Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά το ΕΛΙΑΜΕΠ, τις δεξαμενές σκέψεις Wilfried Martens Centre for European Studies και Hanns-Seidel Stiftung για την ευγενική πρόσκληση και την εγκάρδια υποδοχή.
Δυστυχώς, πρέπει να αποχωρήσω αμέσως μετά τον χαιρετισμό μου. Καλωσορίζω σήμερα τον Υπουργό Εξωτερικών του Λουξεμβούργου, μία εμβληματική προσωπικότητα της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής.
Μια πρόσκληση που αποδέχθηκα με μεγάλη χαρά.
Όχι μόνο επειδή η ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων αποτελεί ζήτημα εξέχουσας σημασίας για την ελληνική εξωτερική πολιτική.
Αλλά και γιατί είμαι πεπεισμένος ότι ζωτικής σημασίας πολιτικά βήματα, όπως αυτό, πρέπει να είναι αποτέλεσμα λογικής συζήτησης μεταξύ των πολιτικών, της ακαδημαϊκής κοινότητας και της κοινωνίας των πολιτών.
Πριν από είκοσι χρόνια, τον Ιούνιο του 2003, η Ελλάδα πρωτοστάτησε στην υιοθέτηση της Ατζέντας της Θεσσαλονίκης, στην οποία διατυπώθηκε ρητά ότι «το μέλλον των Βαλκανίων βρίσκεται στους κόλπους της ΕΕ».
Και το πράξαμε αυτό υπό ιδιαίτερα περίπλοκες συνθήκες.
Την εποχή εκείνη, τα «Βαλκάνια» συνδέονταν με ένοπλες συρράξεις και εθνοτικές συγκρούσεις, πολιτική αστάθεια και οικονομική δυσπραγία. Δεν είχαν ακόμη καταφέρει να απαλλαγούν από το προ του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου παρωνύμιο, «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης». Πρέπει να αλλάξουμε αυτή την αντίληψη.
Εντούτοις, από το 2003, η Ελλάδα συνεχίζει να στηρίζει με συνέπεια και εμπράκτως την ευρωπαϊκή ενσωμάτωση των Δυτικών Βαλκανίων, όπως πράττει και στο πλαίσιο της τρέχουσας συζήτησης που διεξάγεται στους κόλπους της ΕΕ για τη διεύρυνση.
Την ίδια στιγμή, γινόμαστε μάρτυρες ανάδυσης νέων παγκόσμιων οικονομικών δυνάμεων στην Ασία, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
Κακόβουλοι, αποσταθεροποιητικοί παράγοντες εκμεταλλεύονται αυτή την αναταραχή, καθώς και τα διαχρονικά προβλήματα της περιοχής, για να αυξήσουν την επιρροή τους στα Βαλκάνια, ενώ η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία διαμορφώνει μία νέα γεωπολιτική πραγματικότητα την οποία πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
Η ανάγκη εκπλήρωσης της υπόσχεσης της Ατζέντας της Θεσσαλονίκης καθίσταται πιο επίκαιρη από ποτέ.
Σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, μια ισχυρή, ανθεκτική και συμπεριληπτική ΕΕ, με στόχο την επίτευξη στρατηγικής αυτονομίας, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ειρήνης και της ευημερίας για τους πολίτες της.
Με άλλα λόγια, χρειαζόμαστε μια αναζωογονημένη διαδικασία διεύρυνσης με στόχο την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων – αλλά και της Ουκρανίας και της Μολδαβίας - στην ΕΕ.
Μια διαδικασία που θα είναι αξιόπιστη με τολμηρούς και φιλόδοξους στόχους.
Αυτό ήταν, άλλωστε, το βασικό μήνυμα της Διακήρυξης της Συνόδου των Αθηνών στις 21 Αυγούστου, όταν ο Έλληνας Πρωθυπουργός συγκέντρωσε τους ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων, της Ουκρανίας και της Μολδαβίας μαζί με τους Προέδρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για να προωθήσουν την ευρωπαϊκή προοπτική της περιοχής.
Ασφαλώς, δεν μπορούμε να δεχθούμε υποψήφιες χώρες που δεν πληρούν τα κριτήρια ένταξης και κυρίως τις βασικές αρχές του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, όπως, ειδικά, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου.
Υπάρχουν βεβαίως περιπτώσεις όπου συμπεριφορές και πρακτικές φανερώνουν ότι αυτές οι αρχές δεν έχουν ακόμη υιοθετηθεί από όλες τις υποψήφιες χώρες.
Η περίπτωση του νομίμως εκλεγμένου δημάρχου της Χειμάρρας, Φρέντι Μπελέρη, είναι ένα ενδεικτικό παράδειγμα.
Η Αλβανία πρέπει να αποδείξει ότι σέβεται τα δικαιώματα της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας και το κράτος δικαίου.
Το συνέδριο αυτό πραγματοποιείται σε μια ιδιαίτερη συγκυρία.
Το προσεχές διάστημα, το ζήτημα της διεύρυνσης της ΕΕ θα βρίσκεται στην κορυφή της ημερήσιας διάταξης των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
Η σαφής θέση της Ελλάδας θα φέρει το πνεύμα της Ατζέντας της Θεσσαλονίκης σε αυτή τη συζήτηση.
Θα αναλάβουμε πρωτοβουλίες και θα υποστηρίξουμε κάθε ιδέα ή πρόταση που θέτει ως στόχο την αναζωογόνηση της διαδικασίας διεύρυνσης, καθιστώντας την πιο συγκεκριμένη, συνεπή και αξιόπιστη, εξασφαλίζοντας την ειλικρινή συνεργασία όλων των μερών, καθώς και σαφές χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης.
Θα συνεχίσουμε επίσης, να προωθούμε πρωτοβουλίες που βελτιώνουν την καθημερινότητα των πολιτών και φέρνουν τις κοινωνίες και τις οικονομίες της περιοχής πιο κοντά στην ΕΕ.
Γι’ αυτό δεσμευόμαστε να ενισχύσουμε τη διασυνδεσιμότητα τόσο μεταξύ των χωρών της Βαλκανικής, όσο και μεταξύ της ΕΕ και των Βαλκανίων, με ιδιαίτερη έμφαση στους τομείς των τηλεπικοινωνιών, των μεταφορών και των υποδομών.
Επίσης, ένας κρίσιμος τομέας είναι η ενεργειακή ασφάλεια. Ένα ζωτικό πεδίο για το μέλλον της Ευρώπης.
Στα κομβικά έργα που έχει αναλάβει η Ελλάδα περιλαμβάνονται η πλωτή μονάδα επαναεριοποίησης στην Αλεξανδρούπολη και οι διασυνδετήριοι αγωγοί φυσικού αερίου Ελλάδας-Βουλγαρίας και Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας, οι οποίοι μειώνουν την περιφερειακή και ευρωπαϊκή εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Η περιφερειακή συνεργασία είναι, επίσης, ζωτικής σημασίας για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Θα ήθελα δε, να εκφράσω τη βαθιά μας ευγνωμοσύνη προς όλους τους εταίρους και γείτονές μας που έσπευσαν να μας συνδράμουν στη μάχη κατάσβεσης των μεγάλων πυρκαγιών του φετινού καλοκαιριού.
Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
Ως το παλαιότερο κράτος-μέλος της ΕΕ στην περιοχή, είναι χρέος μας να καθοδηγήσουμε τα Δυτικά Βαλκάνια στην πορεία τους προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση – προς τη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια.
Διότι αυτός είναι ο ασφαλέστερος και πιο σίγουρος δρόμος προς την ειρήνη, τη σταθερότητα, τη δημοκρατία και την ευημερία, όπως επιτάσσει το συμφέρον της Ελλάδας και των γειτόνων της, το συμφέρον της περιοχής και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με αυτές τις σκέψεις, σας εύχομαι κάθε επιτυχία στις εργασίες του σημερινού συνεδρίου.
Σας ευχαριστώ.
13 Σεπτεμβρίου, 2023