Εξωτερικές Σχέσεις - Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας

Η Ανατολική Εταιρική Σχέση (ΑΕΣ) αποτελεί τμήμα της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας (ΕΠΓ) και αφορά τις τις ακόλουθες χώρες: Αζερμπαϊτζάν, Αρμενία, Γεωργία, Δημοκρατία της Μολδαβίας, Λευκορωσία και Ουκρανία. Η πρωτοβουλία άρχισε να υλοποιείται στη Σύνοδο Κορυφής της Πράγας (Μάιος 2009), σε συνέχεια σχετικής Δήλωσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Μαρτίου 2009. Κύριος στόχος της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης είναι η πολιτική συνεργασία και η σταδιακή οικονομική ενσωμάτωσή των έξι εταίρων με την ΕΕ, μέσω της προώθησης πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων, ενώ δεν συνδέεται με προοπτική ένταξης. Οι Σύνοδοι Κορυφής της ΑΕΣ, πραγματοποιούνται ανά διετία (μετά την Πράγα το 2009, Βαρσοβία 2011, Βίλνιους 2013 και τελευταία στη Ρίγα στις 21-22.05.2015), με σκοπό την επισκόπηση της εξέλιξης της ΑΕΣ και τη θέση των κατευθυντηρίων στόχων της επόμενης διετίας.

Η προσέγγιση της ΕΕ με τις έξι χώρες εταίρους έχει διττό, διμερή και πολυμερή, χαρακτήρα. Η ΑΕΣ προβλέπει σε διμερές επίπεδο, ένα πλαίσιο ειδικότερων συμφωνιών της ΕΕ, τις Συμφωνίες Σύνδεσης. Παρέχεται, επίσης, το πλαίσιο για τη διευκόλυνση της περαιτέρω προσέγγισης και σύγκλισης των έξι χωρών με τα πρότυπα της ΕΕ, μέσω, κυρίως, της σύναψης των Προωθημένων και Περιεκτικών Περιοχών Ελευθέρου Εμπορίου (DCFTAs). Στο πολυμερές πεδίο, το οποίο λειτουργεί συμπληρωματικά του διμερούς, έχουν συσταθεί τέσσερεις πολυμερείς ομάδες (platforms), το Forum της Κοινωνίας των Πολιτών (Civil Society Forum), το Επιχειρηματικό Forum, το Euronest (η κοινοβουλευτική συνιστώσα της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης) και άλλες πρωτοβουλίες.
Η υπογραφή των Συμφωνιών Σύνδεσης και Προωθημένων και Περιεκτικών Περιοχών Ελεύθερων Συναλλαγών (ΑΑ/DCFTAs) της ΕΕ με τις Γεωργία, Δημοκρατία της Μολδαβίας και Ουκρανία, ολοκληρώθηκε στις 27.6.2014, επί Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου. Η θέση σε ισχύ του εμπορικού τμήματος (DCFTA) της Συμφωνίας με την Ουκρανία αναβλήθηκε έως την 1.1.2016, κατόπιν τριμερούς συμφωνίας ΕΕ-Ουκρανίας-Ρωσίας. Οι Συμφωνίες έχουν τεθεί σε προσωρινή εφαρμογή, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η κύρωσή τους από τα ΚΜ. Η Βουλή των Ελλήνων κύρωσε τις Συμφωνίες στις 19.11.2015.

Κατά την τελευταία Σύνοδο Κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης (Ρίγα, 21-22.5.2015) τονίσθηκε η ανάγκη διαφοροποιημένης προσέγγισης, αναλόγως των δυνατοτήτων και αναγκών εκάστου εταίρου. Οι προτεραιότητες που έθεσε η Σύνοδος της Ρίγας αφορούν στην αποτελεσματική εφαρμογή των τριών Συμφωνιών Σύνδεσης, καθώς και στην πρόοδο σε συγκεκριμένους τομείς κατά την επόμενη διετία, έως την επόμενη σύνοδο Κορυφής: α) την ενδυνάμωση των θεσμών και της δημοκρατικής διακυβέρνησης, β) την κινητικότητα και τις επαφές των πολιτών, γ) τις ευκαιρίες αγοράς και δ) τη «διασυνδεσιμότητα», ήτοι στον τομέα της ενέργειας και των μεταφορών.

Τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου, από 18.11.15, για την αναθεώρηση της ΕΠΓ, κινούνται στο ίδιο ως άνω πλαίσιο, τονίζοντας μεταξύ άλλων την αρχή της διαφοροποιημένης προσέγγισης και «κυριότητας» της διαδικασίας από τους εταίρους (ownership), καθώς και την κεντρική σημασία εφαρμογής των Συμφωνιών Σύνδεσης και την ανάγκη προόδου στους προαναφερθέντες τομείς.

Το συμπέρασμα που διατύπωσε η ΥΕ/ΑΕ κα Mogherini, συνοψίζοντας τις εργασίες της Υπουργικής Συνόδου ΑΕΣ (28+6) στις 23.5.2016, αφορά την πρόοδο στους τέσσερις τομείς προτεραιότητας, που καθορίσθηκαν στη Ρίγα το 2015 την εδραίωση της στρατηγικής επικοινωνίας και των βασικών αρχών της διαφοροποίησης και της «κυριότητας» των πολιτικών από τους Ανατολικούς Εταίρους. Στην παρέμβασή του ο κ. ΥΠΕΞ υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, την ιδιαίτερη σημασία της πολιτικής της ΑΕΣ για τη σταθερότητα και ασφάλεια προς τα ανατολικά σύνορα της ΕΕ, τονίζοντας ότι αυτή θα πρέπει να είναι ικανοποιητικά ελκτική, ούτως ώστε να προωθηθούν οι μεταρρυθμίσεις και να μετασχηματισθούν οι χώρες αυτές σε ανοικτές κοινωνίες κράτους δικαίου.

Η Ελλάδα υποστηρίζει την Ανατολική Εταιρική Σχέση και την προσέγγιση της ΕΕ με τους έξι εταίρους, βάσει της αρχής της διαφοροποίησης. Κατά το εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2015, η Ελλάδα συνέβαλε στον καθορισμό συγκεκριμένων στόχων της ΑΕΣ για την επόμενη περίοδο, όπως λ.χ. η ενέργεια ή η κινητικότητα των πολιτών. Η Ελλάδα υποστηρίζει την ισόρροπη ανάπτυξη μεταξύ της νότιας και της ανατολικής διάστασης της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας. Σημειώνεται ότι η ΕΠΓ και η Διαδικασία Διεύρυνσης αποτελούν δύο διακριτές πολιτικές.

Από ελληνικής σκοπιάς, σημειώνονται τα ακόλουθα ανά εταίρο:

Η Ουκρανία χρήζει πολύπλευρης στήριξης (πολιτικής, οικονομικής, τεχνικής και ανθρωπιστικής) από πλευράς ΕΕ. Η Ελλάδα υποστηρίζει την πολιτική της ΕΕ εν προκειμένω. H κύρωση της AA/DCFTA δεν έχει ολοκληρωθεί μετά το αρνητικό δημοψήφισμα στην Ολλανδία επί του οποίου η Ολλανδική Κυβέρνηση δεν έχει εισέτι αποφασίσει. Ως προς την ουκρανική κρίση, πρωτεύοντα ρόλο εντός ΕΕ παίζουν οι συμμετέχουσες στο σχήμα της Νορμανδίας, Γερμανία και Γαλλία.

Η Μολδαβία εξακολουθεί να βρίσκεται σε εύθραυστη πολιτική κατάσταση, με δυσκολίες στην εφαρμογή κυρίως του μεταρρυθμιστικού έργου, αλλά και στην εμπέδωση των κυριαρχικών επιλογών της που στρέφονται προς την ΕΕ. Υποστηρίζουμε την αποτελεσματική εφαρμογή της Συμφωνίας Σύνδεσης.

Η Γεωργία έχει σημειώσει τη μεγαλύτερη πρόοδο στην ευρωπαϊκή της προσέγγιση. Βρίσκεται σε σχετικά σταθερή πολιτική κατάσταση, έχει φιλο-ευρωπαϊκή κοινή γνώμη και διαχειρίζεται συνετά τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Η Ελλάδα υποστηρίζει, κατά το επόμενο διάστημα, τη σημαντική για τη Γεωργία απελευθέρωση θεωρήσεων, με παράλληλη διμερή πολιτική συνεργασία.

Η Αρμενία, βρισκόμενη στη ρωσική σφαίρα επιρροής, διαπραγματεύεται νέα συμφωνία-πλαίσιο με την ΕΕ, με ορίζοντα ολοκλήρωσης, πιθανώς πριν την επόμενη Σύνοδο Κορυφής ΑΕΣ το 2017. Υποστηρίζουμε τη διαδικασία.

Το Αζερμπαϊτζάν εμπεδώνει το ρόλο του στρατηγικού προμηθευτή ενέργειας της ΕΕ. Η συμβολή της Ελλάδας είναι καίρια εν προκειμένω. Κατά τα λοιπά, η σχέση με την ΕΕ παλινωδεί: η προσπάθεια εξεύρεσης κοινού τόπου, ως προς το μελλοντικό συμβατικό πλαίσιο, που η χώρα μας υποστηρίζει, βαδίζει με αργούς ρυθμούς.

Η Λευκορωσία και η ΕΕ πραγματοποιούν μικρά, σταδιακά βήματα προσέγγισης, που η Ελλάδα υποστηρίζει, έχοντας εκατέρωθεν συναίσθηση των ορίων της πολιτικής αυτής.