Καταπολέμηση Πειρατείας
Οι πειρατικές επιθέσεις κατά εμπορικών πλοίων απειλούν την ελεύθερη και απρόσκοπτη διεξαγωγή της διεθνούς ναυσιπλοΐας και του εμπορίου, ιδιαίτερα στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας, στην περιοχή του Κόλπου της Γουινέας και την Ινδία.
Με την αντιμετώπιση του φαινομένου της πειρατείας, αλλά και των αιτιών που το προκαλούν ασχολείται αριθμός διεθνών οργανισμών, με προεξάρχοντες τον ΟΗΕ και τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (International Maritime Organisation, IMO).
Α. ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΤΩΝ ΣΟΜΑΛΙΑΣ
Αντιδρώντας στην όξυνση της πειρατικής απειλής στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ προχώρησε στη λήψη σειράς αποφάσεων (μεταξύ άλλων οι 1814/2008, 1816/2008, 1838/2008, 1846/2008, 2125/2013 και 2184/2014) για την αντιμετώπισή της, ενώ αρκετά κράτη, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία, απέστειλαν ναυτικές δυνάμεις.
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης υιοθετήθηκε κατά τη διάρκεια της ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ (Ιούνιος 2014), η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (European Maritime Security Strategy), η οποία αποτελεί το πλαίσιο εντός του οποίου θα συντονίζονται και θα δρουν οι αρμόδιες εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές με στόχους α) την εξασφάλιση μιας συνεκτικής ανάπτυξης των πολιτικών τους και μιας ευρωπαϊκής απάντησης στις απειλές και τους κινδύνους στον θαλάσσιο τομέα και β) την προστασία των στρατηγικών συμφερόντων της ΕΕ στη θάλασσα, καθώς και την εξεύρεση τρόπων υλοποίησής της. Μία από τις πτυχές της ανωτέρω Στρατηγικής αφορά και στην πειρατεία.
Στην περιοχή επιχειρεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έχει, αναπτύξει δράση με την αποστολή EUNAV FOR Somalia – Operation Atalanta (προστασία ναυσιπλοΐας και αποτροπή).
Το συντονισμό των δράσεων κατά της πειρατείας έχει αναλάβει η Ομάδα Επαφής για την Καταπολέμηση της Πειρατείας Ανοικτά των Ακτών της Σομαλίας (Contact Group on Piracy off the Coast of Somalia - CGPCS), η οποία συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία των ΗΠΑ βάσει αποφάσεως του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (1851/2008) και συνεδρίασε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 2009.
Παράλληλα, η διεθνής Ναυτιλία αναπροσαρμόζει συνεχώς τις ενέργειες της ως προς τη λήψη μέτρων αυτοπροστασίας των πλοίων. Ο συναφής Οδηγός Βέλτιστων Πρακτικών Διαχείρισης (Best Management Practices Version 5 – BMP5) ανανεώθηκε για τελευταία φορά τον Ιούνιο του 2018.
Κατά την τελευταία δεκαετία η πειρατική δραστηριότητα στα ανοικτά της Σομαλίας παρουσίασε ύφεση που αποδίδεται: α) στην αποτελεσματική δράση της Ομάδας Επαφής CGPCS, β) στην εφαρμογή, από πλευράς των πληρωμάτων των πλοίων, των Βέλτιστων Πρακτικών Διαχείρισης (BMP) και γ) στη γενίκευση του μέτρου της επιβίβασης ενόπλων ιδιωτικών φρουρών. Ωστόσο, από τις 13.03.2017 άρχισαν να σημειώνονται νέες επιθέσεις, γεγονός που φανερώνει ότι ο κίνδυνος εξακολουθεί να υφίσταται.
Ελληνική συμμετοχή
Η Ελλάδα υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ομάδας Επαφής και άσκησε την Προεδρία της κατά το πρώτο εξάμηνο του 2010. Επίσης, ανέλαβε τη διοίκηση της Επιχείρησης «Αtalanta» (Δεκέμβριος 2008 - Απρίλιος 2009), στην οποία συμμετείχαν η φρεγάτα «Ύδρα» και η φρεγάτα «Ψαρά». Σημαντικό ρόλο στην αποτροπή και καταπολέμηση του φαινομένου της πειρατείας έχει αναλάβει το Κέντρο Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποτροπής (ΚΕΝΑΠ) στη Σούδα δια της παρεχόμενης εκπαίδευσης στους εμπλεκόμενους φορείς.
Σε επίπεδο εθνικής νομοθεσίας, οι ελληνικές Αρχές έχουν ασκήσει ποινικές διώξεις κατά ατόμων που κατέλαβαν πλοία υπό ελληνική σημαία. Ο Νόμος 4058/16.03.2012 ρυθμίζει το ζήτημα της παρουσίας ενόπλων ιδιωτικών φρουρών επί εμπορικών πλοίων.
Β. ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΟΛΠΟΥ ΓΟΥΙΝΕΑΣ
Η ύφεση του φαινομένου της πειρατείας στα ανοικτά της Σομαλίας συνέπεσε χρονικά με την έξαρση ιδιαίτερα βίαιων κρουσμάτων πειρατείας και ένοπλης ληστείας στην περιοχή του κόλπου της Γουινέας, στη Δυτική Αφρική. Οι πειρατές και οι ένοπλοι ληστές είναι συχνά καλά οπλισμένοι και βίαιοι, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις δεν έχουν διστάσει να επιτεθούν ακόμα και σε απόσταση 170 ν.μ. από την ακτή.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ μέσω των Αποφάσεων 2018 (2011) και 2039 (2012) προτρέπει τη διεθνή κοινότητα να υποστηρίξει έμπρακτα τα κράτη της περιοχής στην προσπάθειά τους να λάβουν μέτρα κατά της πειρατείας σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
Μετά από πρόταση της Ελλάδας, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (International Maritime Organization - IMO) υιοθέτησε το Δεκέμβριο του 2013 απόφαση σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση της πειρατείας, της ένοπλης ληστείας κατά πλοίων και της παράνομης θαλάσσιας δραστηριότητας στον Κόλπο της Γουινέας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε το 2015 Σχέδιο Δράσης για τον Κόλπο της Γουινέας (EU Gulf of Guinea Action Plan 2015-2020), με το οποίο θα συνεισφέρει στην οικοδόμηση περιφερειακών και εθνικών δυνατοτήτων, στην εκπόνηση εθνικών ναυτιλιακών στρατηγικών και στη βελτίωση των δυνατοτήτων ναυτικής επέμβασης.