Ήταν μακρύ το ταξίδι στην Λα Παζ από το ΝΑΤΟ, από τον «πόλεμο» στην «ειρήνη».
Έφερα μαζί μου ένα βιβλίο, τις ομιλίες που έγιναν στο περσινό Φόρουμ. Εδώ θα βρείτε όλες τις ομιλίες, στα αγγλικά αλλά και στην γλώσσα που εκφωνήθηκαν. Το πρώτο μέρος αναφέρεται στο Φόρουμ των Υπουργών, το δεύτερο στο Φόρουμ των Ακαδημαϊκών, το οποίο θα διοργανώσετε στις 21 Δεκεμβρίου, που είναι και τα γενέθλιά μου και είμαι ιδιαίτερα ευτυχής για αυτό.
Αποτελεί ιδιαίτερη χαρά για μένα που βρίσκομαι εδώ στην Λα Παζ, αφενός γιατί είναι σημαντικό να διατηρήσουμε την δυναμική αυτής της πρωτοβουλίας αλλά και γιατί επισκέπτομαι μία χώρα με μεγάλη ιστορία και πολιτισμό. Και άκουσα με πολύ προσοχή την ομιλία του ΥΠΕΞ της Βολιβίας, και αισθάνομαι ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον πολιτισμό αυτής της χώρας και ειδικότερα για την πόλη της Tiwanaku.
Πριν από έναν χρόνο, πήραμε την πρωτοβουλία μαζί με τον Κινέζο ομόλογό μου και κάναμε την αρχή με την Ιδρυτική Διάσκεψη των Αθηνών και εν συνεχεία με την ομώνυμη Διακήρυξη.
Αυτή η πρωτοβουλία προήλθε από μία διαπίστωση: ότι οι δύο χώρες έχουν δύο μεγάλους και αρχαίους πολιτισμούς, ότι από αυτούς αντλούν ποικιλοτρόπως, ότι λόγω αυτών τυγχάνουν σεβασμού διεθνώς, και ότι λόγω του αμοιβαίου αυτού σεβασμού γίνεται πιο εφικτή η ουσιαστική ανάπτυξη των διμερών πολιτικών και οικονομικών σχέσεων.
Η Ιδρυτική Διάσκεψη των Αθηνών αποσκοπούσε σε αυτό ακριβώς, να εφαρμόσει ένα διμερές επιτυχημένο παράδειγμα σε διεθνές επίπεδο, δημιουργώντας μία μόνιμη πλατφόρμα διαλόγου, επί τη βάσει του κοινού σεβασμού που αποπνέουν πολιτισμοί με αδιάλειπτη παρουσία χιλιάδων χρόνων, που συνεισφέρουν συνεχώς και εμπράκτως στον παγκόσμιο πολιτισμό.
Συνεχίζουμε λοιπόν αυτή την πρωτοβουλία, γιατί συμφωνούμε ότι αυτό που κάνουμε είναι πρώτα απ όλα επίκαιρο, ότι συνδέεται με την σύγχρονη εποχή.
Στο παρελθόν μεγάλοι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν παράλληλα χωρίς απαραιτήτως να επικοινωνούν μεταξύ τους, όπως για παράδειγμα μεταξύ των πολιτισμών της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής και των πολιτισμών της Μεσογείου και της Μεσοποταμίας.
Στην σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης, υπάρχει αυξημένη «πολιτισμική διάδραση», με την έννοια ότι οι πολιτισμοί επικοινωνούν και αλληλοεπηρεάζονται, αναπτύσσονται δηλαδή όχι απλώς παράλληλα, αλλά μαζί, ταυτόχρονα, αλληλεπιδρούν ο ένας στον άλλον. Επομένως χρειάζεται η κατανόηση τους, επί τη βάσει της αρχής του σεβασμού της διαφορετικότητας, της ισοτιμίας τους, η αναγνώρισή τους ως πολιτισμούς της παγκόσμιας κληρονομιάς.
Αυτή η κατανόηση μπορεί να προέλθει μόνο αν δούμε τους αρχαίους πολιτισμούς ως «δεξαμενές σοφίας», από τις οποίες να αντλήσουμε για την επίλυση σύγχρονων απειλών που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.
Αν και ζούμε σε μία κοινωνία που κυριαρχείται από τις οικονομικές και αμυντικές πολιτικές, είναι ανάγκη να αναδείξουμε πιο συντονισμένα την πολιτιστική διάσταση των διεθνών σχέσεων. Γιατί πολλές πολιτικές αποφάσεις έχουν πολιτιστικό υπόβαθρο ενώ σε πολλά άλλα θέματα που επηρεάζουν τις πολιτικές εξελίξεις, όπως το πχ. η σύγχρονη μετανάστευση, δεν είναι εύκολο να επιλυθούν λόγω διαφορετικών πολιτιστικών αντιλήψεων.
Ακόμη δηλαδή και στον σκληρό πυρήνα της πολιτικής χρειαζόμαστε αυτό που ονομάζουμε πολιτικό πολιτισμό. Χρειαζόμαστε δηλαδή ανεκτικότητα προς τον άλλον. Σεβασμό της γνώμης του και της ύπαρξής του. Χρειαζόμαστε -και πολλές χώρες το έχουν ξεχάσει- κουλτούρα συναίνεσης και συμβιβασμού.
Στην σύγχρονη εποχή κυριαρχεί η σκληρή ισχύς και η τεχνολογική πρόοδος την επιτείνει. Τελικώς όμως, κερδίζουν αυτοί που μιλούν με τη γλώσσα της ήπιας ισχύος. Έχει μεγάλη σημασία η διπλωματία, η αίσθηση περί δικαίου, η «πολιτιστική υπεροχή» στις διεθνείς σχέσεις.
Κοιτώντας πίσω στην ιστορία, στους πολιτισμούς μας μπορεί κανείς να βρει πολλά παραδείγματα πολιτιστικής, ήπιας / έξυπνης ισχύος. Αρχαίοι πολιτισμοί, σαν και αυτό που είδαμε προ ολίγου εδώ στο τραπέζι, με μεγάλο υλικό και άυλο έργο που τα μηνύματά τους, αλλά και οι μορφές των επιτευγμάτων τους, πνευματικών και υλικών, όχι μόνο επιβίωσαν μέχρι σήμερα, αλλά και καθόρισαν τις εξελίξεις στην εποχή τους.
Είναι σπουδαίο, πρέπει να ομολογήσω, να πηγαίνει κανείς κάθε πρωί στη δουλειά του και να βλέπει την Ακρόπολη και να αναλογίζεται το δέος και τον θαυμασμό που αυτό το μεγαλειώδες μνημείο, μαζί με τα άλλα πολιτιστικά και πνευματικά επιτεύγματα της κλασσικής Αθήνας, προκαλούσε στους επισκέπτες της εποχής και στις άλλες ελληνικές πόλεις-κράτη.
Επίσης, η ήπια ισχύς της Ανατολικής Ρωμαϊκής ή, να το πούμε καλύτερα, της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, που προκειμένου να αντιπαρέλθει τις κατά κύματα επιθέσεις και επιβουλές από λαούς προερχόμενους εκ Ασίας, προέταξε, σε αντίθεση με την Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, και υπό μία έννοια εφηύρε, την σύγχρονη διπλωματία ως εργαλείο αποτροπής.
Και πρέπει επίσης να επισημάνω και την τρίτη πλευρά. Ο πολιτισμός είναι σήμερα και παγκόσμια οικονομική ισχύς, διότι κάθε πολιτισμός παράγει ιδιαίτερα αγαθά, τα αναπαράγει και τα διαχέει. Αυτά αποτελούν το “brand name” κάθε χώρας, δηλαδή πολιτισμικά αγαθά τα οποία διαθέτουν διεθνή αναγνωσιμότητα και ταύτιση με την χώρα προέλευσής τους.
Ο πολιτισμός σήμερα έχει μία ισχυρή οικονομική διάσταση, αυτό που ονομάζουμε «βιομηχανία του πολιτισμού». Παράγει αγαθά και υπηρεσίες, δημιουργεί θέσεις εργασίας, συνεισφέρει στο ΑΕΠ, είναι παρών σε όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, από την παραγωγή, την έρευνα και την καινοτομία, την εκπαίδευση.
Και αυτά τα τρία στοιχεία του πολιτισμού, η επικαιρότητά του, η ήπια ισχύς, η οικονομική του διάσταση, η δυνατότητα να συνδέσει και να σταθεροποιήσει τον κόσμο σε μια ασταθή περίοδο, καθιστούν σημαντική τη συνέχιση και την ενδυνάμωση της πρωτοβουλίας μας.
Για εμάς, το κύριο ζήτημα σχετικά με αυτό το φόρουμ, σε αυτήν την δεύτερη συνάντηση είναι να πάμε ένα βήμα παραπέρα, να δούμε πως μπορούμε να αναπτύξουμε μια θετική ατζέντα όπως είναι αυτή της συνεργασίας των πολιτισμών μας στα πλαίσια πολλαπλών συνεργασιών σε όλους τους τομείς.
Σήμερα μπορούμε επίσης να συζητήσουμε, και είχαμε ήδη την πρώτη συζήτηση, όπως θα θυμόσαστε πέρσι τον Σεπτέμβριο στην Νέα Υόρκη, για την ένταξη νέων μελών σε αυτό το Φόρουμ και είχαμε πει τον Σεπτέμβριο ότι θα συζητήσουμε το θέμα σήμερα. Πολλές χώρες ενδιαφέρθηκαν. Από όλες τις υποψήφιες χώρες υπάρχει μία με πολύ ειδικό ρόλο στην Ιστορία της ανθρωπότητας και των αρχαίων πολιτισμών. Αυτή είναι η Αρμενία και είμαι ευτυχής που βλέπω τον Υφυπουργό Εξωτερικών αυτής της αγαπητής χώρας, με την μεγάλη ιστορία – ίσως είναι λάθος μας που δεν σας καλέσαμε από την αρχή – εδώ σήμερα, έπρεπε να ξεκινήσουμε και έτσι είναι η ζωή.
Θα εστιάσουμε, επί της ουσίας, σε θέματα προστασίας της πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς, στην επιστροφή πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσής τους και στην συναφή αλληλοϋποστήριξη, στην προώθηση της κατανόησης των αρχαίων πολιτισμών και της ιστορικής έρευνας για την ανάδειξη της σημασίας και την συνεισφοράς τους στον παγκόσμιο πολιτισμό, στον συντονισμό των ενεργειών μας στα διεθνή φόρα, στην ενίσχυση του διαλόγου και στις πολιτιστικές ανταλλαγές επί επιμέρους εκφράσεων των πολιτισμών μας.
Επίσης θα επιδιώξουμε να επεκτείνουμε τον διάλογο, μέσω της συμμετοχής των πολιτών, της ακαδημαϊκής κοινότητας. Ειδικότερα θα δούμε τις τεχνικές παραμέτρους του Ακαδημαϊκού Συνεδρίου - που θα λάβει χώρα στις 21 Δεκεμβρίου όπως ανέφερα - αλλά και θα εξετάσουμε τις δυνατότητες και τις προϋποθέσεις ένταξης νέων μελών – όπως η Αρμενία που ανέφερα.
Επίσης πώς μπορούμε να συστηματοποιήσουμε και να εντατικοποιήσουμε τον μεταξύ μας διάλογο, μέσω των Αντιπροσωπειών μας στην UNESCO, για τα θέματα και τις δραστηριότητες του Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών, αλλά και για τις εθνικές πολιτιστικές δραστηριότητες.
Και ευελπιστώ η Προεδρία της Βολιβίας να προετοιμάσει μία συνάντηση για τους Υπουργούς Εξωτερικών ή Πολιτισμού, στην Νέα Υόρκη την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου.
Μάλιστα, θα ήθελα να σας ανακοινώσω ότι άρχισε να λειτουργεί και η ιστοσελίδα του Φόρουμ, στην οποία καλείστε όλοι να συνεισφέρετε περιεχόμενο, ώστε να αποτελέσει ένα αξιόπιστο σημείο αναφοράς για τις δράσεις του Φόρουμ και των μελών του.
Και πάλι ευχαριστώ πολύ την Κυβέρνηση της Βολιβίας, τον ΥΠΕΞ της Βολιβίας, την Υφυπουργό Εξωτερικών, για την πρόσκληση και τη διοργάνωση αυτής της 2ης Διάσκεψης του Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών.
Κατά κάποιον τρόπο αυτή η πρωτοβουλία είναι για εμάς σαν ένα μωρό, το οποίο μεγαλώνει, εδώ στα υψίπεδα της Βολιβίας όπου υπάρχει ένα ζωντανός πολιτισμός – και αρκεί για αυτό να κοιτάξουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους, όλες αυτές τις όμορφες βάρκες, όλα αυτά που έχουμε δει τις τέσσερις τελευταίες ώρες που είμαστε εδώ στην Βολιβία. Αγαπητοί Συνάδελφοι, σας ευχαριστώ! Είναι υπέροχο να βρίσκομαι μαζί σας εδώ σήμερα.
Ευχαριστώ.
13 Ιουλίου, 2018