Καταπολέμηση Εμπορίας Ανθρώπων

ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΘΝΙΚΟΥ ΕΙΣΗΓΗΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΩΝ (Γ.ΕΘ.ΕΙΣ)

Η Εμπορία Ανθρώπων αποτελεί έγκλημα που συχνά ξεπερνά τα εθνικά σύνορα και πλήττει κατάφωρα τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Συνιστά την τρίτη πιο επικερδή εγκληματική δραστηριότητα παγκοσμίως μετά την παράνομη διακίνηση όπλων και ναρκωτικών ουσιών και ανταποκρίνεται στην υπάρχουσα ζήτηση των παράνομων ή νομιμοφανών υπηρεσιών που εξαναγκάζονται να παρέχουν τα υπό εκμετάλλευση θύματα. Πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν και σήμερα να πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και οι δράστες να παραμένουν ατιμώρητοι, γεγονός που επιβάλλει την εντατικοποίηση των προσπαθειών παγκοσμίως.

Ως Εμπορία Ανθρώπων νοείται η πρόσληψη(στρατολόγηση), μεταφορά, διακίνηση, υπόθαλψη ή υποδοχή προσώπων, συμπεριλαμβανομένης και της ανταλλαγής ή της μεταβίβασης εξουσίας επί των προσώπων αυτών, με την απειλή της χρήσης ή τη χρήση βίας ή άλλων μορφών εξαναγκασμού, με απαγωγή, απάτη, παραπλάνηση, κατάχρηση εξουσίας ή ευάλωτης θέσης ή με πληρωμή ή αποδοχή χρημάτων ή άλλων απολαβών για την εξασφάλιση της συναίνεσης προσώπου κατέχοντος εξουσία επί ενός άλλου, με σκοπό την εκμετάλλευση.Ο σκοπός εκμετάλλευσης συνδέεται στο εθνικό νομικό πλαίσιο με τον «πορισμό παράνομου περιουσιακού οφέλους».

Μορφές εκμετάλλευσης που δύναται να αποτελέσουν Εμπορία Ανθρώπων, σε συνδυασμό με τον ορισμό, τις ενέργειες και τον σκοπότου εγκλήματος, είναι η σεξουαλική εκμετάλλευση, η εργασιακή εκμετάλλευση, η δουλεία για χρέη, η ειλωτεία, η δουλεία, ο αναγκαστικός ή εξαναγκαστικός γάμος, η εκμετάλλευση εγκληματικών δραστηριοτήτων, η παράνομη υιοθεσία, η αφαίρεση οργάνων, κυττάρων και ιστών, η εκμετάλλευση επαιτείας και η στρατολόγηση ανηλίκων σε ένοπλες συγκρούσεις.

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν προσδιορισθεί οι πέντε βασικές προτεραιότητες για την ανάπτυξη, τον συντονισμό και την εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής για την εξάλειψη του φαινομένου:

1. Ταυτοποίηση, προστασία και αρωγή των θυμάτων
2. Ενίσχυση της πρόληψης του φαινομένου
3. Ενίσχυση της δίωξης των δραστών
4. Ενίσχυση του συντονισμού και της συνεργασίας μεταξύ των σημαντικότερων εμπλεκόμενων φορέων και συνοχή των πολιτικών
5. Εμπλουτισμό της γνώσης και αποτελεσματική απόκριση στις νέες απειλές που σχετίζονται με όλες τις μορφές εμπορίας ανθρώπων, π.χ. μορφές εμπορίας ανθρώπων στο διαδίκτυο

Αποστολή Γ.ΕΘ.ΕΙΣ.

Το Γραφείο Εθνικού Εισηγητή για την καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων (Γ.ΕΘ.ΕΙΣ.) στο Υπουργείο Εξωτερικών είναι αρμόδιο για την εκπόνηση, τον συντονισμό και την εφαρμογή εθνικής στρατηγικής στην αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων στα επίπεδα της πρόληψης, της καταστολής και της δίωξης των δραστών, καθώς και της προστασίας και αρωγής των θυμάτων εμπορίας.

Ειδικότερα, το Γραφείο Εθνικού Εισηγητή είναι αρμόδιο να:
1. Συντονίζει όλους τους συναρμόδιους φορείς και μη κυβερνητικές οργανώσεις αναφορικά με τη διαδικασία αναγνώρισης, εντοπισμού και αρωγής πιθανολογούμενων θυμάτων εμπορίας ανθρώπων.
2. Μεριμνά, μέσω της οργάνωσης προγραμμάτων επιμόρφωσης, στο αντικείμενο της πρόληψης και καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων.
3. Συνεργάζεται με τις αστυνομικές και δικαστικές αρχές, με όλους τους εμπλεκόμενους εθνικούς και διεθνείς φορείς, με σκοπό τη συλλογή στατιστικών στοιχείων,
4. Συντάσσει την ετήσια εθνική έκθεση, στην οποία καταγράφονται τα στατιστικά στοιχεία για διαπιστωμένα περιστατικά εμπορίας ανθρώπων και οι εκτιμήσεις σχετικά με τις νέες τάσεις, που προκύπτουν από τη μελέτη τους και με την οποία το Γραφείου του Εθνικού Εισηγητήπροτείνει μέτρα για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων.
5. Εκπροσωπεί τη χώρα στο Δίκτυο Εθνικών Εισηγητών ή ισοδύναμων μηχανισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εμπορία ανθρώπων, καθώς και σε διεθνείς οργανισμούς.

Εθνικό Νομικό Πλαίσιο κατά της Εμπορίας Ανθρώπων

Το εθνικό νομικό πλαίσιο για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων είναι πλήρως εναρμονισμένο με τις σχετικές διεθνείς και ευρωπαϊκές συμβάσεις και οδηγίες. Ειδικότερα, η  χώρα μας έχει επικυρώσει τις συμβάσεις των Η.Ε. (Ν. 3875/2010 - Κύρωση και εφαρμογή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών κατά του Διεθνικού Οργανωμένου Εγκλήματος και των τριών Πρωτοκόλλων αυτής), του Συμβουλίου της Ευρώπης (Ν. 4216/2013-Σύμβαση του ΣτΕ για Δράση Εναντίον της Εμπορίας Ανθρώπων) και έχει ενσωματώσει την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2011/36/ΕΕ. Η Οδηγία τελεί υπό αναθεώρηση στα ευρωπαϊκά όργανα με στόχο την επικαιροποίησή της στα σύγχρονα δεδομένα.Σε συνέχεια της ενσωμάτωσης της Ευρωπαϊκής Οδηγίας στο εθνικό νομικό πλαίσιο με τον Ν.4198/2013 (Περί Πρόληψης και Καταπολέμησης της Εμπορίας Ανθρώπων και Προστασίας των Θυμάτων αυτής), όπως τροποποιήθηκε από τον Ν.4781/2021, το Υπουργείο Εξωτερικών επιτελεί το ρόλο της εθνικής συντονιστικής αρχής Καταπολέμησης της Εμπορίας Ανθρώπων, μέσω του Γραφείου Εθνικού Εισηγητή για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων.

Δράσεις του Γ.ΕΘ.ΕΙΣ. για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων

1.    Σύσταση Εθνικού Μηχανισμού Αναφοράς (Ε.Μ.Α.)
Βασική προτεραιότητα του Γ.ΕΘ.ΕΙΣ. αποτέλεσε η δημιουργία του Εθνικού Μηχανισμού Αναφοράς και Παραπομπής Θυμάτων και πιθανών Θυμάτων Εμπορίας Ανθρώπων (Ε.Μ.Α.). Ο Ε.Μ.Α. αποτελεί ένα διεθνώς αναγνωρισμένο συνεργατικό «εργαλείο» αναφοράς, μέσω του οποίου, συναρμόδιοι κρατικοί φορείς,  διεθνείς οργανισμοί και ανθρωπιστικές οργανώσεις συντονίζουν τις ενέργειες ταυτοποίησης, παραπομπής και αρωγής για την έμπρακτη προστασία θυμάτων και πιθανολογούμενων θυμάτων εμπορίας ανθρώπων. Ο Ε.Μ.Α. συστάθηκε τον Σεπτέμβριο του 2016 (ΦΕΚ 3003/2016), και ξεκίνησε επίσημα τη λειτουργία του την 1.1.2019. Συνιστά πλέον το εθνικό «εργαλείο» συγκέντρωσης των απαραίτητων στοιχείων εντοπισμού και προστασίας θυμάτων, λειτουργώντας παράλληλα ως το πλαίσιο για την ανάπτυξη σταθερής συνεργασίας μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων εταίρων. Το Γ.ΕΘ.ΕΙΣ. ασκεί εποπτικό και συντονιστικό ρόλο στον Ε.Μ.Α., ενώ το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.) έχει αναλάβει τη διαχειριστική μέριμνα του Μηχανισμού. Ο Ε.Μ.Α. διαθέτει σημεία επαφής από κάθε συναρμόδιο Υπουργείο, καθώς επίσης και από τους εμπλεκόμενους στο πεδίο διεθνείς Οργανισμούς και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

2.    Εκπαιδεύσεις
Το Γ.ΕΘ.ΕΙΣ. προωθεί και επιβλέπει με τη συνεργασία διεθνών και εγχώριων εταίρων την πραγματοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ειδικών προγραμμάτων κατάρτισης δημοσίων υπαλλήλων και επαγγελματιών πρώτης γραμμής επί της νομοθεσίας, καθώς και επί θεμάτων προστασίας και υποστήριξης των θυμάτων. Σημαντικές εκπαιδεύσεις επαγγελματιών πεδίου έχουν ήδη υλοποιηθεί από το Ινστιτούτο Επιμόρφωσης (ΙΝ.ΕΠ.) του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης, αλλά και από διεθνείς οργανισμούς, όπως ΟΑΣΕ/ΣτΕ/ΟΗΕ.     

3.    Εκστρατείες Κοινωνικής Αφύπνισης και Ευαισθητοποίησης
Το Γ.ΕΘ.ΕΙΣ αναλαμβάνει πρωτοβουλίες  ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του ευρύτερου κοινού με στόχο τη μείωση της «ζήτησης» για υπηρεσίες και προϊόντα που προέρχονται από θύματα Εμπορίας & Εκμετάλλευσης Ανθρώπων.
Στο ίδιο πλαίσιο, εντάσσεται και η πρωτοβουλία ευαισθητοποίησης του ιδιωτικού τομέα και των επιχειρήσεων με στόχο την απαλλαγή των αλυσίδων εφοδιασμού από προϊόντα και υπηρεσίες προερχόμενες από την Εμπορία Ανθρώπων.
Παρόμοια συνεργασία υφίσταται και με το Υπουργείο Παιδείας σχετικά με τον σχεδιασμό παρεμβάσεων στα σχολεία για την εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση μαθητών και γονέων πάνω στα ανθρώπινα δικαιώματα, με έμφαση στην πρόληψη και καταπολέμηση του ειδεχθούς εγκλήματος της εμπορίας ανθρώπων.

4.    Κοινοβουλευτική Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων
Το 2016, συστάθηκε η Κοινοβουλευτική Υπο-Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Ανθρώπων, η οποία λειτουργεί  στο πλαίσιο της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η ειδική συνεδρίαση τριών κοινοβουλευτικών Επιτροπών (της Υποεπιτροπής για την Καταπολέμηση της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Ανθρώπων, της Διαρκούς Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων, και της Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης) με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα του Ο.Η.Ε. κατά της Εμπορίας Ανθρώπων στις 30 Ιουλίου 2020 συνδιοργανώθηκε από το Γ.ΕΘ.ΕΙΣ. και εξέπεμψε ένα ισχυρό μήνυμα δέσμευσης της ελληνικής πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας στη μάχη κατά της Εμπορίας Ανθρώπων.Τη συνεδρίαση τίμησαν με την παρουσία τους η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, η οποία απηύθυνε χαιρετισμό, ο Πρωθυπουργός, ο Πρόεδρος της Βουλής, τέσσερις συναρμόδιοι Υπουργοί, καθώς και Γενικοί Γραμματείς των Υπουργείων.

5.    Συνεργασίες
Το Γ.ΕΘ.ΕΙΣ. έχει την ευθύνη της προώθησης και της υποστήριξης συνεργασιών με στόχο την πρόληψη και την καταστολή του φαινομένου της Εμπορίας Ανθρώπων. Συνεργασίες προωθούνται σε πολλαπλά επίπεδα, με εθνικούς φορείς, φορείς της κοινωνίας των πολιτών, ευρωπαϊκούς και διεθνείςφορείς και οργανισμούς.
Το Γ.ΕΘ.ΕΙΣ. συνεργάζεται με την Γενική Γραμματεία Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας, η οποία συστάθηκε με το Προεδρικό Διάταγμα 77/2023 - ΦΕΚ 130/Α/27-6-2023 και είναι η αρμόδια αρχή διασφάλισης της προστασίας των ασυνόδευτων και των χωρισμένων από την οικογένειά τους ανηλίκων υπηκόων τρίτων χωρών ή ανιθαγενών στην Ελλάδα. Προς το σκοπό αυτό λειτουργεί ο Εθνικός Μηχανισμός Επείγουσας Ανταπόκρισης για την προστασία των ανηλίκων θυμάτων.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους εθνικούς μηχανισμούς στήριξης θυμάτων εμπορίας ανθρώπων:
1.    Εθνικός Μηχανισμός Αναφοράς (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης-ΕΚΚΑ):
https://ekka.org.gr/index.php/el/ethnikos-mixanismos-anaforas
2.    Γενική Γραμματεία Ευαλώτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας του Υπουργείου Μετανάστευσης:
https://migration.gov.gr/grammateies/geniki-grammateia-evaloton-politon-kai-thesmikis-prostasias/