμαστε σε μια εποχή που έχει πλέον γίνει κατανοητό ότι η μόνη βιώσιμη λύση είναι εκείνη χωρίς στρατεύματα κατοχής και χωρίς συνθήκες εγγυήσεων τρίτων, την οποία θα αποφασίσει ο κυπριακός λαός, δηλαδή οι δύο κοινότητες.
Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ
ΝΙΚΟΣ ΚΟΤΖΙΑΣ
21 Φεβρουαρίου, 2018