Ομιλία Υπουργού Εξωτερικών, Ν. Κοτζιά, στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Τιφλίδας (7.3.2017)

Κύριε Πρύτανη, ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Αν κάτι μου λείπει ως Καθηγητής Πανεπιστημίου, είναι οι φοιτητές και οι φοιτήτριές μου. Πιστεύω ότι, το επάγγελμα του Καθηγητή Πανεπιστημίου είναι το καλύτερο, κακοπληρωμένο επάγγελμα στον κόσμο. Αλλά, ακόμη κι αν είναι κακοπληρωμένο, είναι το καλύτερο. Κι έτσι είναι μεγάλη μου χαρά να είμαι εδώ στην Τιφλίδα, μετά από 18 χρόνια. Nα συνομιλώ με εσάς και να σας λέω τις σκέψεις μου.

Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής για τα προγράμματα σπουδών που έχετε στο Ινστιτούτο Κλασικών, Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών, ενός θεσμού που καταδεικνύει το ενδιαφέρον της νεολαίας της Γεωργίας για τον ελληνικό πολιτισμό και τη γλώσσα.

Για έναν πολιτισμό και μια γλώσσα, που συνδέεται με το λαό της Γεωργίας εδώ και χιλιάδες χρόνια. Το μεσημέρι ζήτησα και «συγγνώμη» που ο Προμηθέας, αυτός ο Έλληνας Προμηθέας, έκλεψε από εδώ, από τον Καύκασο, τη φωτιά και τις μεθόδους επεξεργασίας του σιδήρου -ελπίζω να μην το ξανακάνουμε.

Θέλω να σας ευχαριστήσω που μου δίνετε την ευκαιρία να μιλήσω σε νέες και σε νέους.

Θα ήθελα επίσης, να εκφράσω τη μεγάλη ικανοποίησή μου, για τις κοινές μας προσπάθειες με τις οποίες καταφέραμε να προχωρήσουμε στη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος χορήγησης βίζας, να υπερβούμε τις δυσκολίες του συστήματος Σένγκεν για τους Γεωργιανούς και τις Γεωργιανές.

Επιτρέψτε μου να σας πω μερικές σκέψεις που συνδέουν την ακαδημαϊκή μου ιδιότητα με την ιδιότητα του Υπουργού Εξωτερικών ενός κράτους που είναι από τα παλαιότερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ζούμε σε μια εποχή που ο κόσμος αλλάζει προς δυο κατευθύνσεις: η μία κατεύθυνση έχει να κάνει με την παγκοσμιοποίηση. Η παγκοσμιοποίηση συνδυάζεται με μια άλλη τάση αυτή που ονομάζουμε κατακερματισμό.

Η μία είναι λοιπόν η παγκοσμιοποίηση με το συνοδευτικό του κατακερματισμού και από την άλλη, έχουμε το γεγονός ότι η κοινωνία περνάει σε μια νέα παραγωγική δομή, σε ένα νέο τρόπο παραγωγής, που ένα κομμάτι της διεθνούς βιβλιογραφίας το ονομάζει «δεύτερη εποχή των μηχανών», ενώ ένα άλλο κομμάτι το χαρακτηρίζει ως την «τέταρτη βιομηχανική επανάσταση».

Τι είναι το βασικό σε αυτή την αλλαγή του κόσμου ως προς την παραγωγή: είναι ότι η μυϊκή δύναμη αντικαθιστάται, σε μεγάλο βαθμό, από την πνευματική, ότι ο άνθρωπος δεν είναι στην πρώτη εποχή των μηχανών -όπου η μηχανή ήταν η προέκταση της μυϊκής του δύναμης- αλλά ο άνθρωπος είναι πλέον στη δεύτερη εποχή της μηχανής, όπου οι πνευματικές του ιδιότητες υιοθετούνται, αντικαθίστανται, χρησιμοποιούνται από νέου τύπου μηχανές, που συνδέονται με την πληροφορική, αλλά και με άλλες νέες τεχνολογίες.

Και τι ιδιότητα έχουν αυτές οι ψηφιακές μηχανές; Αναπαράγουν πνευματικό πλούτο και γνώση και τον αναπαράγουν με ένα ιδιαίτερο τρόπο.

Έχουμε τις καθαυτό ψηφιακές μηχανές, που αναπαράγουν γνώση. Έπειτα από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης όταν φτιάχνονταν μεγάλα σχέδια, μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, έχουμε πλέον και την αντίστροφη τάση, που είναι η τάση της νανοτεχνολογίας. Ένα μικρό ρομποτάκι κυκλοφορεί μέσα στο αίμα σας ή μέσα στα έντερά σας και μπορεί ακόμη και να φωτογραφίζει ή να επεξεργάζεται ό,τι συναντά μπροστά του και του φαίνεται περίεργο.

Ακόμη και στην περισσότερο διαδεδομένη ιατρική, μπορείτε να καταπιείτε ένα μικρό κουφέτο και να σας κινηματογραφήσει όλο το ιστορικό του σώματος. Δηλαδή δίπλα στην τάση που είχαμε στην πρώτη εποχή μηχανών και εκφραζόταν με τη μεγάλη μηχανή, έχουμε τώρα και τη μικρή μηχανή. Και αυτή η μικρή μηχανή, συνδέεται με τα νέα υλικά. Νέα υλικά, όπως ας πούμε το τιτάνιο, αφού τα παλιά γυαλιά όρασης θα έσπαγαν αν τα άνοιγα έτσι με αυτό τον τρόπο. Αυτό όμως είναι τιτάνιο και μπορεί να ξαναέρθει στη θέση που βρισκόταν. Είναι πάρα πολύ απλή η χρήση του.

Έχουμε το παλιό μεγάλο φωτοτυπικό μηχάνημα στο οποίο σας στέλνουν οι Καθηγητές σας για να βγάλετε φωτοτυπίες και τώρα έχουμε την τρισδιάστατη φωτοτυπία που μπορεί να παράγει από κτήρια μέχρι όπλα. Μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη στις κατασκευές και πολύ επικίνδυνη όσον αφορά την τρομοκρατία.

Αυτό που για εμένα έχει πιο πολύ ενδιαφέρον σε αυτή τη νέα εποχή που ζούμε είναι ότι οι μηχανές αποκτούν την ιδιότητα να αναπαράγονται όπως τα φυσικά φαινόμενα ή τα φυσικά όντα. Θα δείτε πολλές μηχανές να αναπαράγονται, όπως τα φυτά που ανεβαίνουν και περιπλέκονται ως ένα παράσιτο πάνω σε ένα δέντρο ή μπορούν να αντιγράψουν τις κινήσεις των ζώων. Είναι γνωστό στους επιστήμες ότι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έμβια όντα είναι το μυρμήγκι, αυτό που παλιά το προσπερνάγαμε ως κάτι το ασήμαντο, αδιάφορο.

Οι κοινότητες των μυρμηγκιών που μπορεί να φτάνουν και τα 30-40 κιλά σε βάρος, με τρομερή δύναμη όταν κινούνται, με ιδιαίτερα συστήματα επικοινωνίας, με τρομερή οργάνωση στο εσωτερικό ως προς την εργασία, με τις τεμπέλες βασίλισσες -οι οποίες όμως κάνουν κάθε ένα ή δυο δευτερόλεπτα αυγά- αποτελούν μέρος αυτής της αντιγραφής των συστημάτων της φύσης. Δεν έχουμε απλώς την αντιγραφή μιας κίνησης του χεριού, όπως ήταν στην παλιά εποχή, στη βιομηχανική επανάσταση, αλλά πλέον έχουμε αντιγραφή ολόκληρων συστημάτων ή ομαδικών συστημάτων ως προς τον τρόπο που δουλεύουν.

Έχουμε τη ρομποτική, την τεχνολογία που παράγει ρομπότ αντιγράφοντας ακόμη και τις κινήσεις του ανθρώπου. Σήμερα οι μεγαλύτεροι παραγωγοί ρομποτικής είναι οι Κινέζοι. Το λέω για όποιον δεν έχει αντιληφθεί ότι παράγουν νέες τεχνολογίες. Επομένως, αυξάνει η σημασία των επενδύσεων σε αυτούς τους τομείς.

Από την άλλη μεριά, έχουμε την πρώτη τάση, δηλαδή την τάση να ενοποιηθεί ο κόσμος, την τάση της παγκοσμιοποίησης. Όμως, καθαρή τάση παγκοσμιοποίησης δεν υπάρχει. Υπάρχει συγχρόνως και η τάση του κατακερματισμού. Δείτε πως διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση ή η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας.

Στη δεκαετία του ’90 υπήρξε μια μεγάλη συζήτηση που ξεκίνησε από τα Πανεπιστήμια της Καλιφόρνια για το εάν το εθνικό κράτος θα επιβιώσει ή όχι.

Μάλιστα, υπήρχε μια σημαντική τάση που έλεγε ότι το εθνικό κράτος είναι πια ξεπερασμένο και ότι από εδώ και στο εξής θα υπάρχει η παγκοσμιοποίηση ή έστω οι περιφερειακές ολοκληρώσεις. Υπήρχε και μια άλλη αντίληψη που έλεγε: «Όχι, το εθνικό κράτος μπορεί να δυναμώσει».

Η δική μου αντίληψη, την οποία είχα δημοσιεύσει σε μια συζήτηση που είχαμε στο Χάρβαρντ στις αρχές του αιώνα μας, ήταν ότι κάθε εθνικό κράτος διαθέτει τις χωρητικότητες του (capacities), τις δυνατότητές του (capabilities), με βάση τις οποίες, και ανάλογα με το πώς τις χρησιμοποιεί, ανάλογα με το πόσο ενεργητικό είναι, μπορεί να επιβιώσει ή να χαθεί.

Εξάλλου, ξέρετε από την ιστορία ότι 6.650 λαοί, έθνη και οντότητες πολιτικές, έχουν εξαφανιστεί και κανένας δεν κλαίει γι' αυτές πια. Η ζωή είναι σκληρή και το εθνικό κράτος, παρά τα όσα λέγονταν, επιβιώνει. Αλλά επιβιώνει καλύτερα εκείνο το εθνικό κράτος που είναι ενεργητικό, που έχει ενεργητική εξωτερική πολιτική και αναπτύσσει ικανότητες. Τι ικανότητες; Τρεις.

Πρώτον, να αντιλαμβάνεται έγκαιρα τα προβλήματα, κάτι που αφορά σε ένα βαθμό και την προσωπική μας ζωή. Αντίληψη, λοιπόν, των προβλημάτων.

Δεύτερον, παραγωγή εναλλακτικών σεναρίων, εναλλακτικών λύσεων. Αναζήτηση του τι μπορεί να γίνει, το να μη φοβάται κανείς και να μην αυτολογοκρίνεται, το να μπορεί να σκεφτεί εκτός πλαισίου, αυτό που λέμε στην επιστήμη “out of the box” .

Τρίτον, να μπορεί να επιλέξει την καλύτερη δυνατή λύση. Όπως ξέρουμε από τη θεωρία των παιγνίων, άλλο πράγμα είναι η “καλύτερη λύση” και άλλο η “καλύτερη δυνατή λύση”. Θα θυμάστε ίσως -αν την έχετε δει- μία σκηνή από την κινηματογραφική ταινία «The Beautiful Mind» που ήταν αφιερωμένη στο Νομπελίστα που ανακάλυψε τη θεωρία των παιγνίων: είναι τέσσερις άνδρες σε ένα μπαρ και μπαίνουν πέντε γυναίκες και ζευγαρώνουν. Γίνονται τέσσερα ζευγάρια. Ποια γυναίκα μένει απ' έξω; Η πιο όμορφη. Γιατί; Γιατί όλοι πιστεύουν ότι «η πιο όμορφη δεν είναι για εμένα» και πάνε στη δεύτερη καλύτερη λύση. Αυτό είναι ένα κλασικό παιχνίδι στη θεωρία των παιγνίων. Γι' αυτό λέω: “Το καλύτερο δυνατό πάντα και όχι το περισσότερο απ' όλα”.

Αυτή η νέα μας εποχή που έχει νέες τεχνολογίες, τη νέα βιομηχανική επανάσταση, τη δεύτερη εποχή των μηχανών, που έχει την παγκοσμιοποίηση, την κατάτμηση, τον ιδιαίτερο ρόλο ενός ενεργού εθνικού κράτους και της εξωτερικής πολιτικής –αυτό το λέω για μας- απαιτεί ορισμένα πράγματα. Απαιτεί ένταση στην προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των ατομικών ελευθεριών.

Γιατί απαιτεί ένταση στην προστασία των ατομικών ελευθεριών; Διότι είναι μια εποχή που θέλει δημιουργικότητα, είναι μια εποχή που δεν πρέπει να υπάρχει αυτολογοκρισία, θέλει μια εποχή που να μπορεί κάποιος να κάνει ρηξικέλευθες προτάσεις. Δεν είναι, δηλαδή, μόνο ένα δικαίωμα ηθικό. Για εμένα –και το είπε πρώτα ο σπουδαίος Νομπελίστας των φτωχών, ο Αμάρτια Σεν- «το κύριο είναι ότι αυτή η ελευθερία είναι και μια οικονομική ανάγκη».

Αυτή όμως η ατομική ελευθερία πρέπει να είναι και πειθαρχημένη, να εντάσσεται σε συλλογικές προσπάθειες. Δεν μπορούμε να φτιάξουμε ο καθένας μας από μια εξωτερική πολιτική, από ένα εθνικό κράτος. Αυτή η ελευθερία εκδηλώνεται και προστατεύεται σε ένα πλαίσιο.

Αυτή η ελευθερία δράσης μας δίνει την ελευθερία να σκεφτούμε και για το μέλλον. Πρέπει να έχουμε το δικαίωμα να ονειρευόμαστε. Ούτε τα πρόσωπα, ούτε τα έθνη μπορούν να μεγαλουργήσουν χωρίς όνειρα, χωρίς οράματα, χωρίς αξίες.

Ένα από τα προβλήματα που έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα -χτες ήμουν στο Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών στις Βρυξέλλες- είναι ότι περιορίζουμε τη σκέψη μας. Συνεχώς σκεφτόμαστε σε ποιον θα επιβάλουμε κυρώσεις, πού θα κάνουμε εμπάργκο, πώς να επιβάλλουμε ένα μνημόνιο σε κάποια χώρα. Εμείς στην Ελλάδα δεν το σκεφτόμαστε, μας το επιβάλλουν. Είμαστε από τις χώρες που το υφιστάμεθα. Έχουμε χάσει τη δυνατότητα να αναλογιστούμε ποιά Ευρώπη θέλουμε για τον 21ο αιώνα, ποιός θέλουμε να είναι ο ρόλος της, πώς μπορεί να την ονειρευτεί ένας νέος άνθρωπος και πώς θα την κάνουμε ελκυστική γι' αυτούς που θέλουν να έρθουν στο ευρωπαϊκό μας σπίτι.

Δεν χρειάζεται όμως μόνο η ανάπτυξη συλλογικότητας και ατομικής ελευθερίας. Χρειάζεται να εξασφαλίσουμε και οικονομικά τις χώρες μας, να σκεφτούμε τις υψηλές τεχνολογίες σαν κοινωνικό αγαθό.

Να ονειρευόμαστε ότι η Γεωργία και η Ελλάδα θα γίνουν ενεργειακά κέντρα στην περιοχή μας. Ότι θα αναπτύξουμε πέρα από το αέριο και το πετρέλαιο και νέες μορφές ενέργειας, αυτές που λέμε ανανεώσιμες. Από ανέμους και θάλασσες που και εσείς έχετε και σε εμάς στην Ελλάδα περισσεύουν.

Τί άλλο χρειαζόμαστε; Επενδύσεις στην εκπαίδευση και στην έρευνα. Το πιο αποφασιστικό στοιχείο της νέας κοινωνίας της γνώσης είναι ο άνθρωπος. Όποιος περικόψει -το κάνουμε συχνά και είναι λάθος- τις δαπάνες για τον άνθρωπο, έχει περικόψει τις προοπτικές του για τη νέα εποχή.

Όταν λέω “επενδύουμε στον άνθρωπο”, δεν εννοώ τα καλλυντικά ή τις πλαστικές εγχειρήσεις. Εννοώ την εκπαίδευση και την έρευνα. Την επένδυση στο μυαλό του ανθρώπου, στην κουλτούρα του, για να μην είμαστε μόνο “ηλίθιοι ειδικευμένοι” όπως έλεγαν στον 19ο αιώνα. Να ανοίξουν οι ορίζοντές μας, να μη φοβόμαστε το καινούργιο και να μαθαίνουμε από την ιστορία.

Εγώ λέω ότι, αν θέλουμε να κοιτάξουμε μπροστά, πρέπει η ιστορία να είναι σχολείο, δεν πρέπει να είναι φυλακή. Για να είναι σχολείο πρέπει να μάθουμε ότι χρειαζόμαστε τις συνεργασίες μας, ιδιαίτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δουλεύουμε μαζί με την ηγεσία και το λαό της Γεωργίας για να ανοίξει η προοπτική και να ενταχθεί η Γεωργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στις πρωινές συζητήσεις που είχα με την ηγεσία της χώρας σας είπα ότι την εποχή που ο Προμηθέας έφερνε από τον Καύκασο τη φωτιά στην υπόλοιπη Ευρώπη κανείς δε ζητούσε ούτε διαβατήρια, ούτε βίζες. Και αυτή η περιοχή του Καυκάσου, της Γεωργίας ήταν θεμελιακή περιοχή αυτού που ονομάζουμε Ευρώπη. Και μη σκέφτεστε μόνο τη Δυτική Ευρώπη. Θυμίζω το μύθο σύμφωνα με τον οποίο η Ευρώπη ήταν η πιο ωραία γυναίκα του τότε κόσμου, επί θεού Δία, αλλά είχε γεννηθεί και ζούσε στη Λιβύη, στην Αφρική. Πρώτη φορά που υπήρξε τ’ όνομα «Ευρώπη» στην ιστορία ανήκε σε μια πανέμορφη γυναίκα από την Αφρική. Όχι από τη σκανδιναβική περιοχή, όχι από τις Βαλτικές, ούτε από τη Γερμανία.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένας πυρήνας κρατών που έφτιαξε ένα μοντέλο κοινωνικό-πολιτικό. Όμως αυτό το κοινωνικό-πολιτικό μοντέλο βρίσκεται σε μια πολύπλευρη κρίση. Πρόκειται για κρίση που αφορά τη διαχείριση του προσφυγικού, τη διεύρυνση και το Brexit. Πρόκειται για κρίση οικονομική, νομισματική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δυσκολία στο να ορίσει τη σχέση της με τον υπόλοιπο κόσμο. Με άλλα λόγια, δυσκολεύεται να διαχειριστεί τις κρίσεις της και αυτό γιατί δε διαθέτει τους μηχανισμούς και την αντίληψη (perception) για το πώς θέλει να είναι το μέλλον της.

Αυτό, κατά τη δική μας γνώμη, σημαίνει ότι πρέπει, άλλη μια φορά, ν’ ανοίξει η συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης και σ’ αυτή τη συζήτηση να συμμετάσχουν οι άνθρωποι, οι πολιτικοί, οι επιστήμονες και εκείνοι που προέρχονται από τις χώρες που είναι συνδεδεμένες με την Ευρώπη, όπως είναι η Γεωργία.

Εμείς, στην εξωτερική μας πολιτική πέρα από τον ευρωπαϊκό δρόμο και τη στήριξη στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, ακολουθούμε και μια πολιτική γεωμετρική, ας την πούμε, μια πολιτική τριγώνων. Σχέσεων, δηλαδή, ανάμεσα σε ευρωπαϊκά κράτη και σε μη ευρωπαϊκά. Έχουμε αναπτύξει μία συστηματική συνεργασία, σε όλα τα επίπεδα και σε πιο διαφορετικές πολιτικές περιοχές, σε τομείς που αφορούν από τον πολιτισμό και την εκπαίδευση μέχρι την οικονομία και τη βιομηχανία, με χώρες όπως είναι η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Παλαιστίνη, η Ιορδανία, ο Λίβανος και αυτή τη συνεργασία την πραγματοποιούμε μαζί με την Κύπρο. Δηλαδή, κάθε φορά δυο ευρωπαϊκές χώρες και μία εκτός Ευρώπης.

Σε αυτό το πλαίσιο, συμφωνήσαμε να προωθήσουμε και μια τέτοια σχέση, ανάμεσα στη Γεωργία, στη Βουλγαρία και στην Ελλάδα, που είναι υποστηρικτική για την προετοιμασία της Γεωργίας προς τον ευρωπαϊκό της δρόμο.

Επίσης, προωθούμε μια συνεργασία ανάμεσα σε 6 ευρωπαϊκές χώρες και τον αραβικό κόσμο, συγκεκριμένα, 12 αραβικές χώρες. Σύμφωνα με τον χάρτη, η Νότια Ευρώπη - Βαλκανική, Ιταλία - αποτελεί μια ενιαία συνέχεια με την Ανατολική Μεσόγειο και τα κράτη του Κόλπου, Σαουδική Αραβία, Ομάν, Εμιράτα, Κουβέιτ, Κατάρ και Μπαχρέιν. Αυτή η συνέχεια υπήρξε στο παρελθόν μια περιοχή πλούτου και συνεργασίας με μεγάλα δίκτυα εμπορίου, ανταλλαγής κουλτούρας, επιστημονικής γνώσης και πολιτισμού.

Αυτό με το διάβα του χρόνου, χάθηκε, όπως χάθηκε ο Καύκασος. Όταν μιλά κανείς για τη Μέση Ανατολή σήμερα, σκέφτεται μόνο τις συγκρούσεις στην περιοχή. Εμείς, κάνουμε τώρα μια προσπάθεια, με το ονομαζόμενο «πνεύμα της Ρόδου», ν’ αναπτύξουμε μια θετική ατζέντα για την περιοχή. Δηλαδή, μια θετική αντίληψη για τις σχέσεις, που είναι σχέσεις νεολαίας, είναι σχέσεις πολιτισμού -από πολιτιστικά φεστιβάλ μέχρι ανταλλαγή πολιτιστικών αγαθών-, είναι η διαμόρφωση δικτύων ανάμεσα σε Πανεπιστήμια κι Ερευνητικά Κέντρα. Ελπίζω, λοιπόν και στο μέλλον να μπορέσουμε να κάνουμε το ίδιο με τη Γεωργία.

Επιπλέον, έχουμε διατηρήσει μια «συμμαχία», κατά κάποιον τρόπο, των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης του νότου -Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Μάλτα, Ελλάδα και Κύπρος- το Euromed. Η «συμμαχία» αυτή ήταν σ’ επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών, τώρα είναι και σ’ επίπεδο Προέδρων και Πρωθυπουργών και οι πολιτικές της αντιλήψεις για το πού πρέπει να πάει η Ευρώπη συμπίπτουν και με τα συμφέροντα της Γεωργίας.

Συνακόλουθα, έχουμε αναπτύξει και μια συνεργασία για την προστασία των θρησκευτικών κοινοτήτων στη Μέση Ανατολή. Όπως ξέρετε, η Δύση μιλάει πάντα για τις πλουραλιστικές της κοινωνίες, αλλά πλουραλιστικές κοινωνίες υπήρξαν και υπάρχουν και πέρα από τη Δύση. Στη Μέση Ανατολή, ο Ιουδαϊσμός, ο μουσουλμανικός κόσμος, ο Χριστιανισμός, συνυπήρχαν για 2.000 χρόνια. Τώρα αυτό καταστρέφεται.

Εγώ είδα σήμερα και από το χώρο του Προεδρικού Μεγάρου, τον απέναντι λόφο όπου βρίσκονται οι εκκλησίες οι χριστιανικές, οι ορθόδοξες, η αρμένικη, η καθολική, είδα και μια συναγωγή. Είναι μια περιοχή επίσης πολυπολιτισμική, εδώ και αιώνες. Οι πλουραλιστικές κοινωνίες δεν είναι λοιπόν, ανακάλυψη δική μας.

Τέλος, πραγματοποιούμε και μια σειρά από άλλες συνεργασίες, όπως αυτή που θα ξεκινήσουμε τον Απρίλιο μαζί με την Κίνα. Πρόκειται για μια συνεργασία που την ονόμασα αρχικά GC10, δηλαδή οι 10 μεγάλοι, αρχαίοι, πολιτισμοί που έχουν επιρροή στον σημερινό κόσμο.

Ο πολιτισμός, ξέρετε, είναι μια μεγάλη ισχύς. Δίπλα στη σκληρή ισχύ των όπλων υπάρχει και ο πολιτισμός που είναι η έξυπνη, η ήπια ισχύς. Και αυτή η ισχύς έχει και οικονομική διάσταση. Έτσι συγκεντρωνόμαστε, με δική μας πρωτοβουλία, 10 χώρες, Μεξικό, Βολιβία, Περού, Κίνα, Ινδία, Ιράν, Ιράκ, Αίγυπτος, Ιταλία κι εμείς, η Ελλάδα, για να διαμορφώσουμε αυτή την ένωση των κρατών με μεγάλο, αρχαίο πολιτισμό, ο οποίος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο μέχρι και σήμερα.

Σε κάθε περίπτωση, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και των νέων τεχνολογικών δυνατοτήτων, ακολουθούμε μια ενεργητική εξωτερική πολιτική. Συγκροτούμε συνεργασίες και συμμαχίες, νέα θεσμικά συστήματα και σ’ αυτά σιγά-σιγά θέλουμε να καλωσορίσουμε τη Γεωργία και να διευκολύνουμε τη συμμετοχή της, πρώτα απ’ όλα στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τη Γεωργία την οποία την αγαπάμε διπλά: πρώτον, γιατί έχουμε σχέσεις όχι παλιές απλώς, όχι από την αρχαιότητα αλλά και προϊστορικές, αλλά και γιατί η Γεωργία είναι μια χώρα της οποίας πρέπει να υπερασπιστούμε -μαζί με την Ευρώπη- την εδαφική ακεραιότητα, την ανεξαρτησία και την κυριαρχία της. Κι αυτό γιατί μέσα από τη Γεωργία υπερασπιζόμαστε το υπέρτατο αγαθό για την ελληνική εξωτερική πολιτική, που είναι το Διεθνές Δίκαιο.

Αν δε θέλουμε τα κράτη να καταλήξουμε σε μια αναρχία, πρέπει να υπερασπιζόμαστε παντού και για όποιο κράτος το έχει ανάγκη, το Διεθνές Δίκαιο.

Η χώρα μας υποστηρίζει τα δίκαια αιτήματα της Γεωργίας και αυτό δεν το κάνει γιατί είναι αντίπαλη κάποιου άλλου, δεν το κάνει γιατί δεν «συμπαθεί» άλλες χώρες που βρίσκονται στη γειτονιά σας, αλλά το κάνει γιατί «αγαπά» το Διεθνές Δίκαιο περισσότερο από κάθε άλλη χώρα.

Και το κάνουμε γιατί πιστεύουμε στην ανάγκη να εδραιωθεί και σ’ αυτή την περιοχή, η ειρήνη και η σταθερότητα και να λύνονται οι διαφορές με ειρηνικά μέσα στη βάση του Διεθνούς Δικαίου.

Κύριε Πρύτανη, άλλη μια φορά ευχαριστώ πολύ για την πρόσκλησή σας. Ευχαριστώ για την προσοχή σας. Είναι η χαρά του δασκάλου που προσωρινά είναι Υπουργός Εξωτερικών, να συνομιλεί με φοιτήτριες και φοιτητές. Γιατί στον τάφο μας θα γράψουμε «Καθηγητής», δε θα γράψουμε «Υπουργός».

Ευχαριστώ πολύ, να είστε καλά.