Ομιλία του Πρέσβη της Ελλάδος, κ. Βασίλη Παπαϊωάννου, στο μνημόσυνο του ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου, στην Ι.Μ. Μαχαιρά, 3/3/2013)

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΕΣΒΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Κ. ΒΑΣΙΛΗ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ ΣΤΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΤΟΥ ΗΡΩΑ ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ, Ι.Μ. ΜΑΧΑΙΡΑ ΚΥΡΙΑΚΗ, 3 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013

1.    Είναι μεγάλη η συγκίνηση όλων μας, σήμερα, εδώ, καθώς τιμούμε και μνημονεύουμε ένα από τα ποιο εκλεκτά παλληκάρια της Κύπρου που σφράγισε με τη θυσία του τη σύγχρονη πολιτική ζωή της πατρίδας του.

2.    Σε κάθε ιστορική περίοδο υπάρχει ένα ιστορικό γεγονός ή μια προσωπικότητα που την καθορίζει, ένας πρωτόλειος ιστορικός δεσμός, ένας πόλος που ωθεί το ρου της Ιστορίας προς μια κατεύθυνση, την οποία και ακολουθούμε όλοι οι μεταγενέστεροι. Χωρίς καμία αμφιβολία, ο Γρηγόρης Αυξεντίου υπήρξε αυτή η προσωπικότητα για τον απελευθερωτικό Αγώνα του 1955-59.

3.    Τιμούμε, σήμερα, εδώ την θυσία ενός ήρωα που την πιο κρίσιμη στιγμή, με πλήρη συνείδηση, επέλεξε το θάνατο, προκειμένου να δείξει σε όλους εμάς πως, τίποτα δεν κερδίζεται χωρίς θυσία, πως το τίμημα της ελευθερίας είναι πάντα πολύ ψηλό, και πως, ο τόπος τούτος, είναι ευλογημένος, γιατί πάντα βρίσκονται παλληκάρια, πρόθυμα να πληρώσουν οικία βουλήσει αυτό το τίμημα.
Ο ποιητής Κώστας Μόντης έγραψε ότι:
«Εκείνο τ΄ όχι δεν το επανέλαβε η 
ηχώ, ήταν πολύ βαρύ
για να το μεταφέρει…»

4.    Ο Αυξεντίου ονειρεύτηκε, πόθησε την ελευθερία. Και έπειτα τόλμησε να τη διεκδικήσει. Δεν έμεινε στα λόγια. Η πορεία, η δράση και η προσωπικότητα του Σταυραετού του Μαχαιρά εμπερικλείει ό,τι πιο όμορφο και αγνό προσέφερε στην ιστορία μας το έπος του 1955-1959. Ανιδιοτελείς πατριώτες, που έβαλαν πάνω από το «εγώ» τους το κοινό καλό. Που έθεσαν τον εαυτό τους σε δεύτερη και τρίτη μοίρα, προκειμένου να κάνουν τα λόγια πράξη.

5.    Ο Γρηγόρης Αυξεντίου γεννήθηκε στις 22   Φεβρουαρίου του 1928 στη Λύση. Γονείς του ήταν ο Πιερής και η Αντωνία Αυξεντίου, και είχε μία μικρότερη αδελφή, την Χρυστάλα. Πήγε δημοτικό στο χωριό του, και μετά στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου. Μετά το Γυμνάσιο, πήγε στην Ελλάδα με σκοπό να σπουδάσει στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Κατετάγη στον Ελληνικό στρατό και πέρασε από τη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Πεζικού, ενώ παράλληλα μελετούσε φιλολογία για να μπει στην Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Απολύθηκε από το Στρατό ως Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πεζικού, και στη συνέχεια υπηρέτησε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα για λίγους μήνες, προτού επιστρέψει στην Κύπρο το 1952, όπου εργάστηκε μαζί με τον πατέρα του και αρραβωνιάστηκε.

6.    Τον Ιανουάριο του 1955, ο Γρηγόρης Αυξεντίου μυήθηκε στον αγώνα από τον ίδιο τον Αρχηγό Διγενή. Αντί του καθιερωμένου όρκου, ο Διγενής δέχτηκε το λόγο της στρατιωτικής τιμής του Αυξεντίου. Αμέσως μετά, άρχισε τη στρατολόγηση ανδρών στις τάξεις της ΕΟΚΑ.

7.    Ο Αυξεντίου ήταν ο πρώτος τομεάρχης της ΕΟΚΑ στην περιοχή Αμμοχώστου, και την 1η Απριλίου του 1955 ηγήθηκε των επιθέσεων εναντίον αγγλικών στόχων στον τομέα του. Ως υπαρχηγός της ΕΟΚΑ, ο Γρηγόρης Αυξεντίου, πολεμά για την αποτίναξη του βρετανικού ζυγού και την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο αγώνας προς την ελευθερία περνά μέσα από ριψοκίνδυνες στρατιωτικές επιχειρήσεις και μεγάλες και σκληρές στερήσεις.

8.    Επικηρύχθηκε από τους Άγγλους με το ποσό των 250 λιρών, το οποίο αργότερα αυξήθηκε σε 5.000 λίρες. Μετά την επικήρυξή του, κατέφυγε στην οροσειρά του Πενταδακτύλου και ηγήθηκε της πρώτης ορεινής ανταρτικής ομάδας στο Μαύρο Όρος, όπου ανέπτυξε πλούσια δράση. Από εκεί, στις 29 Νοεμβρίου 1955, κλήθηκε από το Διγενή στο αρχηγείο της ΕΟΚΑ στην περιοχή Σπηλιών. Στις 11 Δεκεμβρίου 1955 επέδειξε τις εξαίρετες στρατιωτικές του ικανότητες στην ιστορική μάχη των Σπηλιών, παρασύροντας δύο φάλαγγες των Άγγλων στρατιωτών, που ανηφόριζαν προς τα κρησφύγετα, να συγκρουστούν μεταξύ τους. Ο Διγενής τού ανέθεσε, μαζί με τον τομέα Πιτσιλιάς, και τα χωριά της Ορεινής - Μαχαιρά. Τον Ιούλιο του 1956, προστέθηκαν στον τομέα του και τα κρασοχώρια της Λεμεσού. Έδρασε με τα ψευδώνυμα, Ζήδρος, Αίας, Άρης, Ρήγας, Ζώτος, Ανταίος και έγινε το φόβητρο των Άγγλων.

9.    Στις 2 Μαρτίου 1957, η ηρωική πορεία του Ζήδρου έμελε να λάβει τέλος. Όλη η ζωή του Γρηγόρη, όλα τα μαθήματα που έλαβε από τους γονείς του, όλες οι αποφάσεις που πήρε, τον οδήγησαν σε αυτό το σημείο, στη σπηλιά του Μαχαιρά.
10.    Στο συγκλονιστικό ποίημά του, «Αποχαιρετισμός»,  ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος αναφέρεται στον εσωτερικό μονόλογο του ήρωα λίγο πριν το θάνατό του:

«Θέλω να φανταστώ τα δέντρα, τα παράθυρα, τα πράγματα, να νιώσω τη σπιτίσια ζεστασιά τους, ν’ αντιμετωπίσω αυτή τη μεγάλη παγωνιά της φωτιάς που πλησιάζει. Μια καρέκλα ακουμπισμένη στη γωνιά μιας κάμαρας μπορεί και νάναι, λέω, σαν εσωτερικό καμπαναριού, όπου ο ήχος της καμπάνας στρογγυλός κατεβαίνει γεμίζοντας με κυριακάτικη ησυχία το σπίτι. Δε μπορώ να συνεχίσω.»

11.    Άγγλοι στρατιώτες περικύκλωσαν το κρησφύγετό του κοντά στο Μαχαιρά. Η μάχη κράτησε για ώρες.
Συνεχίζει ο Γιάννης Ρίτσος: «Τέλειωσαν πια τα ψέματα - δικά μας και ξένα. Η φωτιά η παντάνασσα πλησιάζει.

∆ε μπορείς πια να ξεχωρίσεις αν καίγεται σκίνος ή φτέρη ή θυμάρι.  Η φωτιά
πλησιάζει. Κι όμως, πρέπει να προφτάσω να ξεχωρίσω, να δω, να υπολογίσω, να σκεφτώ - για ποιον; Για μένα; Για τους άλλους; Πρέπει. Μου χρειάζεται πριν απ' το θάνατό μου μια ύστατη γνώση, η γνώση τού θανάτου μου, για να μπορέσω να πεθάνω».

12.    Στην ομάδα του ήταν οι Ανδρέας Στυλιανού, ο Αυγουστής Ευσταθίου, ο Αντώνης Παπαδόπουλος και ο Φειδίας Συμεωνίδης, τους οποίους, όμως, διέταξε να βγουν από το κρησφύγετο. Σύμφωνα με μαρτυρία του συμπολεμιστή του, Αυγουστή Ευσταθίου, που μετά τη ρίψη χειροβομβίδας στο κρησφύγετο επέστρεψε, με υπόδειξη των Άγγλων, για να διακριβώσει αν ο Αυξεντίου ήταν ζωντανός και παρέμεινε σ' αυτό, προσπάθειά των αγωνιστών ήταν να κρατήσουν τη μάχη μέχρι να νυχτώσει και επωφελούμενοι από το σκοτάδι να διαφύγουν. Οι Άγγλοι στρατιώτες, που αντιλήφθηκαν το σκοπό τους, περιέλουσαν το κρησφύγετο με βενζίνη, το πυρπόλησαν και έκαψαν ζωντανό τον Αυξεντίου, ενώ ο Αυγουστής διασώθηκε με βαριά εγκαύματα.

13.    Ο ποιητής Ρίτσος συνεχίζει τη δημηγορία του ήρωα: «Είμαι 29 μόλις χρονών και το μόνο που ξέρω είναι πως θέλω να ζήσω. Δεν πρόφτασα ακόμη να σκεφτώ, μιας και δεν πρόφτασα να ζήσω. Μες στη μάχη τι να σκεφτείς ;

Δεν πρόφτασα. Μου χρειάζεται, τουλάχιστο, τούτη η ολόκληρη στιγμή μου για να ζήσω ολόκληρος. Θυμάμαι-.Αυτή η στιγμή είναι ανεπανάληπτη, γιατί είναι η αιωνιότητα, κ’ η αιωνιότητα υπάρχει και τη δημιουργούμε – δεν επαναλαμβάνεται σαν κάτι που έρχεται και φεύγει και ξανάρχεται. Λοιπόν μην κλαίτε.»

14.    Από φόβο λαϊκών εκδηλώσεων, οι Άγγλοι έθαψαν το καμένο σώμα του Αυξεντίου στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στα σημερινά Φυλακισμένα Μνήματα.

15.    Η ανυποχώρητη αφοσίωσή του Γρηγόρη Αυξεντίου στον αγώνα τον οδηγεί στην επανάληψη του θρυλικού «Μολών λαβέ» που αντηχεί στις 2 του Μάρτη του 1957 στα βουνά του Μαχαιρά και εξακολουθεί, ακόμα και σήμερα, να μας δονεί.

16.    Ποιος είναι λοιπόν ο δικός μας ρόλος και λόγος σήμερα που μαζευτήκαμε εδώ για τιμήσουμε την υπέρ πάντων θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου?

17.    «Μοιάζει ανέφικτη η νίκη δίχως μάρτυρες που να τη διαλαλήσουν», λέει ο Ρίτσος μέσα από τη φωνή του Αυξεντίου.  Οφείλουμε λοιπόν να διαλαλήσουμε και να εμπνευστούμε από το λιανοτράγουδο της λευτεριάς που έπλασε σε αυτές τις βουνοκορφές ο Σταυραετός του Μαχαιρά και αυτό το μήνυμα της λευτεριάς και της αξίας της, να διαλαλήσουμε και να διατρανώσουμε:
«Λάβετε, φάγετε, τούτο εστί το σώμα μου και το αίμα μου – το σώμα και το αίμα του Γρηγόρη Αυξεντίου
ενός φτωχόπαιδου, 29 χρονώ, απ’ το χωριό Λύση,
οδηγού ταξί το επάγγελμα,
πού ‘μαθε στη Μεγάλη Σχολή του Αγώνα τόσα μόνο γράμματα όσα να φτιάχνουν τη λέξη
” Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ι Α “
και που σήμερα, 2 του Μάρτη 1957, κάηκε ζωντανός στη σπηλιά της Μονής Μαχαιρά και σήμερα ακριβώς, 2 του Μάρτη, μέρα Σάββατο – μην το ξεχάστε, σύντροφοι -
Στις 2 η ώρα μετά τα μεσάνυχτα, και 3 πρώτα λεπτά,
γεννήθηκε ο μικρός Γρηγόρης ανάμεσα στα
ματωμένα γόνατα της πλάσης.
Άντε, γριά μάνα, μην αρχίσεις τώρα τις κλάψες. -Όχι;-
Έτσι σε θέλω. Ρωμιά. Σου παίρνω λες τη ζωή σου ; Σου αφήνω την περφάνεια σου.
Δε θα σέιδει ο εχτρός καμπουριασμένη. Το ξέρω. Θα πεις: “Είμαι πέρφανη για το γιο μου, – κάλλιο μια φούχτα τιμημένη στάχτη παρά γονατισμένος ο λεβέντης μου”.
Έτσι. Γεια σου, μάνα.
Ο πατέρας θα με γνωρίσει στο νεκροτομείο απ’ τις χοντρές ελληνικές κοκάλες μου, όμοιες με τις δικές του, κι απ’ το σταυρό της πατρίδας πού’χα φυλαχτάρι μες στις τρίχες του κόρφου μου.»

18.    Πολλές οι τιμές που έχει αποδώσει τόσο η Κυπριακή Δημοκρατία, όσο και η Ελλάδα στο Γρηγόρη Αυξεντίου. Συγκρατώ, όμως, ιδιαίτερα, μια διάσταση που απηχεί και το μέγεθος και το εύρος της θυσίας του Αυξεντίου σε όλο τον Ελληνισμό. Το Κέντρο Ανάδειξης της Λαογραφικής και Ιστορικής Ενότητας Θράκης- Κύπρου "Γρηγόρης Αυξεντίου" ιδρύθηκε από τον Σύλλογο Κυπρίων Νομού Ξάνθης και το Δήμο Βιστωνίδας με την βοήθεια και στήριξη του Συμβουλίου Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959. Το Κέντρο είναι στον οικισμό Αυξέντιο, 10 χλμ περίπου από τη Ξάνθη, μιας και ο οικισμός μετονομάστηκε από Νέο Κατράμιο σε Αυξέντιο, προς τιμή του Γρηγόρη Αυξεντίου, μετά από αίτημα των Μικρασιατών προσφύγων κατοίκων του οικισμού αυτού, το 1960.

19.     Δικαιώνεται, συνεπώς, ο παραδειγματικός λόγος του ποιητή ότι η «αιωνιότητα» υπάρχει και ότι εμείς τη δημιουργούμε.

20.    Ασφαλώς, για όλους εμάς, εδώ σήμερα, συνεχίζουμε, όλοι μαζί, Ελλάδα και Κύπρος, να τη δημιουργούμε έως τη τελική δικαίωση, με τον τερματισμό της παράνομης τουρκικής κατοχής και την π-πλήρη απελευθέρωση και επανένωση της μαρτυρικής Κύπρου, σε μια σύγχρονη, ευρωπαϊκή, φιλειρηνική και φιλοπρόοδο Κυπριακή Δημοκρατία.

ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ