Τρομοκρατία
Η τρομοκρατία και ο βίαιος εξτρεμισμός συνιστούν παγκόσμιες απειλές που υπερβαίνουν πολιτισμούς και γεωγραφικά σύνορα. Το φαινόμενο της μετάβασης ξένων μαχητών από πολλές χώρες στην Συρία, το Ιράκ και τη Λιβύη και η απειλή για τις χώρες προέλευσης κατά την επιστροφή τους, σε συνδυασμό με τη διεθνοποίηση της τρομοκρατικής απειλής και του βίαιου εξτρεμισμού της οργάνωσης του «Ισλαμικού Κράτους» (ISIL/Da’esh) και των λοιπών τρομοκρατικών οργανώσεων έχουν κατευθύνει τις προσπάθειες, τόσο στους κόλπους των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, όσο και διεθνώς, στην υιοθέτηση νέων δράσεων και πολιτικών για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του φαινομένου. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται η αντιμετώπιση του εξτρεμισμού στο διαδίκτυο, η πάταξη της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, η ποινική δίωξη των τρομοκρατών, καθώς και η θέσπιση προγραμμάτων αποριζοσπαστικοποίησης και επανένταξης των ξένων μαχητών στις κοινωνίες των χωρών προέλευσής τους.
Οι προτεραιότητες στην καταπολέμηση της διεθνούς τρομοκρατίας έχουν επεκταθεί πέραν της καταστολής της δράσης των τρομοκρατικών οργανώσεων, στην ανάδειξη ζητημάτων πρόληψης της τρομοκρατικής απειλής, όπως η αποτροπή της ριζοσπαστικοποίησης και στρατολόγησης νέων μαχητών, η ανάσχεση των χρηματοδοτικών ροών, η αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού και η ενίσχυση της συνεργασίας με τις χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.
Στο πλαίσιο του ΟΗΕ, πρωταγωνιστικός είναι ο ρόλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, το οποίο το 2001 συνέστησε, βάσει της Απόφασης 1373 (2001), την Επιτροπή κατά της Τρομοκρατίας (Counter-Terrorism Committee) που επιβλέπει την εφαρμογή της πολιτικής κατά της τρομοκρατίας.
Τον Σεπτέμβριο του 2006 ψηφίστηκε από τη Γενική Συνέλευση η Παγκόσμια Στρατηγική των Ηνωμένων Εθνών για την Καταπολέμηση της Τρομοκρατίας (United Nations Global Counter – Terrorism Strategy). Η Στρατηγική αυτή συνιστά το κεντρικό πολιτικό κείμενο του ΟΗΕ, ενώ τα επιμέρους ζητήματα της αντιτρομοκρατικής πολιτικής διαμορφώνονται βάσει αυτού. Το κείμενο της Στρατηγικής αναθεωρείται ανά διετία. Μέχρι στιγμής έχει αναθεωρηθεί οκτώ φορές (2008, 2010, 2012, 2014, 2016, 2018, 2021 και 2023).
Υπό την αιγίδα του ΟΗΕ η διεθνής κοινότητα, συνεχίζοντας μια διαδικασία που είχε ξεκινήσει πριν την Απόφαση 1373 (2001) του Συμβουλίου Ασφαλείας, έχει υιοθετήσει διεθνή νομικά κείμενα (international legal instruments) για την καταπολέμηση τρομοκρατίας. Τα κείμενα αυτά προβλέπουν τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν τα κράτη στο πλαίσιο της αντιτρομοκρατικής δράσης, καλύπτουν ευρύ φάσμα των πράξεων που χαρακτηρίζονται τρομοκρατικές και εμπεριέχουν τις γενικές κατευθύνσεις και τη συνολική πολιτική θεώρηση κατά της τρομοκρατίας.
Προς αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων που έχουν εμφανιστεί στο μέτωπο της τρομοκρατίας, όπως το «Ισλαμικό Κράτος» (ISIL/Da’esh), το φαινόμενο των ξένων μαχητών (foreign fighters) και η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, το Συμβούλιο Ασφαλείας υιοθέτησε το 2014 τις αποφάσεις 2170 και 2178, το 2015 τις αποφάσεις 2199, 2214, 2249 και 2253, το 2016 την απόφαση 2322, το 2017 την απόφαση 2396, και το 2019 την απόφαση 2482, με τις οποίες, μεταξύ άλλων, καλεί τα κράτη να συνεργαστούν για την αντιμετώπισή τους.
Τον Ιούνιο του 2017 συστήθηκε το Γραφείο κατά της Τρομοκρατίας σε επίπεδο αναπληρωτή Γενικού Γραμματέα, το οποίο ηγείται των προσπαθειών του Οργανισμού σε ό,τι αφορά την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θεμελιώδες κείμενο της Ε.Ε. αποτελεί η Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Καταπολέμηση της Τρομοκρατίας (European Union Counter Terrorism Strategy), η οποία υιοθετήθηκε τον Νοέμβριο του 2005. Περιλαμβάνει τέσσερις βασικούς στόχους που συνοψίζονται στους τομείς της πρόληψης, της προστασίας, της καταστολής και της αντιμετώπισης των τρομοκρατικών ενεργειών.
Συντονιστικό ρόλο στην εναρμόνιση των εθνικών πρακτικών, αλλά και της πολιτικής που ακολουθεί η Ε.Ε. στο ζήτημα της τρομοκρατίας έχει ο Συντονιστής Αντιτρομοκρατικής Δράσης της ΕΕ (EU Counter- Terrorism Coordinator).
Σημείο αναφοράς για την διεθνή πτυχή καταπολέμησης της τρομοκρατίας παραμένουν τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της 9ης Φεβρουαρίου 2015, καθώς και οι δύο κεντρικές στρατηγικές της ΕΕ, ήτοι α) η Στρατηγική για την καταπολέμηση του Φαινομένου των Ξένων Μαχητών στη Συρία και το Ιράκ και β) η Περιφερειακή Στρατηγική για τη Συρία, το Ιράκ και για την απειλή του ISIL/Da’esh. Τα Συμπεράσματα που υιοθέτησε το ΣΕΥ (20.6.2017) καταδεικνύουν την πρόθεση των κ-μ για ενίσχυση των δράσεων της ΕΕ, ώστε να προσαρμοστεί στις νέες προκλήσεις της τρομοκρατίας.
Ελληνική δραστηριότητα
Η Ελλάδα έχει υπογράψει τα διεθνή νομικά κείμενα για την καταπολέμηση τρομοκρατίας.
Η χώρα μας είναι επίσης από το 1991 μέλος της Ειδικής Ομάδας Χρηματοοικονομικής Δράσης (Financial Action Task Force - FATF), ενός διακυβερνητικού οργάνου που έχει σκοπό την προώθηση πολιτικών μέσω συστάσεων (recommendations), οι οποίες στοχεύουν, μεταξύ άλλων, στην καταστολή της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.
Στο πλαίσιο των προσπαθειών εξάλειψης των πηγών χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, η Ελλάδα προωθεί διεθνώς το ζήτημα της αντιμετώπισης της παράνομης διακίνησης και πώλησης αρχαιοτήτων από το Ιράκ και τη Συρία.
Στον τομέα της εσωτερικής νομοθεσίας λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα προς την κατεύθυνση της αποτροπής χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Βάσει του Νόμου 4557/2018 λειτουργεί η Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης, η οποία, μεταξύ άλλων, αποτελεί την εθνική μονάδα που δραστηριοποιείται στην καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.