Η πρώτη άτυπη Υπουργική Συνάντηση της Διάσκεψης της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα παρείχε την ευκαιρία στους Υπουργούς Εξωτερικών και Υψηλούς Αξιωματούχους, της Αιγύπτου, της Αλβανίας, της Βουλγαρίας, της Ελλάδας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Ιταλίας, της Κύπρου, του Λιβάνου, της Λιβύης, της Σλοβακίας – υπό την ιδιότητα της Προεδρεύουσας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης– και της Τυνησίας, να ανταλλάξουν απόψεις επί ευρύτατου φάσματος ζητημάτων που αφορούν στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της Ανατολικής Μεσογείου και της ευρύτερης περιοχής.
Σε μια εποχή πολλαπλών και σημαντικών προκλήσεων για την ασφάλεια της Ανατολικής Μεσόγειου, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν την ανάγκη για ενισχυμένο εποικοδομητικό διάλογο, διαρκή συνεργασία και συντονισμό, μεταξύ των χωρών της ευρύτερης περιοχής -συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας (ΕΠΓ) και της Ένωσης για τη Μεσόγειο- αναφορικά με ζητήματα όπως η συνοριακή ασφάλεια, η εμπορία ανθρώπων (trafficking), η πάταξη της τρομοκρατίας, η καταπολέμηση της διασποράς όπλων, η επισιτιστική ασφάλεια, η ενέργεια, η εξασφάλιση ύδατος, οι κλιματικές αλλαγές, η διασυνδεσιμότητα, οι υποδομές και η αντιμετώπιση καταστροφών. Ταυτοχρόνως, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν τη σημασία πολυμερών σχημάτων, όπως η Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα, μέσω των οποίων ενδυναμώνεται ο διάλογος, συμπληρώνοντας και στηρίζοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, τις προαναφερθείσες θεσμοθετημένες μορφές συνεργασίας.
Η περιοχή τίθεται αντιμέτωπη με προκλήσεις που συνδέονται - σε μεγάλο βαθμό, αλλά όχι αποκλειστικά- με τις συνεχιζόμενες περιφερειακές συρράξεις, ειδικότερα δε στη Συρία, τη Λιβύη και το Ιράκ, καθώς και με τις προσπάθειες για την καταπολέμηση του Daesh σε Ιράκ/Συρία και για την εξάλειψη του κινδύνου εξάπλωσης της τρομοκρατίας σε διάφορες περιοχές της Μεσογείου. Ο κοινός παρανομαστής των θέσεων που εκφράστηκαν ήταν ότι η ειρήνη, η ασφάλεια και η σταθερότητα στην περιοχή θα μπορέσουν να επιτευχθούν μόνο μέσω της συλλογικής συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκομένων κρατών, καθώς και μέσω της συντονισμένης δράσης διεθνών και περιφερειακών Οργανισμών, όπως ο ΟΗΕ, η ΕΕ, ο Αραβικός Σύνδεσμος και το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου και του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και ότι η ειρηνευτική διαδικασία για το Μεσανατολικό θα πρέπει να επανεκκινήσει το συντομότερο δυνατό, οδηγώντας τελικά στην εξεύρεση δίκαιης λύσης. Γι’ αυτό το λόγο η περιφερειακή συνεργασία είναι σήμερα σημαντικότερη από ποτέ.
Ο τομέας της εκπαίδευσης αναγνωρίστηκε ως κορυφαία προτεραιότητα. Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι θα πρέπει να επιδιωχθεί ενισχυμένη συνεργασία, κυρίως μεταξύ πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, δημιουργώντας ένα δίκτυο ανταλλαγής απόψεων και ιδεών και προωθώντας τις επαφές μεταξύ της νεολαίας και του ακαδημαϊκού χώρου.
Αναφορικά με τη Μετανάστευση, οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι η τρέχουσα δραματική και άνευ προηγουμένου μεταναστευτική και προσφυγική κρίση απαιτεί τη λήψη εκτεταμένων μέτρων. Ως εκ τούτου, η διασυνοριακή συνεργασία, μεταξύ των αρμόδιων Αρχών, για το συντονισμό της διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, καθώς και η εφαρμογή κοινών σχεδίων και προτάσεων θα ελαφρύνει το βάρος που επωμίζονται τα κράτη και οι λαοί που χρήζουν συνδρομής. Οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν, επίσης, τη σημασία της υιοθέτησης μιας συνολικής προσέγγισης για την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων του μεταναστευτικού ζητήματος και για την ενίσχυση των προσπαθειών βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης στις χώρες της Νότιας Μεσογείου.
Οι συμμετέχοντες επικρότησαν τις θαρραλέες αποφάσεις του Λιβάνου, της Αιγύπτου και της Ιορδανίας, για τη φιλοξενία τεράστιου αριθμού προσφύγων από τη Συρία και το Ιράκ και κάλεσαν εκ νέου τη διεθνή κοινότητα να παράσχει στις συγκεκριμένες χώρες, τα απαραίτητα κονδύλια προκειμένου να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν αυτήν την πρόκληση, η οποία είναι δυσανάλογη προς τις οικονομικές τους δυνατότητες.
Ως προς την Περιβαλλοντική Ασφάλεια, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις και χρήζει άμεσης αντιμετώπισης από όλα τα Κράτη, σύμφωνα με τις αρχές και τις προβλέψεις της συναφούς σύμβασης-πλαισίου του ΟΗΕ (UNFCCC). Η Μεσόγειος είναι μια μεγάλη κλειστή περιοχή και θα πρέπει να αναληφθεί άμεση δράση, ούτως ώστε να διαφυλαχθεί και να προστατευτεί το θαλάσσιο περιβάλλον. Υπό αυτό το πρίσμα, συμφωνήθηκε να αναπτυχθούν κοινά ερευνητικά προγράμματα και δράσεις στον τομέα των πράσινων τεχνολογιών.
Υπογραμμίσθηκε, επίσης η ανάγκη ενίσχυσης της συνεργασίας των συμμετεχόντων στα πεδία της ενεργειακής παραγωγής και της μεταφοράς συμβατικών μορφών ενέργειας.
Σχετικά με τη Θαλάσσια Ασφάλεια, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν τον ρόλο της Μεσογείου ως θαλάσσιας οδού στρατηγικής σημασίας για τη διεθνή ναυσιπλοΐα και το εμπόριο. Λαμβάνοντας υπόψη αφενός, τη μεγάλη εξάρτηση των οικονομιών των χωρών της περιοχής από το θαλάσσιο εμπόριο και τις θαλάσσιες μεταφορές αγαθών και υπηρεσιών και αφετέρου, τις υπαρξιακές απειλές, όπως η πειρατεία στο Κέρας της Αφρικής, η τρομοκρατία και το λαθρεμπόριο που θα μπορούσαν να παρεμβάλουν προσκόμματα στην ελεύθερη ναυσιπλοΐα, εντός της Μεσογείου, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν την ανάγκη προώθησης ολιστικής προσέγγισης, με στόχο τη διεύρυνση της έννοιας της θαλάσσιας ασφάλειας και σε αυτό το πλαίσιο, οι συμμετέχοντες χαιρέτισαν τον θετικό αντίκτυπο της υιοθέτησης, το 2014, της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Θαλάσσια Ασφάλεια (EUMSS). Επισημάνθηκε, επίσης, η σημαντική συμβολή της εμβάθυνσης και ανάπτυξης της Διώρυγας του Σουέζ για τη διευκόλυνση του παγκόσμιου εμπορίου και της θαλάσσιας ασφάλειας.
Σχετικά με την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι η τρέχουσα, πρωτοφανής απειλή της τρομοκρατίας, η οποία συνδέεται με τη χρήση νέων τεχνολογιών, καταδεικνύει την επείγουσα ανάγκη διαμόρφωσης μιας περισσότερο συντονισμένης και αποφασιστικής απάντησης. Η αξιόπιστη και έγκαιρη ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς και η ανάπτυξη μηχανισμών που θα επιτρέπουν την εις βάθος ανάλυση τους, δύνανται, μεταξύ άλλων, να βελτιώσουν το επίπεδο της εθνικής και περιφερειακής διάδρασης. Η στενή συνεργασία μεταξύ των Υπηρεσιών πληροφοριών και των αρμόδιων Υπηρεσιών Ασφαλείας είναι ύψιστης σημασίας. Η ελευθερία του λόγου δεν πρέπει να χρησιμοποιείται με καταχρηστικό τρόπο, παρακωλύοντας την καταπολέμηση κρουσμάτων υποκίνησης σε τρομοκρατία.
Ως προς την πάταξη της ριζοσπαστικοποίησης, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι παρόλο που τα προσανατολισμένα στην ασφάλεια μέτρα είναι απαραίτητα για την αποφυγή τρομοκρατικών επιθέσεων και την άσκηση πίεσης στις τρομοκρατικές οργανώσεις, συγχρόνως, τα συγκεκριμένα μέτρα δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα στη ρίζα του. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι προκειμένου να καταπολεμηθεί η τρομοκρατία πρέπει να δοθεί έμφαση αποκλειστικά σε ζητήματα ασφάλειας αλλά και στην αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης, του εξτρεμισμού και της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και αποφάσισαν να συστήσουν μια Επιτροπή που θα αποτελείται από εκπροσώπους των συμμετεχόντων χωρών, προκειμένου να εκπονηθούν και να εφαρμοστούν προγράμματα με στόχο την πάταξη του εξτρεμισμού στη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και την Ευρώπη, προωθώντας την ειρηνική συνύπαρξη, την ανεκτικότητα, την αμοιβαία κατανόηση και τη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων. Η εν λόγω Επιτροπή, εφεξής αποκαλούμενη «Επιτροπή της Ρόδου», θα ενθαρρύνει τη συνεργασία και την υλοποίηση κοινών προγραμμάτων που προωθούν τις αξίες και τις αρχές του πολιτιστικού και θρησκευτικού πλουραλισμού, καθώς και του αμοιβαίου σεβασμού. Παράλλήλα, μεταξύ των πρώτων στόχων που θα επιδιωχθούν από την «Επιτροπή της Ρόδου» περιλαμβάνονται οι εξής:
- Καταγραφή όλων των υφιστάμενων πρωτοβουλιών και κέντρων των κρατών της περιοχής που πρωθούν την ανεκτικότητα, την ειρηνική συνύπαρξη και τη διάδραση μεταξύ διαφορετικών θρησκειών, όπως το «Κέντρο για τον Θρησκευτικό Πλουραλισμό στη Μέση Ανατολή» στην Αθήνα, η Πρωτοβουλία της Ιορδανίας με την ονομασία «Διαδικασία της Άκαμπα» (Aqaba Process), το Κέντρο Al – Azhar στο Κάιρο, το Hedayah Center of Excellency στο Άμπου Ντάμπι, το Ερευνητικό Κέντρο για τη Διαθρησκευτική Συνύπαρξη στην Ιορδανία (Interfaith Coexistence Research Center), κ.λπ., καθώς και τη δικτύωση των παραπάνω φορέων με σκοπό την προώθηση της ανταλλαγής πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών.
- Προώθηση της δημιουργίας ενός δικτύου ΜΜΕ της περιοχής με σκοπό την προβολή των θετικών παραδειγμάτων ανεκτικότητας και ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων.
- Διερεύνηση τρόπων για την προώθηση κοινών πολιτιστικών αξιών και στοιχείων του πολιτισμού μας, προκειμένου να αναδειχτούν οι αξίες που φέρνουν κοντά τους λαούς της περιοχής, ανεξαρτήτως θρησκείας ή εθνικής καταγωγής. Θα μπορούσε, επίσης, να συσταθεί ένας φορέας επιφορτισμένος με το συντονισμό των πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ των χωρών μας.
- Ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών που θα απευθύνονται πρωτίστως σε ομάδες νέων με επιρρέπεια στα κηρύγματα μίσους και εξτρεμισμού.
Τέλος, οι συμμετέχοντες, αναγνωρίζοντας την προστιθέμενη αξία ενός μηχανισμού παρακολούθησης των αποφασισθέντων στο πλαίσιο της Διάσκεψης της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα, συμφώνησαν ότι η επόμενη συνάντηση θα διεξαχθεί στη Ρόδο, τον Σεπτέμβριο του 2017.
19 Σεπτεμβρίου, 2016