Ενεργειακή μετάβαση της ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (ΕΠΣ) επικεντρώνεται σε εξής 3 βασικές αρχές για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια, που θα συμβάλουν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών της ΕΕ : α) διασφάλιση ασφαλούς και οικονομικά προσιτού ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ, β) δημιουργία πλήρους ολοκληρωμένης, διασυνδεδεμένης και ψηφιοποιημένης ενεργειακής αγοράς της ΕΕ και γ) προώθηση της ενεργειακής απόδοσης, βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων μας και ανάπτυξη ενός τομέα παραγωγής ενέργειας, ο οποίος θα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (AΠE). Στο πλαίσιο αυτό, η από-ανθρακοποίηση του ενεργειακού συστήματος της ΕΕ είναι ζωτικής σημασίας για να εκπληρωθούν οιστόχοι της Πράσινης Συμφωνίας (EU Green Deal) έως το 2030, καθώς και η μακροπρόθεσμη στρατηγική της ΕΕ, για την επίτευξη ουδέτερου ισοζυγίου διοξειδίου του άνθρακα έως το 2050. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη της ΕΕ καλούνται να καταρτίσουν δεκαετή Εθνικά Σχέδια, για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), για την περίοδο από το 2021 έως το 2030. Τα εν λόγω ΕΣΕΚ σκιαγραφούν τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη προτίθενται να δραστηριοποιηθούν σε πέντε τομείς: ενεργειακή απόδοση, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, διασυνδέσεις, και έρευνα και καινοτομία.

Οι πρωτοβουλίες της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση όσον αφορά τον τομέα της ενέργειας αποτυπώνονται στη νέα στρατηγική, για την Ενοποίηση του Ευρωπαϊκού Ενεργειακού συστήματος που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 08.07.2020. Ενοποίηση τομέων σημαίνει τη σύνδεση των διαφόρων φορέων ενέργειας — ηλεκτρικής ενέργειας, θερμότητας, ψύξης, φυσικού αερίου, στερεών και υγρών καυσίμων — μεταξύ τους και με τους τομείς τελικής χρήσης, όπως τα κτίρια, οι μεταφορές ή η βιομηχανία. Η σύνδεση των τομέων θα επιτρέψει τη βελτιστοποίηση του ενεργειακού συστήματος της ΕΕ στο σύνολό του, αντί μιας απαλλαγής από ανθρακούχες εκπομπές και βελτίωσης της απόδοσης ξεχωριστά για κάθε τομέα. Η εν λόγω νέα στρατηγική της ΕΕ — σε συνέργεια, με μια νέα ειδική στρατηγική για το υδρογόνο στην Ευρώπη — θέτει τα θεμέλια για ένα μελλοντικό ευρωπαϊκό σύστημα ενέργειας απαλλαγμένο από ανθρακούχες εκπομπές.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε, στις 18.05.2022, τη δέσμη RePower EU, η οποία αποσκοπεί στη σταδιακή απεξάρτηση της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, μέσω (α) της διαφοροποίησης των προμηθευτών ενέργειας, (β) της επίσπευσης της ανάπτυξης φιλικών προς το περιβάλλον πηγών ενέργειας και (γ) της εξοικονόμησης ενέργειας. Παράλληλα, με την παρουσίαση του σχεδίου REPower EU το 2022,η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωση για την Εξωτερική Ενεργειακή Δέσμευση της ΕΕ σε έναν Μεταβαλλόμενο κόσμο (EU External Energy Engagement in a Changing World) που αφορά στην ενεργειακή συνεργασία με τρίτες χώρες, υπό το πρίσμα των εξελίξεων που δρομολόγησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο 2022. Στην ανακοίνωση επαναλαμβάνεται η αναγκαιότητα όδευσης ενεργειακών πόρων και μέσω της Ανατολικής Μεσογείου, ενώ ειδική αναφορά γίνεται στην ενίσχυση της συνεργασίας ΕΕ-Αφρικής στους τομείς της κλιματικής αλλαγής και της ενέργειας.

Ως προς τον ανασχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ, κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 19.06.2023, επετεύχθη συμφωνία για τμήματα της εν λόγω μεταρρύθμισης. Πιο συγκεκριμένα ενεκρίθη ομόφωνα η γενική προσέγγιση για τον Κανονισμό για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στη χονδρική αγορά ενέργειας (REMIT). Η εν λόγω νομοθετική πρόταση αποσκοπεί στη στήριξη ενός ανοικτού και δίκαιου ανταγωνισμού στις ευρωπαϊκές χονδρικές αγορές ενέργειας, απαγορεύοντας τις συναλλαγές που βασίζονται σε προνομιακές πληροφορίες και αποτρέποντας τη χειραγώγηση της αγοράς. Τα υπόλοιπα τμήματα της μεταρρύθμισης, με τα οποία επιδιώκεται να μειωθεί η εξάρτηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας από τις ασταθείς τιμές των ορυκτών καυσίμων, να προστατεύονται οι καταναλωτές από τις απότομες αυξήσεις των τιμών, να επισπευσθεί η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να βελτιωθεί η προστασία των καταναλωτών, θα συμφωνηθούν σε μεταγενέστερο στάδιο.

Περαιτέρω, η Ελλάδα, στηρίζει τιςπροσπάθειες της ΕΕ που προάγουν την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης και τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας, ενώ θεωρεί καίριας σημασίας να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες των κρατών μελών. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα μπορεί να συμβάλει στα σχέδια ενεργειακής αυτονομίας της ΕΕ, μέσω των υποδομών για την παραγωγή και μεταφορά «πράσινης» ενέργειας από ΑΠΕ που αναπτύσσει στον ενεργειακό χάρτη, ιδιαίτερα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και στην Ανατολική Μεσόγειο. Σε περιφερειακό επίπεδο εξάλλου, η εν λόγω προσπάθεια διευκολύνεται από τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών της Μεσογείου (ΕUMED-9), για την παραγωγή αυξημένων ποσoτήτων ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Επομένως, η συμβολή της Ελλάδας στην επιτάχυνση της απεξάρτησης από τον άνθρακα και της ενεργειακής αυτονομίας της ΕΕ είναι εφικτή, μέσω της ολοκλήρωσης των ενεργειακών δικτύων και της ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ των μεσογειακών κρατών, για τη μετατροπή της εν λόγω περιοχής σε κόμβο μεταφοράς «πράσινης» ενέργειας.

Ως προς τη δέσμη μέτρων RE Power EU, η Ελλάδα τάσσεται υπέρ της αύξησης της συνεισφοράς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 45% έως το 2030, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η διπλή επείγουσα ανάγκη για μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης, δηλαδή να τερματιστεί ταχύτερα η εξάρτηση της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και να αντιμετωπιστεί η κλιματική κρίση. Επίσης, η Ελλάδα υποστηρίζει την εφαρμογή βραχυπρόθεσμων μέτρων στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και τις εν εξελίξει διεργασίες για τον ανασχεδιασμό της αγοράς ενέργειας μακροπρόθεσμα, με στόχο την αποσύνδεση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας από τις τιμές του φυσικού αερίου.

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στους συνδέσμους:

- Ενέργεια και Πράσινη Συμφωνία:
https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal/energy-and-green-deal_el
- Σχέδιο REPower EU:
https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal/repowereu-affordable-secure-and-sustainable-energy-europe_el