Μ. Μπόλαρης : Μακαριώτατε, αξιότιμες κυρίες και κύριοι Υπουργοί, Σεβασμιώτατοι, Εκπρόσωποι των δογμάτων και των Εκκλησιών στην Αθήνα, Εξοχώτατοι του Διπλωματικού Σώματος, που μας τιμάτε σήμερα με την παρουσία σας, αγαπητοί εισηγητές, κυρίες και κύριοι.
Οφείλω ιδιαίτερες ευχαριστίες στον Πρωθυπουργό της χώρας, τον κ. Αλέξη Τσίπρα και τους δύο Υπουργούς των Εξωτερικών, τον Νίκο Κοτζιά και τον Γιώργο Κατρούγκαλο, με τη βοήθεια, την καθοδήγηση και τη στήριξη των οποίων φτάσαμε στη σημερινή μέρα, με σκοπό να συζητήσουμε ένα εξαιρετικά σημαντικό και ενδιαφέρον ζήτημα, το οποίο δεν απασχολεί απλά τη χώρα μας, αλλά είναι ζήτημα ευρύτερου ενδιαφέροντος, όπως είπε προηγουμένως ο Υπουργός των Εξωτερικών, ο Γιώργος Κατρούγκαλος, στην παρέμβασή του, και όπως μνημόνευσε στον χαιρετισμό του ο Πρωθυπουργός πριν από λίγο.
Ήταν ο Σωκράτης αυτός που πρώτος στην ιστορία, μας προέτρεψε πως πρέπει να προσφεύγουμε στη γνώση και στη συμβουλή των ειδημόνων, των ειδότων, έτσι ώστε να ξέρουμε ποιο είναι το ωφελιμότερο των ωφελεστέρων, για να μπορούμε να προχωρήσουμε στη ζωή μας.
Και αυτά, σε μία εποχή, η οποία είχε τη δική της απλότητα και δεν είχε το πολυσύνθετο της δικής μας, παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας, των αλληλοεπικαλύψεων και της ανάγκης εξειδίκευσης.
Σήμερα, λοιπόν, το Υπουργείο των Εξωτερικών της Ελλάδας προσφεύγει στη γνώση των ειδότων, από τους οποίους ζητά με τη δική τους συνδρομή να περιγράψουν ένα ζήτημα, το ζήτημα των εκκλησιαστικών σχέσεων, το ζήτημα της εκκλησιαστικής διπλωματίας, έτσι ώστε να αποτυπωθούν ποιες είναι οι δικές τους προτεραιότητες, ποιες είναι οι δικές τους προτιμήσεις, ποιες είναι οι δικές τους απαιτήσεις. Τί ζητούν από τη χώρα; Τί ζητούν από τη διπλωματία; Πώς μπορούμε να συνεργαστούμε και στο επίπεδο της Αθήνας και στο επίπεδο του κόσμου.
Η πρόσκληση γεννήθηκε από μια αδήριτη πραγματικότητα. Όντως ζούμε σε μια υφήλιο στην οποία οι αποστάσεις μικραίνουν, ταξίδια που διαρκούσαν μήνες, γίνονται τώρα σε λίγες ώρες και όλοι μας έχουμε ανά πάσα στιγμή στη διάθεσή μας την επικοινωνία και την πληροφόρηση ανά δευτερόλεπτο.
Σε αυτήν όμως την παγκοσμιοποιημένη υφήλιο των μικρών αποστάσεων και της άμεσης πληροφόρησης, γνώσης, επικοινωνίας, παραμένουν πανάρχαια προβλήματα στις σχέσεις των ανθρώπων, στις σχέσεις των κοινωνιών και στις σχέσεις των κρατών με τα συμφέροντα, με τις συγκρούσεις, με τις διαμάχες, με τις σφαγές, με τους αποκλεισμούς, με τους πολέμους, με την πείνα, με τις μεταναστεύσεις, με τις μετακινήσεις, με τις εξορίες, με την αδυναμία πρόσβασης στο σχολείο, με την αδυναμία πρόσβασης στην υγεία, με την αδυναμία πρόσβασης στο νερό.
Γι’ αυτά, λοιπόν, τα προβλήματα που απασχολούν τον άνθρωπο και τέθηκαν από τους αρχαίους φιλοσόφους μας, απασχόλησαν και απασχολούν κάθε θρησκεία, κάθε θρήσκευμα, την πολιτεία και τους πολιτικούς, αυτά που εξακολουθούν να υφίστανται βασανιστικά και να μας απασχολούν στην καθημερινότητά μας, έχουμε συν-ευθύνη κράτη και φορείς, και σε αυτή τη συν-ευθύνη συναντιόμαστε πάντοτε πολίτες και πολιτικοί με την εκκλησία, τις εκκλησίες, τα θρησκεύματα, τα δόγματα, τις καθημερινές παρεμβάσεις δίπλα στον άνθρωπο.
Δυστυχώς, σε αυτή τη συνάντηση βρίσκουμε και καρκινώματα. Προβλήματα. Βρίσκουμε φανατισμό, βρίσκουμε μισαλλοδοξία, βρίσκουμε σφαγές και εξοντώσεις που γίνονται στο όνομα του Θεού.
Ο Πρωταγόρας είχε προτείνει πριν από 2.500 χρόνια στους Έλληνες ότι το μέτρο για όλα τα πράγματα είναι ο άνθρωπος. Και έχει πολύ μεγάλη σημασία καθώς, η φιλοδοξία μας και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο, είναι πράγματι να αναδεικνύεται ο άνθρωπος σαν μέτρο για την κρίση όλων όσων γίνονται στη ζωή μας.
Μέτρο για την πρόοδο, μέτρο για την ανάπτυξη. Μέτρο για το περιβάλλον. Μέτρο για την εκπαίδευση. Μέτρο για την κατανόηση. Όλα αυτά τα μείζονα ζητήματα που απασχολούν αδιάπτωτα και συνεχώς την ανθρωπότητα, αποτελούν τη μεγάλη πρόκληση.
Μεγάλη πρόκληση για την πολιτική και για τους πολιτικούς. Μεγάλη πρόκληση για την Εκκλησία, για τη θρησκεία, για τους ανθρώπους, για τους ταγούς, για τους ποιμένες, για όλους όσους θρησκεύουν, για όλους όσους δηλώνουν ότι τους ενδιαφέρει ο άνθρωπος, τους ενδιαφέρει η συνύπαρξη, τους ενδιαφέρει η κοινή πορεία.
Θέλω στο σημείο αυτό να υπενθυμίσω ότι στην Ευρώπη εγείρονται μαύρα σύννεφα, απειλητικά σύννεφα. Σύννεφα που παραπέμπουν σε τέρατα που μάτωσαν την Ευρώπη τον προηγούμενο αιώνα επανειλημμένα με εκατομμύρια νεκρούς.
Και είναι πολύ σημαντικό, καθώς συζητούμε για την εκκλησιαστική διπλωματία, για τη θρησκευτική διπλωματία, για τον άνθρωπο που πρέπει να είναι το μέτρο πάντων χρημάτων, τον άνθρωπο που αναπτύσσεται μέσα σε περιβάλλον δημοκρατίας, κατανόησης, ειρήνης, συμφιλίωσης, να θυμόμαστε ότι από λάθος πολιτικές και από φανατισμούς οδηγούνται μεγάλες ομάδες των κοινωνιών στα άκρα. Και είναι μία απειλή.
Και συζητούμε γι’ αυτή την απειλή σήμερα εδώ με αφορμή την εκκλησιαστική διπλωματία, με αφορμή την αγάπη που κηρύσσουν οι εκκλησίες, καθώς οδηγούμαστε σύντομα και στις ευρωεκλογές.
Θα μου επιτρέψετε, λοιπόν, να επισημάνω ότι είναι υποχρέωσή μας ως πολιτών, ως πολιτικών, να βρισκόμαστε σε εγρήγορση για τον άνθρωπο, για την κοινωνία, για τη δημοκρατία και να λειτουργούμε ως Προμηθείς και όχι ως Επιμηθείς.
Το Υπουργείο Εξωτερικών, εκπροσωπώντας την πατρίδα μας, την Ελλάδα πήρε την πρωτοβουλία το τελευταίο πεντάμηνο να οργανώσει μία σειρά συναντήσεων διαλόγου από τις οποίες τέσσερις πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα και μία στη Θεσσαλονίκη. Στις συναντήσεις αυτές που προετοίμασαν αυτό το συνέδριο, καλέσαμε τους ανθρώπους της Εκκλησίας, τους ανθρώπους των δογμάτων, των θρησκειών να προσέλθουν για να μας πουν τη δική τους γνώμη.
Ποιά είναι τα ζητήματα που απασχολούν σήμερα πολίτες, κοινωνικές ομάδες, θρησκευόμενους, εκκλησιαζόμενους στην Ελλάδα. Ποιές είναι οι προσλαμβάνουσες από αυτά που γίνονται γύρω μας στα Βαλκάνια, στη Μεσόγειο, στην Ευρώπη, στον κόσμο;
Αυτή η διαδικασία συνάντησης, συζήτησης, ώσμωσης, κατανόησης έχει καρπούς. Το ερώτημα που τέθηκε ήταν απλό. Απλό μέσα στην πολυσυνθετότητα που έχει ο προβληματισμός και το πρόβλημα.
Εσείς τί χρειάζεστε από το Υπουργείο Εξωτερικών της χώρας πάνω στα προβλήματα που σας απασχολούν; Σε όλο το πλέγμα, όχι απλά των διεκκλησιαστικών σχέσεων, όχι απλά των διαθρησκειακών σχέσεων, αλλά και σε επίπεδο σχέσης σας με το Υπουργείο Εξωτερικών. Είναι ανάγκη να μάθουμε τί χρειάζεστε από την εξαιρετική Διπλωματική Υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών σε όλο τον κόσμο;
Τί πιστεύετε ότι πρέπει να κάνει η ελληνική διπλωματία στα ζητήματα αυτά; Ποιά είναι η πρότασή σας; Και όταν πάμε ένα βήμα πιο πέρα, τί προτείνετε να είναι; Ποιές προτείνετε να είναι οι αρχές της πολιτικής με την οποία πρέπει να ασκεί η χώρα την εκκλησιαστική διπλωματία;
Και ποιές είναι οι προτάσεις σας; Αν πιστεύετε ότι πρέπει να υπάρξει μία στρατηγική, να προχωρήσουμε σε πράξεις και να μην μείνουμε απλά στον διάλογο και στις προτάσεις. Τί πιστεύετε ότι πρέπει να κάνουμε;
Πώς μπορεί να αξιοποιηθεί αυτό το πολύτιμο Διπλωματικό Σώμα, της χώρας μας και των άλλων χωρών; Σε τί είδους συνέργειες, ώστε να μπορούμε να παρεμβαίνουμε πάνω στα καίρια και κρίσιμα προβλήματα, τα οποία οι δικές σας αντένες, η δικιά σας ευαισθησία, ο δικός σας προβληματισμός θέτει στο στόχαστρο;
Σε ποιούς απευθύνθηκε το Υπουργείο Εξωτερικών; Ακολουθήσαμε τον Σωκράτη, τον οποίο μνημόνευσα εισαγωγικά και απευθυνθήκαμε στους ειδότες. Γιατί, απευθυνθήκαμε στις Εκκλησίες, τα θρησκεύματα, και όχι απλά λόγω του θεολογικού τους εξοπλισμού, όχι μόνον εξαιτίας της πολύ-αιώνιας εμπειρίας στον χώρο και στον χρόνο, αλλά και χάριν του εκτεταμένου δικτύου τους σε χώρες και ηπείρους. Και κυρίως, επειδή βρέθηκαν και βρίσκονται στην εστία των προβλημάτων και της πείνας και της διαμάχης και του πολέμου και της φτώχειας και της έλλειψης υγείας, της έλλειψης νερού, του φανατισμού, των σφαγών.
Επειδή, λοιπόν, βρέθηκαν και βρίσκονται στην εστία των προβλημάτων, έχουν τη γνώση, έχουν την πληροφορία, έχουν την εμπειρία, ώστε να αναδειχθούν πολύτιμοι συνομιλητές στο εγχείρημα, στην πρωτοβουλία της αποτελεσματικής άσκησης θρησκευτικής διπλωματίας, ώστε να υπηρετηθεί ο άνθρωπος.
Θα μπορούσα να έχω έναν ατελείωτο κατάλογο, να μνημονεύω προβλήματα, να αναδεικνύω προβλήματα και να καταδικάζουμε προβλήματα και ζητήματα. Θα ήταν αδύνατο να είναι εξαντλητικός, γιατί κάθε μέρα, σε πάρα πολλά σημεία του κόσμου, έχουμε αυτά τα προβλήματα.
Γι’ αυτό και προσπερνώ τα ενδεικτικά σημεία, τα οποία μνημόνευσα, τα οποία έτσι κι αλλιώς είναι στον καθημερινό μας λόγο. Είτε είναι οι αρχαίες χριστιανικές κοινότητες που ταλαιπωρήθηκαν και ταλαιπωρούνται στη Μέση Ανατολή, είτε είναι οι σφαγές πιστών κάθε θρησκείας, σε όλα τα σημεία του κόσμου, είτε είναι η καταπάτηση των θρησκευτικών ελευθεριών, βασικών ελευθεριών.
Και γι’ αυτό, θεωρώ πως είναι ιδιαίτερα κρίσιμο το ότι και οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη και κάθε κράτος, το οποίο πιστεύει στη δημοκρατία και στις ανθρώπινες αξίες, εστιάζει και πιέζει ώστε να λύνονται τα ζητήματα, τα οποία αφορούν τις θρησκευτικές ελευθερίες και μπορούν να επιλύονται με πολλαπλές δράσεις και μέσα από την άσκηση της θρησκευτικής διπλωματίας.
Επιδιώκουμε, λοιπόν, την επαναδιατύπωση και επικαιροποίηση των αρχών άσκησης της θρησκευτικής διπλωματίας. Θα μνημονεύσω εδώ τον μέγιστο Μάξιμο, τον ομολογητή, ο οποίος μας προτείνει το εξής ιδιαίτερα σημαντικό:
Λέει, «ουδέν γαρ περί των ονομάτων ζυγομαχίσωμεν έως αν προς την αυτήν έννοιαν αι συλλαβαί φέρουσι». Αναφέρεται σε θεολογικές διαμάχες. Και προτείνει να μη φιλονικούμε για θέματα ορολογίας, μέχρις ότου οι λέξεις να φτάσουν να έχουν για όλους το ίδιο νόημα, το ίδιο περιεχόμενο.
Γι’ αυτό πραγματοποιείται αυτή η διημερίδα, στην οποία έχουμε την τιμή να σας υποδεχθούμε, εσάς, τους κατά τον Σωκράτη ειδήμονες, τους καλούς Σαμαρείτες του Ευαγγελίου, που είστε στην πηγή, στο σημείο του προβλήματος σε όλο τον κόσμο, είναι χρήσιμο για να μη ζυγομαχήσουμε για ένα αδειανό πουκάμισο, αλλά για να αποτυπωθούν σκέψεις, παρατηρήσεις, ενστάσεις, καταγγελίες, προτροπές, παράπονα, υποδείξεις, προτάσεις, προκειμένου να οδηγηθούμε σε ένα πεδίο συνεργειών, συνεργασίας, συν-αντίληψης, διαλόγου, αμοιβαίας κατανόησης, ώστε να έχουμε από κοινού την πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση των μειζόνων, αλλά και των μικρότερων θεμάτων, που απασχολούν τον συνάνθρωπό μας, τον «Εμπεσόντα εις τους ληστάς».
Τον άνθρωπο δηλαδή του καθημερινού μόχθου, της καθημερινής πάλης, όπως προσεγγίζεται από την πλευρά της εκκλησίας, από την πλευρά της θρησκείας στη σύνθετη, πολυσύνθετη κοινωνία του 21ου αιώνα στον πλανήτη μας.
Ο λόγος στους ειδήμονες. Σε εσάς γι’ αυτές τις δύο μέρες. Με την κρίσιμη παρατήρηση, ότι ο λόγος δεν σας δίνετε εφάπαξ. Δεν είναι ο λόγος μόνο σήμερα και αύριο. Θέλουμε τη συνέργια, τη συνάντηση, τη συνεργασία συνεχώς.
Βούλησή μας είναι η εγκαθίδρυση λειτουργίας ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας. Σας εξομολογούμαι δημοσίως, σας χρειαζόμαστε. Θεωρώ ότι και εσείς έχετε ανάγκη από το Υπουργείο Εξωτερικών και την κεντρική του υπηρεσία και τις εξακτινομένες σε όλο τον κόσμο, εξαίρετες διπλωματικές του παρουσίες.
Όλοι έχουμε ανάγκη από μια συνεχή επικοινωνία συνεργασίας με επίκεντρο τον άνθρωπο. Θα μου επιτρέψετε να σας ενημερώσω πως έχουμε ήδη οργανώσει τη διαχείριση των όσων η δική σας σοφία, η δικά σας σύνεση, η δική σας επιστημοσύνη θα καταθέσει το διήμερο αυτό στην διημερίδα.
Μία ομάδα επιστημόνων θα διαχειριστεί τα κατατεθέντα, έτσι ώστε να περάσει στις υπηρεσίες του Υπουργείου για να έχουμε μία συμπύκνωση, η οποία συμπύκνωση θα διανεμηθεί στις διπλωματικές αρχές και υπηρεσίες του Υπουργείου των Εξωτερικών.
Όσα λέτε θέλουμε να κοινολογηθούν πρώτα στους διπλωμάτες μας για τη δική τους γνώση, να αξιοποιήσουν τη δική σας εμπειρία και στη συνέχεια με ένα βιβλίο να τα δώσουμε στους ενδιαφερόμενους. Στην κοινή γνώμη. Στην Ελλάδα και αλλού.
Κλείνοντας, οφείλω να εκφράσω τις ευχαριστίες, τις ευχαριστίες πρώτα απ’ όλα στον Πρωθυπουργό και τους δύο Υπουργούς κάτω από την καθοδήγηση των οποίων οργανώθηκε η διημερίδα.
Ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον Μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών για τη δική του ευλογία και τη σημερινή του παρουσία και το χαιρετισμό.
Τον κάθε έναν από εσάς, τους Υπουργούς οι οποίοι διέθεσαν χρόνο από τη σημερινή τους ημέρα για να είναι παρόντες, τους εκπροσώπους των Πατριαρχείων, τους εξαίρετους διπλωμάτες που υπηρετούν στη χώρα μας και τους ευχαριστούμε για τις συνεργασίες με το Υπουργείο Εξωτερικών. Θα τους ζητήσουμε συνέργειες και στον τομέα αυτόν τον οποίο συζητούμε σήμερα.
Όλους τους εκπροσώπους των δογμάτων και των εκκλησιών και των θρησκειών. Ιδιαίτερα θα ευχαριστήσω τον Γενικό Γραμματέα του Παγκοσμίου Συμβουλίου των Εκκλησιών, για την αποστολή του μηνύματος δια εκπροσώπου και της Ένωσης Ευρωπαϊκών Εκκλησιών για το μήνυμα, το οποίο διάβασε ο Άγιος Σουηδίας.
Κλείνοντας, τις ευχαριστίες σε όλους όσους εδώ και μήνες μόχθησαν και μοχθούν και σήμερα και αύριο για την καλή οργάνωση της διημερίδας, την Διεύθυνση Εθιμοτυπίας, την Διπλωματική Ακαδημία, το Γραφείο μου και τους εθελοντές.
Χρειάστηκε πολλή δουλειά από ανθρώπους οι οποίοι γνωρίζουν το χώρο, έχουν τη σοφία και την εμπειρία έτσι ώστε να έχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ, καλή επιτυχία.
28 Φεβρουαρίου, 2019