Συνέντευξη ΥΠΕΞ Ν. Κοτζιά στην εφημερίδα «ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ της Κυριακής» και στον δημοσιογράφο Κ. Βενιζέλο

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η ελληνική Κυβέρνηση έχει αναδείξει το θέμα των εγγυήσεων σε ζήτημα αιχμής της εξωτερική της πολιτικής. Αποδίδει αυτή η πολιτική; Κερδίζει έδαφος διεθνώς;

Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Καταρχάς ας συμφωνήσουμε ότι είναι μια σωστή πολιτική που θέτει το θέμα του Κυπριακού στις πραγματικές του βάσεις. Το Κυπριακό δεν είναι πρωταρχικά ένα θέμα κατανομής φυσικών πόρων ή διαφορών ανάμεσα στις κοινότητες. Είναι πρόβλημα κατοχής και χρήσης βίας σε επίπεδο διακρατικών σχέσεων. Δηλώνοντας δημόσια στη διεθνή κοινότητα ότι πρέπει να φύγουν τα στρατεύματα κατοχής από την Κύπρο και να τελειώνουμε με το αναχρονιστικό και πολλαπλώς παραβιασθέν καθεστώς των εγγυήσεων, είπαμε την αλήθεια. Δείξαμε τον πυρήνα της λύσης του Κυπριακού, όσο μας αφορά, με τρόπο θεσμικά ορθό και με βάση το διεθνές δίκαιο.

Η εικόνα που έχω είναι ότι όλο και περισσότεροι κατανοούν ότι δεν μπορεί να υπάρξει λύση για το Κυπριακό χωρίς κατάργηση του προαναφερθέντος καθεστώτος. Η Κίνα και η Ρωσία το κατανοούν θετικά. Το ίδιο και η Γαλλία. Η Βρετανία δεν ενδιαφέρεται να επιμείνει στα δικαιώματα εγγυήσεων, αλλά σε εκείνα των Βάσεων, θέμα το οποίο είναι αποκλειστικής αρμοδιότητας του κυπριακού κράτος. Νομίζω ότι η συζήτηση έχει σε ένα βαθμό μετακινηθεί από το αν χρειάζεται ή όχι το καθεστώς των εγγυήσεων, στο τι μπορεί να το ακολουθήσει.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Έχετε συναντήσει πρόσφατα στη Νέα Υόρκη και Τούρκους αξιωματούχους. Τί έχετε εισπράξει ως αντίδρασή του στη θέση σας για κατάργηση των εγγυήσεων;

Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Συζήτησα το θέμα μαζί τους και κατά την επίσκεψή μου στην Τουρκία πριν από λίγους μήνες. Έχουν τις απόψεις τους, αλλά νομίζω ότι γνωρίζουν, πλέον, ότι δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική λύση του Κυπριακού με διατήρηση του καθεστώτος των εγγυήσεων, ότι δεν πρόκειται να αποδεχτεί ο κυπριακός λαός, ιδιαίτερα οι Ελληνοκύπριοι, τη διατήρησή του. Προσπάθεια διατήρησης εγγυήσεων σημαίνει πρόσχημα για μη λύση του Κυπριακού. Δεν μπορεί ένα κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης να υπόκειται σε εγγυήσεις τρίτων κρατών. Εξάλλου άλλο πράγμα είναι οι εγγυήσεις για ένα υπό σύσταση κράτος και άλλο για ένα υπάρχον κράτος. Να το πω και αλλιώς: εγγυήσεις δύνονται σε ένα κράτος ως προς την διαφύλαξή του έναντι τρίτων, όχι ως πρόσημα κατοχής από τρίτους. Γνωρίζετε ασφαλώς ότι η Συνθήκη των Εγγυήσεων έχει καταστρατηγηθεί πολλαπλώς. Σύμφωνα με αυτή, η χρήση δικαιωμάτων γίνεται υπό τρεις όρους: α)  διαβούλευση με όλα τα μέρη, β)  φροντίδα για την άμεση αποκατάσταση της διαταραχθείσας κατάστασης, γ) άμεση απόσυρση.

Χρειάζεται να σας εξηγήσω ότι η Τουρκία έχει παραβιάσει το σύνολο αυτών των όρων χρήσης δικαιώματος; Δεν νομίζω. Ίσως η Τουρκία με πραγματισμό παραδεχτεί κάποια στιγμή την αλήθεια ότι είναι και προς το δικό της συμφέρον να αποσυρθεί από τέτοια δικαιώματα. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι που γίνεται αυτόματα και εξαρτάται κύρια από την ίδια.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Εσείς, που ασχολείστε για χρόνια με το Κυπριακό, θεωρείται ότι οι συγκυρίες ευνοούν την επίτευξη συμφωνίας αυτή την περίοδο;

Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Ποτέ δεν υπήρξαν οι πλήρως κατάλληλες συνθήκες λύσης του Κυπριακού. Υπήρξαν πάντα θετικές πλευρές που υποβοηθούσαν μια λύση σε «συμβίωση» με αρνητικές. Στα θετικά η δράση της Κυπριακής Δημοκρατίας, εκτιμώ πολύ το έργο του συναδέλφου μου υπουργού Εξωτερικών Γ. Κασουλίδη. Το ότι η Αθήνα δεν ανακατεύεται στα εσωτερικά της Κύπρου, ενώ βοηθά ως προς τις εγγυήσεις αποφασιστικά. Στους θετικούς παράγοντες συγκαταλέγω το πρόσωπο που ηγείται της τουρκοκυπριακής κοινότητας, διότι έχει ακόμα κυπριακή συνείδηση, αρκεί να σκέφτεται και να δρα αυτόνομα. Στα δύσκολα σημεία της εποχής, η οικονομική κρίση που διαπερνά την Κύπρο και ακόμα περισσότερο την Ελλάδα, η σε ένα βαθμό «φυσιολογική» δυσπιστία ως προς το πού το πάνε αρκετοί από τους εμπλεκομένους. Αυτά τα αδύναμα σημεία ξεπερνώνται με υπομονή, νηφαλιότητα, δημοκρατικό διάλογο και το μέγιστο δυνατό της ενημέρωσης ως προς τα πραγματικά δεδομένα και εξελίξεις. Τέλος, υπάρχει και μια μακρόχρονη δυσκολία που σχετίζεται με την πολεμική κρίση, την αστάθεια και ανασφάλεια της ευρύτερη περιοχής.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Μπορεί μια συμφωνία να περιλαμβάνει παρεκκλίσεις από το κοινοτικό κεκτημένο όπως ζητά η τουρκική πλευρά;

Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Αναρωτιέμαι αν τις ζητά μόνο ως προς την Κύπρο ή και προκειμένου να δημιουργήσει προδικασμένο για τις δικές της διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρεκκλίσεις υπάρχουν σε σειρά συμφωνιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τρίτα υπό ένταξη ή ήδη ενταγμένα κράτη-μέλη. Αλλά η συντριπτική των περιπτώσεων είναι προσωρινή -μεταβατική παρέκκλιση-, ενώ καμία δεν αναφέρεται στις βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό που ζητά η Τουρκία δεν έχει σχέση με τα πιο πάνω. Εκείνη ζητά μόνιμες παρεκκλίσεις και σε ζητήματα θεμελιακά της ίδιας της υπόστασης και ταυτότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή, να αλλάξει η Ευρωπαϊκή Ένωση την ίδια της τη φυσιογνωμία, να παραιτηθεί από αρχές και αξίες βάσει των οποίων ιδρύθηκε, όπως η ελεύθερη διακίνηση και εγκατάσταση προσώπων. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό από κανέναν, ούτε από εμάς, αλλά ούτε ιδιαίτερα από την Επιτροπή, που εκ των συνθηκών οφείλει να διασφαλίζει το κοινοτικό κεκτημένο.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Έχετε πολλές φορές αναφέρει - κάτι που πρώτη φορά γίνεται στο Κυπριακό - για το σεβασμό των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Πώς εννοείτε αυτό το θέμα;

Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Το σύστημα λήψης απόφασης που προβλέπουν οι πιο διαφορετικοί σχεδιασμοί λύσης του Κυπριακού καταλήγει κατά κανόνα τις αποφάσεις να τις λαμβάνουν κάποιοι θεσμοί με συμμετοχή ξένων. Η πρότασή μου ήταν ότι θα μπορούσαμε να σκεφτούμε αντί των ξένων την αξιοποίηση, σε αυτό το σύστημα, εκπροσώπων των τριών ξεχωριστών πληθυσμιακών ομάδων, πέραν των δύο κοινοτήτων, που είναι οι Μαρωνίτες, οι Λατίνοι και οι Αρμένιοι.  Πιστεύω ότι μια τέτοια πρόταση θα είχε μεγάλη πειστικότητα παρά και ενάντια στις αντιρρήσεις της άλλης πλευράς. Θα έδειχνε ότι πέραν των κοινοτήτων θέλουμε να διασφαλιστούν τα δικαιώματα όλων των υπαρκτών θρησκευτικών και εθνολογικών ομάδων στην Κύπρο. Αυτό αποδεικνύει εξάλλου ότι όταν υπερασπιζόμαστε τα ανθρώπινα, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών της Κύπρου, θέλουμε να το κάνουμε για όλους, χωρίς εξαιρέσεις, και το εννοούμε.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Επιβεβαιώνετε ότι οι συναντήσεις σας με τον κ. Άιντα είναι πάντα δύσκολες και διεξάγονται σε κλίμα έντασης;

Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ:  Όχι, κάθε άλλο. Νομίζω ότι είναι άκρως ενδιαφέρουσες. Όπως ίσως γνωρίζετε έχω μελετήσει όλα τα κείμενα του κ.Άιντα, ιδιαίτερα το βιβλίο του περί ασφάλειας. Με βάση αυτά τα κείμενα τον προτρέπω να αντιμετωπίζει και το ίδιο το Κυπριακό. Επίσης, τον προτρέπω να μη σταματήσει ούτε μια στιγμή να θυμάται ότι είναι εκπρόσωπος του ΟΗΕ, άρα του διεθνούς δικαίου και των αποφάσεων του Σ.Α. ως προς το Κυπριακό, που δεσμευτικά αποκλείουν τη χρήση βίας στις διεθνείς σχέσεις και την κατοχή εδάφους κράτους-μέλους του ΟΗΕ. Νομίζω ότι ακούει προσεκτικά αυτές και άλλες πολλές θέσεις που διατυπώνω στις συναντήσεις. Ανάλογα και εγώ δίνω προσοχή στους δικούς του προβληματισμούς. Στις συζητήσεις υπάρχουν στιγμές δύσκολες και στιγμές χαλάρωσης. Η αλήθεια είναι ότι δεν είμαι ένας εύκολος συνομιλητής. Αλλά αυτό είναι το καθήκον μου.  Νομίζω ότι ο κ. Άιντα εκτιμά ότι πάω πάντα καλά μελετημένος στις συζητήσεις μας, όπως οφείλω, είμαι ειλικρινής και θέλω να λυθεί το Κυπριακό. Να λυθεί, βέβαια, ορθά και δίκαια.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ελλάδα και Κύπρος έχουν ένα σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν στην ευρύτερη περιοχή. Τριμερής με Αίγυπτο και Ισραήλ. Πώς αναβαθμίζεται ο ρόλος τους γεωπολιτικά και πώς αξιοποιείται αυτή η στρατηγική υπεραξία;

Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Η Ελλάδα αποτελεί, όπως και η Δημοκρατία της Κύπρου, έναν πόλο σταθερότητας και ασφάλειας εντός ενός ασταθούς τριγώνου, όπου οι γωνιές/άκρες του είναι η Ουκρανία, η Λιβύη και η Συρία/το Ιράκ. Εντός αυτού του τριγώνου, Ελλάδα και Κύπρος εκπέμπουν κύματα σταθερότητας. Σε αυτό συμβάλλει και η πολιτική και των δύο έναντι του Ισραήλ και της Παλαιστίνης, η από κοινού συνεργασία με το πρώτο, όπως και με την Αίγυπτο. Τώρα υπάρχουν σκέψεις για ανάλογο σχήμα με την Ιορδανία. Με αυτό τον τρόπο επιδιώκουμε να συγκροτήσουμε «εσωτερικές γραμμές» σταθερότητας εντός του τριγώνου αστάθειας. Νομίζω ότι οι δυνάμεις που επιθυμούν σταθερότητα και ασφάλεια στην περιοχή εκτιμούν βαθύτατα αυτές τις επιλογές. Σε μία περίοδο που η Ελλάδα είναι οικονομικά - χρηματοπιστωτικά αδύνατη, ορισμένοι επιδιώκουν στο όνομα αυτής της αδυναμίας να υποχωρήσουμε από τις θέσεις σχετικής γεωπολιτικής ισχύος που διαθέτουμε. Εμείς έχουμε κάνει την ακριβώς αντίστροφη επιλογή: Προσπαθούμε στις διαπραγματεύσεις που αναφέρονται στο χρέος να εισάγουμε τη σχετικά ισχυρότερη θέση μας για τα γεωπολιτικά. Και αυτό σε ένα βαθμό έχει επιτευχθεί. Τέλος, δεν θα επιτρέψουμε κάποιοι να αξιοποιήσουν τα μεταναστευτικά και προσφυγικά ρεύματα ώστε να προσθέσουν γεωπολιτική ισχύ στους ίδιους και να πληρώσουν τρίτοι τις δικές τους αστοχίες στη Συρία.