Ενεργειακή Διπλωματία
Στην παρούσα συγκυρία το βασικό ζήτημα για τη χώρα μας, όπως και για τις χώρες της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, είναι να συμβιβάσουν τις αυξημένες βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις ενεργειακής ασφάλειας με την ανάγκη παράλληλης προώθησης μακροπρόθεσμων πολιτικών απαλλαγής από τον άνθρακα, οι οποίες υπαγορεύονται από την Κλιματική Ατζέντα της ΕΕ και τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, καθώς και η αναζήτηση εναλλακτικών πηγών και οδεύσεων. Για την επίτευξη των συνολικών στόχων της ενεργειακής μετάβασης αναπτύσσουμε συνέργειες και προσελκύουμε επενδύσεις σε καθαρές πηγές ενέργειας, τεχνολογίες και υποδομές. Στόχος είναι η μετατροπή της Ελλάδας σε κόμβο φ.α. αλλά και Πύλη καθαρής «πράσινης» ηλεκτρικής ενέργειας.
Μέσα από διακρατικές συνεργασίες σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο επιδιώκουμε:
- βελτιστοποίηση της χρήσης των ενεργειακών πόρων,
- μετάβαση σε ένα καθαρότερο και βιώσιμο ενεργειακό μείγμα,
- ενίσχυση της περιφερειακής ενεργειακής ασφάλειας και ανθεκτικότητας έναντι πιθανών διαταραχών του εφοδιασμού,
- ενεργή εμπλοκή δημόσιων και ιδιωτικών φορέων.
Στο πλαίσιο αυτό, το Υπουργείο Εξωτερικών παρακολουθεί τις ραγδαίες εξελίξεις στον ενεργειακό κλάδο, και ειδικότερα τις νέες κατευθύνσεις και τάσεις της αγοράς στον αναπτυσσόμενο κλάδο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) (Renewable Energy Sources/RES), και λοιπών καθαρών μορφών ενέργειας (πχ. υδρογόνο).
Διεθνή και Περιφερειακά Δίκτυα Ενέργειας – Συνεργασίες
Η αναβάθμιση του ρόλου της Ελλάδας στον ενεργειακό χάρτη της Νοτιοανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης σηματοδοτείται από μια σειρά έργων που σχετίζονται με τις υποδομές φυσικού αερίου, υδρογόνου, ηλεκτρικής ενέργειας εξασφαλίζοντας διαφοροποίηση πηγών, διαδρομών και προμηθευτών.
Υποδομές Φυσικού Αερίου
Διαδριατικός Αγωγός Φυσικού Αερίου (Trans Adriatic Pipeline – ΤΑΡ): Στον τομέα του φυσικού αερίου, η λειτουργία του «Διαδριατικού Αγωγού Φυσικού Αερίου» (Trans Adriatic Pipeline – ΤΑΡ) αφενός ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια της Ελλάδας αφετέρου αναβαθμίζει τον ρόλο της χώρας μας στη μεταφορά φυσικού αερίου από την Κασπία προς τις αγορές της Ευρώπης. Ο αγωγός, που ξεκίνησε να λειτουργεί το 2020, αποτελεί το ευρωπαϊκό σκέλος του Νοτίου Διαδρόμου φ.α. και προμηθεύει τη χώρα μας με 1 δισ. κυβικά μέτρα φ.α. ετησίως από το Αζερμπαϊτζάν, με δυνατότητα επέκτασης της χωρητικότητας των μεταφερομένων ποσοτήτων προς πολλαπλές ευρωπαϊκές αγορές.
Διασυνδετήριος Αγωγός Φυσικού Αερίου Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB): Αποτελεί βασικό έργο και πρώτο τμήμα του «Κάθετου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου», και εγκαινιάσθηκε την 1η Οκτωβρίου 2022. Έργο Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEI), αναδιαμορφώνει τον «ενεργειακό χάρτη» της ευρύτερης περιοχής και εγκαινιάζει μια εντελώς νέα και ασφαλή διαδρομή για διαφοροποιημένες και ασφαλείς παραδόσεις φυσικού αερίου.
Βασικό τμήμα του “Κάθετου Διαδρόμου φ.α.” αποτελεί η Πλωτή Μονάδα Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης Αλεξανδρούπολης (FSRU), η πρώτη στην Ελλάδα και τη ΝΑ Ευρώπη Πλωτή Μονάδα Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης φ.α. (FSRU) με την ονομασία “Αλεξανδρούπολη” και ο Τερματικός Σταθμός Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου στην Αλεξανδρούπολη που ξεκίνησαν την εμπορική λειτουργία τους 1η Οκτωβρίου 2024. Η Πλωτή Μονάδα Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης (FSRU) Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG), συνδέεται με το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου και μέσω αυτού με τον Διασυνδετήριο Αγωγό Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB). Η Μονάδα θα παραδίδει φυσικό αέριο σε Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία και Ουκρανία ανατολικά και Ουγγαρία και Σλοβακία δυτικά.
Πρόκειται και επισήμως για την αναβάθμιση του Κάθετου Διαδρόμου φ.α. σε Νέο Ενεργειακό Διάδρομο Νότου-Βορρά με την Ελλάδα στο προσκήνιο.
Ηλεκτρική Διασύνδεση με Σαουδική Αραβία
Το Μνημόνιο Κατανόησης στον τομέα της Ενέργειας που υπέγραψαν οι δύο χώρες στην Αθήνα στις 26.7.2022, περιλαμβάνει και κατασκευή ηλεκτρικής διασύνδεσης για πραγματοποίηση εξαγωγών ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας σε Ελλάδα και ΕΕ (μέσω της χώρας μας). Πρόκειται για ενεργειακό έργο στρατηγικής σημασίας, που θα συνδέσει για πρώτη φορά την Ευρώπη με την Αραβική Χερσόνησο και θα δώσει δυνατότητα αξιοποίησης μεγάλων ποσοτήτων “πράσινης” ενέργειας, που παράγεται σε διαφορετικές γεωγραφικές και κλιματικές ζώνες.
Το έργο θα αποφέρει σημαντικά οφέλη και για τις δύο χώρες, δεδομένης της θέσης της Σαουδικής Αραβίας ως ενός από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς ενέργειας και του ενδιαφέροντος της Ελλάδας για διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών, ενίσχυση της ενεργειακής υποδομής και του ρόλου της στον τομέα της πράσινης ενέργειας, ενώ παράλληλα θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και στη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα στη ΕΕ.
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα κατατάσσεται στην 2η θέση σε παγκόσμιο επίπεδο όσον αφορά τη συμμετοχή των ΑΠΕ στο μείγμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη κατάταξη του προσαρμοσμένου δείκτη ελαστικότητας ΑΠΕ “RECAI” (α’ εξάμηνο 2024) κατά έτος 2023 η χώρα μας πέτυχε το ιστορικά υψηλό ποσοστό του 57% παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Αναμένεται, εξάλλου, να επιτύχει τον εθνικό στόχο του 80% ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ έως το 2027.
Για την επίτευξη αυτού του φιλόδοξου στόχου σχεδιάζεται να αξιοποιηθεί το τεράστιο χερσαίο και υπεράκτιο αιολικό δυναμικό της Ελλάδας. Η ανάπτυξη της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας, ειδικότερα, θεωρείται game changer, καθώς το Αιγαίο Πέλαγος διαθέτει το μεγαλύτερο αιολικό δυναμικό στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Ο 6ος Κατάλογος Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος της ΕΕ (Projects of Common Interest / PCI) περιλαμβάνει τα εξής έργα ελληνικού ενδιαφέροντος, τα οποία αναμένεται ενταχθούν και σε υπό κατάρτιση 7ο Κατάλογο Έργων Κοινού /Αμοιβαίου Ενδιαφέροντος ΕΕ:
α. Ηλεκτρική Διασύνδεση Ελλάδος- Κύπρου – Ισραήλ / Great Sea Interconnector - GSI (φορέας υλοποίησης ΑΔΜΗΕ).Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ Great Sea Interconnector,πρώην EuroAsia Interconnector, αποτελεί έργο που θα τερματίσει την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου, ενώ θα συνδέσει το Ισραήλ με την αγορά ενέργειας της ΕΕ. Έχει χρονικό ορίζοντα υλοποίησης το 2027 για το τμήμα Κρήτη-Κύπρος και το 2029 για το τμήμα Κύπρος – Ισραήλ. Φορέας υλοποίησης του έργου είναι, από τα τέλη του 2023, ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Ηλεκτρικής Ενέργειας της Ελλάδας / ΑΔΜΗΕ.
β. Αντλησιοταμιευτήριο Αμφιλοχίας (φορέας υλοποίησης ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ)
γ. Μονάδα Αποθήκευσης Ενέργειας Ptolemaida Battery Energy Storage System (φορέας υλοποίησης EUNICE ENERGY GROUP)
δ. Διασύνδεση Υδρογόνου Ελλάδος – Βουλγαρίας (φορέας υλοποίησης ΔΕΣΦΑ)
Το έργο Διασύνδεσης Δικτύων Υδρογόνου Ελλάδας-Βουλγαρίας περιλαμβάνει την εσωτερική υποδομή υδρογόνου στην Ελλάδα μέχρι τα σύνορα με τη Βουλγαρία, και την εσωτερική υποδομή υδρογόνου στη Βουλγαρία, μέχρι τα σύνορα με την Ελλάδα. Στόχος του έργου, το οποίο έχει ορίζοντες ολοκλήρωσης το 2030 και προϋπολογισμό της τάξεως του 1 δισ. ευρώ, είναι η ανάπτυξη διασυνοριακής ενεργειακής υποδομής μεταφοράς υδρογόνου (Dedicated H2 Pipeline) μήκους 540 χλμ., στο πλαίσιο της ανάπτυξης τεχνολογιών και συστημάτων υδρογόνου και της μελλοντικής δημιουργίας αγοράς υδρογόνου στην ΕΕ, οποία αμφότερα αποτελούν μέρος των ενεργειακών και κλιματικών στόχων της ΕΕ σύμφωνα με τη “Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα”. Ο αγωγός θα αποτελέσει το πρώτο τμήμα του μελλοντικού Πανευρωπαϊκού Δικτύου Υδρογόνου (European Hydrogen Backbone) και συγκεκριμένα του μελλοντικού “Νοτιοανατολικού Διαδρόμου Μεταφοράς Υδρογόνου¨ (South-East European Hydrogen Corridor- SEEHyC”), αξιοποιώντας τη στρατηγική θέση της Ελλάδας για παραγωγή χαμηλού κόστους πράσινου υδρογόνου και την εξαγωγή καθαρής ενέργειας στην Κεντρική Ευρώπη, όπου προβλέπεται μελλοντικά υψηλή ζήτηση.
ε. Prinos CO2 (φορέας υλοποίησης ENERGEAN PLC). Η EnEarth, θυγατρική της Energean, διαχειρίζεται το έργο αποθήκευσης CO2 στον Πρίνο, το πρώτο του είδους του στη ΝΑ Ευρώπη. Στο πλαίσιο της πρώτης φάσης, θα αναπτυχθεί ένας αγωγός για να μεταφέρει, από τις χερσαίες εγκαταστάσεις στην υπεράκτια τοποθεσία αποθήκευσης, έως και 1 εκατομμύριο τόνους CO2 ετησίως (που εκπέμπονται από βιομηχανικούς φορείς) σε συμπιεσμένη μορφή. Ο στόχος του έργου είναι να συμβάλλει στις τοπικές και περιφερειακές προσπάθειες απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του Μεσογειακού Στρατηγικού Σχεδίου CCS που αναπτύχθηκε από τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα, με στόχο τη δημιουργία του πρώτου κόμβου αποθήκευσης CO2 βιομηχανικής/εμπορικής κλίμακας στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Μετά την έγκριση, από την Ευρ. Επιτροπή, κρατικής βοήθειας ύψους 150 εκ. ευρώ (Οκτ. 2024), η τελική επενδυτική απόφαση (FID) αναμένεται το 2025 και η απόκτηση της άδειας λειτουργίας το 2026. Σε δεύτερη φάση, από το 2028, θα λάβει χώρα επέκταση της αποθηκευτικής δυναμικότητας έως και 3 εκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως, το δε CO2 θα μεταφέρεται σε υγρή μορφή με πλοία από την Ελλάδα και γειτονικές χώρες.
στ. Αγωγός φυσικού αερίου East Med (φορέας υλοποίησης IGI POSEIDON). Το εν λόγω έργο βρίσκεται ακόμη σε πρώιμη φάση από πλευράς υλοποίησης.
Επιπλέον, ως Έργο Αμοιβαίου Ενδιαφέροντος (PMI) στον 1ο Κατάλογο Έργων PMI’s της ΕΕ εντάσσεται η Ηλεκτρική Διασύνδεση Ελλάδος – Αιγύπτου GREGY Interconnector (ELICA Mediterranean Interconnector).Το έργο Greece - Egypt Interconnector αφορά στην ηλεκτρική διασύνδεση του Αιγυπτιακού και του Ελληνικού Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας μέσω υποθαλάσσιων καλωδίων και ζεύξης συνεχούς ρεύματος υψηλής τάσης. Το έργο στοχεύει στη μεταφορά 100% πράσινης ενέργειας από την Αίγυπτο στην Αττική και μέσω αυτής στην ευρωπαϊκή αγορά και αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός πενταετίας.
Η Ηλεκτρική Διασύνδεση Ελλάδος – Αιγύπτου GREGY Interconnector εντάσσεται στο πλαίσιο δημιουργίας «πράσινων» διαδρόμων ηλεκτρικής ενέργειας που θα συνδέουν Νότο με Βορρά με σημαντικά γεωπολιτικά οφέλη για Ελλάδα, ενισχύοντας τον ρόλο της ως Κόμβου Πράσινης Ενέργειας σε Μεσόγειο και ΕΕ. Το έργο θα μεταφέρει πράσινη ηλεκτρική ενέργεια με ανταγωνιστικούς όρους, η οποία αφενός θα καταναλώνεται στην Ελλάδα από την Ελληνική Βιομηχανία, ενώ θα χρησιμοποιείται και για παραγωγή πράσινου υδρογόνου και πράσινης μεθανόλης, και αφετέρου θα εξάγεται στην ΕΕ. Η πράσινη ενέργεια του GREGY θα ενισχύσει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού προσφέροντας διαφοροποίηση των Πηγών ενέργειας, ενώ αναμένεται να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και το φυσικό αέριο, μειώνοντας τη χρήση του κατά 4,5 δισ. κ.μ. και τις εκπομπές CO2 κατά 10 εκατ. τόνους ετησίως.
Διάδρομος IMEEC
Στο πλαίσιο της Συνόδου G20 (Νέο Δελχί, 9-10.9.2023) ΗΠΑ, Ινδία, Σ. Αραβία, ΗΑΕ, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και ΕΕ υπέγραψαν Μνημόνιο Κατανόησης για τη δημιουργία Οικονομικού Διαδρόμου που θα συνδέει την Ινδία με τη Μ. Ανατολή (μέσω ΗΑΕ, Σαουδική Αραβίας, Ιορδανίας, Ισραήλ) και την Ευρώπη (India-Middle East-Europe Economic Corridor /IMEΕC). Εν λόγω έργο σχεδιάζεται να περιλαμβάνει: α) μεταφορά εμπορευμάτων β) μεταφορά ενέργειας (πράσινο υδρογόνο και ηλεκτρική ενέργεια) και γ) ηλεκτρονική διασύνδεση των χωρών και μεταφορά ψηφιακών δεδομένων μεταξύ τους. Η Ελλάδα κατέχει εξέχουσα θέση σε πλαίσιο σχετικών σχεδιασμών και δεδομένης της γεωγραφικής της θέσης, των σημαντικών υποδομών (λιμενικών, σιδηροδρομικών, οδικών) και των πολύ σημαντικών πρωτοβουλιών και συνεργασιών που αναπτύσσει σε ενεργειακό τομέα, αναμένεται να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο σε αυτό το φιλόδοξο έργο.