Ο χαιρετισμός του Πρέσβη της Ελλάδος στην εκδήλωση προς τιμή του Mario Vitti

Ο χαιρετισμός του Πρέσβη της Ελλάδος κ. Θεμιστοκλή Δεμίρη στην εκδήλωση προς τιμή του Καθηγητή Mario Vitti (Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης, 11/4/2016)

Τι κάνει κάποιον καλό καθηγητή?

Καλός καθηγητής  νομίζω είναι αυτός  που  , βεβαίως, μεταφέρει γνώσεις , βεβαίως,  έχει ταλέντο στη μεταδοτικότητα, βεβαίως  μπορεί  έχει καλή επαφή με τους μαθητές του , κυρίως όμως είναι αυτός που μπορεί να δείχνει σε μαθητές του δρόμους  μάθησης πέρα από την τυπική διδακτική ύλη. Που τους κάνει να γνωρίσουν καλύτερα  τους εαυτούς τους και τις δικές τους ικανότητες  και τους ανοίγει νέους ορίζοντες   για νέες ανακαλύψεις.

Ευτυχώς , τέτοιοι καθηγητές υπάρχουν πολλοί.

Τι κάνει κάποιον καλό καθηγητή  λογοτεχνίας ?

Όταν πρόκειται να διδάξεις λογοτεχνία, εκτός από  τα παραπάνω πρέπει να έχεις , φυσικά μια βαθειά γνώση κειμένων,  αλλά και την ικανότητα  να  τα  εντάσσεις στο ιστορικό τους πλαίσιο,  να τα αντιπαραβάλεις  με  άλλες εποχές  και τις σημερινές  απαιτήσεις  και τελικά να τα αξιολογείς  χωρίς,  στερεότυπα  και  πέραν στεγνών, ιστορικών, ή αισθητικών θεωριών. Ένας καλός δάσκαλος λογοτεχνίας μπορεί να ξεχωρίζει  και αναδεικνύει αυτό που πραγματικά αξίζει, δεν  είναι δέσμιος της μόδας , βρίσκει  την ποιότητα ακόμα κι όταν είναι καλά κρυμμένη, ψάχνοντας παντού. Και καθώς λογοτεχνία είναι, κυρίως, απόλαυση, μπορεί  πάντα να απολαμβάνει ένα καλό κείμενο, να  συγκινείται από αυτό και σε αυτή τη συγκίνηση  μπορεί να προσκαλεί   πειστικά,  σπουδαστές,  αναγνώστες, κι όλους  μας. Και, ακόμα καλύτερα, κι ο ίδιος να είναι σε θέση να προκαλεί απόλαυση και συγκίνηση με τα δικά του κείμενα και τη δική του διδασκαλία του   για άλλους.

Συγκριτικά  και τέτοιοι  καθηγητές, ευτυχώς,  υπάρχουν  αρκετοί.

Τι κάνει  κάποιον  καλό καθηγητή   ελληνικής λογοτεχνίας ?
Κατά τη γνώμη μου, κάποιος  που μπορεί να γίνει καλός καθηγητής  λογοτεχνίας δεν είναι σίγουρο ότι θα γινόταν  και καλός καθηγητής  ελληνικής λογοτεχνίας. Δεν είναι θέμα γλώσσας. Γιατί  την εξοικείωση με όλο της το εύρος, που είναι  απαραίτητη για να την νοιώσεις, πολλοί την έχουν ή, με πολλή προσπάθεια, την αποκτούν. Νομίζω το πρόβλημα είναι ότι , όταν μια λογοτεχνία έχει τέτοιο ιστορικό εύρος , αναγκαστικά  οι συγκρίσεις και οι αξιολογήσεις είναι δυσκολότερες. Και καθώς  η ελληνική λογοτεχνία αποτελεί έκφραση  μια ιστορίας συχνά ταραγμένης και ενίοτε ιδεολογικά και πολιτικά φορτισμένης  από διχασμούς και καταστροφές,   χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια,  για να μη γίνεις θύμα ιδεολογικών και ιστορικών προκαταλήψεων, που αντέχουν ακόμα και σήμερα. Όταν, κατά καιρούς, τα πάθη, γύρω από την καθαρότητα της γλώσσας ή της φυλής, την εξέλιξη  της χώρας, ή τη στράτευση της τέχνης,   είναι τόσο συχνά,  και επηρεάζουν, ιστορικούς, κυβερνήσεις, κόμματα και οργανώσεις, ΜΜΕ, αλλά  και  τον ίδιο τον λαό, χρειάζεται  ίσως περισσότερη προσπάθειες από ότι για άλλες λογοτεχνίες,  για να μπορείς  να αντισταθείς  σε κυρίαρχα ρεύματα,   να αμφισβητήσεις  δόγματα, να  ψάξεις και να ξεχωρίσεις  την αληθινή ποιότητα,  όπου κι αν την βρεις. Και φυσικά  να τη διδάξεις, να τη προβάλεις, να τη διαδόσεις,  χωρίς  ιστορικές, θρησκευτικές,  αισθητικές ή πολιτικές αγκυλώσεις. 

Και τέτοιοι καθηγητές  νομίζω , συγκριτικά,   υπάρχουν μόνο κάποιοι.

Όμως η ελληνική  λογοτεχνία , λόγω γλώσσας, θέσης , ιστορίας,  είναι μια λογοτεχνία αρκετά μοναχική και όχι πολύ γνωστή. Αυτός λοιπόν που δεν είναι απλώς «καλός καθηγητής ελληνικής λογοτεχνίας», αλλά «εξαιρετικός», αυτός που είναι άξιος    υπηρέτης της  αλλά και   πρεσβευτής της , είναι αυτός  που πέρα απ τ’ άλλα,  συμβάλλει στο σπάσιμο της απομόνωσής της, στη διάδοσή της  σε  όσους δεν μιλούν ελληνικά,  στην διεθνή αναγνώριση της ίδιας  και των εκπροσώπων της.
Ε λοιπόν τέτοιοι εξαιρετικοί καθηγητές  δυστυχώς είναι   λίγοι.

Και  όπως  ξέρουν καλά, όσοι τον ξέρουν  έστω και λίγο, ένας από αυτούς είναι ο Μάριο Βίττι. Γιατί όλες  αυτές τις ιδιότητες  ο Μάριο Βίττι  τις έχει και με το παραπάνω.

Αλλά να πεις για τον Μάριο Βίττι ότι είναι  ένας «εξαιρετικός  καθηγητής ελληνικής λογοτεχνίας» είναι πραγματικά πολύ λίγο.  Γιατί ο  Βίττι , δεν έχει απλώς διδάξει, ή διαδώσει  την ελληνική λογοτεχνία. Με τη διδασκαλία, και κυρίως τα βιβλία και τη συνολική παρουσία του έχει κάνει γενιές και γενιές , έλληνες και ξένους,  και όχι μόνο σπουδαστές αλλά χιλιάδες ανθρώπων,  όχι μόνο να  την ανακαλύψουν, αλλά να την καταλάβουν , να την χαρούν, να την ξαναδούν με άλλο μάτι. Χάρη στην ευρύτερη παιδεία και γνώση του   οι αξιολογήσεις του δεν ήταν ποτέ υποκειμενικές, ή αυθαίρετες,  αλλά στη βάση μελετών και ερευνών σε πλήθος πηγών.

Γιατί  πέρα από καθηγητής , ήταν και είναι  κυρίως ερευνητής, ιστοριογράφος ,κριτικός. Είναι από τους πρώτους που μελέτησε και επέβαλε τη γενιά του 30.Τα βιβλία του για τον Σεφέρη και τον Ελύτη   παραμένουν και τώρα πρότυπα  συνθετικής μονογραφίας. Είναι το ίδιο έγκυρος όταν πραγματεύεται την ελληνική ηθογραφία, αλλά και τον ελληνικό μοντερνισμό. Επίσης  εκμεταλλεύτηκε  τη διπλή του ταυτότητα,  ελληνική και ιταλική για να  ανακαλύψει  και μας γνωρίσει   χαμένες  τραγωδίες από την Επτάνησο, η  άγνωστα κείμενα του Κάλβου. Με άλλα λόγια, δεν μελέτησε μόνο και  διάδωσε τη ελληνική λογοτεχνία,   την μεγάλωσε και την εμπλούτισε.

Τέλος  είναι η δική του   ιστορία της  νεοελληνικής  λογοτεχνίας, αυτή   που τάραξε, όσο καμία άλλη,  τα νερά και επέβαλε ένα νέο φρέσκο κοίταγμα σε ρεύματα και συγγραφείς ,  που ίσως μόνο αυτός, ο μέσα  κι έξω από την Ελλάδα, μπορούσε να μας δείξει. Αλλά και κάτι άλλο: είναι νομίζω ο μόνος που  είχε το θάρρος και τη σοφία,  όχι να την ξανατυπώνει αιωνίως με μερικές  προσαρμογές, αλλά  να την ξαναγράψει από την αρχή,  30 χρόνια αργότερα.

Όταν, μετά από τόσα χρόνια, τέτοιο έργο, τόση αποδοχή από κοινό και ειδικούς , μπορείς και τολμάς και   να  δοκιμάζεις  μια καινούργια ματιά , αλλά και να ξαναγράφεις τον εαυτό σου… ε τότε δεν είσαι απλώς εξαιρετικός. Μπορεί να είσαι και «μοναδικός». 

Είναι γι αυτή τη μοναδικότητα που είμαστε  όλοι εδώ. Είναι για αυτή τη μοναδικότητα που η ελληνική λογοτεχνία θα  λέει  για πάντα ευχαριστώ στον Μάριο Βίττι . Και , φυσικά, κι  εμείς μαζί της.