Εκτοπισμένοι
Πέρα από τις τεράστιες υλικές και οικονομικές καταστροφές, η εισβολή και η κατοχή μετέτρεψαν περισσότερους από 200.000 Ελληνοκυπρίους σε πρόσφυγες, ήτοι το 25% περίπου των κατοίκων της Κύπρου το 1974.
Tο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), στην απόφασή του επί της Διακρατικής Προσφυγής της Κύπρου κατά της Τουρκίας (2001), αποφάνθηκε ότι η τελευταία παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ), σε σχέση με τα περιουσιακά δικαιώματα των Ελληνοκυπρίων προσφύγων. Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι εκτοπισθέντες Ελληνοκύπριοι παραμένουν οι νόμιμοι ιδιοκτήτες των περιουσιών τους στα κατεχόμενα και θα πρέπει να τους επιτραπεί η ελεύθερη άσκηση των περιουσιακών δικαιωμάτων τους από την Τουρκία, η οποία αρνείται, έως τώρα, να ανταποκριθεί στις επιταγές του ΕΔΑΔ.
Παράλληλα, το ΕΔΑΔ έχει αναγνωρίσει την υπαιτιότητα της Τουρκίας και κατά την εκδίκαση ατομικών προσφυγών Ελληνοκυπρίων εκτοπισθέντων. Αναφέρονται ενδεικτικά τα εξής:
α) Στην υπόθεση της κας Τ. Λοϊζίδου (αριθμός προσφυγής 15318/89), Ελληνοκύπριας πρόσφυγα από την Κερύνεια, το Δικαστήριο καταδίκασε, το 1996, την Τουρκία για παραβίαση της ΕΣΔΑ, επειδή δεν επιτρέπει στην κα Λοϊζίδου να έχει πρόσβαση στην περιουσία της. Ήταν η πρώτη καταδίκη της Τουρκίας στο ΕΔΑΔ για το περιουσιακό ζήτημα των εκτοπισμένων Ελληνοκυπρίων. Το Δικαστήριο επιδίκασε, σε πρόσθετη Απόφαση, το 1998, για τη Δίκαιη Ικανοποίηση, και αποζημίωση 300.000 λιρών Κύπρου, που τελικώς καταβλήθηκε από την Τουρκία, μετά από πολυετή διελκυστίνδα, το 2003. Η καταβολή της αποζημίωσης αποτελεί εφαρμογή μέρους μόνο της απόφασης του Δικαστηρίου, καθώς διατηρείται η συνεχιζόμενη παραβίαση του δικαιώματος της κας Λοϊζίδου για ελεύθερη πρόσβαση και χρήση της περιουσίας της. Τον Σεπτέμβριο του 2022, τερματίστηκε η επιτήρηση της υπόθεσης Λοϊζίδου, καθώς η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης αποφάσισε, με οριακή πλειοψηφία, ότι η Τουρκία έχει προβεί σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες συμμορφούμενη με την Απόφαση του ΕΔΑΔ. Η Επιτροπή βάσισε το σκεπτικό της στην ύπαρξη της Επιτροπής Αποζημιώσεων ως αποτελεσματικού ενδίκου μέσου. Συνεχίζεται, ωστόσο, η επιτήρηση του περιουσιακού σκέλους της απόφασης του ΕΔΑΔ επί της Διακρατικής προσφυγής της Κύπρου κατά της Τουρκίας.
β) Τον Δεκέμβριο 2005, το ΕΔΑΔ αναγνώρισε ότι η Τουρκία φέρει ευθύνη για παραβίαση των περιουσιακών δικαιωμάτων της κας Ξενίδη-Αρέστη (προσφυγή 46347/99), βάσει της ΕΣΔΑ. Στη συνέχεια, το Δικαστήριο καταδίκασε την Τουρκία (Δεκέμβριος 2006) να καταβάλει στην κα Ξενίδη-Αρέστη αποζημίωση 800.000 Ευρώ για τη στέρηση της χρήσης και απόλαυσης της περιουσίας της στην κατεχόμενη Αμμόχωστο. Η Τουρκία είχε υποχρέωση να ανταποκριθεί θετικά εντός τριμήνου από την τελεσιδικία της απόφασης του ΕΔΑΔ (23 Μαΐου 2007). Η προθεσμία αυτή παρήλθε άπρακτη.
γ) Στην από 22.4.2008 απόφαση του ΕΔΑΔ για την υπόθεση της περιουσίας Δημάδη (προσφυγή 16219/90) υπογραμμίζεται ότι όλοι οι εκτοπισθέντες Ελληνοκύπριοι παραμένουν κύριοι των ακινήτων τους και ότι οι αποζημιώσεις που επιδικάζει το Δικαστήριο αφορούν μόνον την απώλεια χρήσης.
δ) Σημειώνεται, επίσης, ότι στην από 28.4.2009 απόφαση του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) για την υπόθεση του πρόσφυγα, κ. Μ. Αποστολίδη, κατά του ζεύγους Orams που είχε εγκατασταθεί στην περιουσία του στα κατεχόμενα χωρίς τη συναίνεσή του, μεταξύ άλλων, τονίζεται ότι οι αποφάσεις κυπριακών δικαστηρίων για περιουσίες που βρίσκονται στα κατεχόμεναθα πρέπει να αναγνωρίζονται και να εκτελούνται από όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε.
ε) Στις 19 Ιανουαρίου 2010, βρετανικό Εφετείο επιβεβαίωσε, όπως και η προαναφερθείσα απόφαση του ΔΕΚ για το ίδιο θέμα, ότι η αρχική ετυμηγορία της κυπριακής δικαιοσύνης για την υπόθεση Αποστολίδη-Orams πρέπει να τύχει εφαρμογής στο σύνολο της ΕΕ.