Συνέντευξη Υπουργού Εξωτερικών, Ν. Δένδια, στην εφημερίδα Καθημερινή και στον δημ/φο Β. Νέδο (05.01.2020)

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Από την ημέρα που η Τουρκία κλιμάκωσε την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο, έχετε αποδυθεί σε έναν διπλωματικό μαραθώνιο, κυρίως στην περιοχή, αλλά και έξω από αυτήν. Αποφέρει αποτελέσματα;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Η Ελλάδα είναι μια χώρα που επιδιώκει σταθερά τον διάλογο, τις σχέσεις καλής γειτονίας και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών της περιοχής. Αυτές είναι βασικές προϋποθέσεις για την ευημερία και τη σταθερότητα στην πολυτάραχη γωνιά του κόσμου όπου ζούμε. Ωστόσο, όταν γειτονική μας χώρα επιδεικνύει παραβατική συμπεριφορά, οφείλουμε να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα. Και στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται όλες οι σημαντικές διπλωματικές πρωτοβουλίες που έχουμε αναλάβει το τελευταίο διάστημα. Πρωτοβουλίες οι οποίες σαφώς και έχουν αποφέρει αποτέλεσμα. Οι θέσεις μας έχουν τύχει δημόσιας στήριξης από την Ε.Ε., τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Αίγυπτο, το Ισραήλ, αλλά και από χώρες του Κόλπου, μεταξύ άλλων. Εδράζονται στο διεθνές δίκαιο και αυτό ακριβώς τονίζουμε στους συμμάχους και εταίρους μας, με τους οποίους είμαστε σε διαρκή επικοινωνία. Αντιθέτως, οι τουρκικές θέσεις έχουν τύχει απόλυτης καταδίκης και το σύνολο της διεθνούς κοινότητας τις τοποθετεί εκτός πλαισίου διεθνούς δικαίου. Ξέρετε, κ. Νέδο, η αυθαιρεσία και η παρανομία έχουν περιορισμένες προοπτικές και η Τουρκία, με τις συνεχείς της προκλήσεις τελικά έχει κατορθώσει να απομονωθεί και να χαρακτηριστεί ταραξίας μιας περιοχής που χρειάζεται περισσότερο από ποτέ θετικές πρωτοβουλίες για την εμπέδωση της ασφάλειας και της σταθερότητας. Είναι νομίζω καιρός να αντιληφθεί ότι είναι και προς το συμφέρον της να αλλάξει πορεία. Εμείς είμαστε ανοικτοί σε συμμετοχή και της Τουρκίας σε όλες τις πρωτοβουλίες μας.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Συχνά λέμε ότι η Τουρκία έχει σταθερούς στόχους στην εξωτερική πολιτική της. Η Ελλάδα, πέρα από τη σταθερή προσπάθεια περιορισμού των τουρκικών βλέψεων, διαθέτει μακροπρόθεσμη, υπερκομματική εξωτερική πολιτική;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Σας προσκαλώ να διερωτηθείτε, παρά τα όσα έχουν από καιρού εις καιρόν ακουστεί σχετικά με την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας και της Ελλάδας, τελικά ποια είναι τα επιτεύγματα εκάστης; Η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. χωρίς μάλιστα να επιλυθεί προηγουμένως το Κυπριακό συνιστά μια κορυφαία επιτυχία της ελληνικής διπλωματίας. Παράλληλα, η χώρα μας έχει αναδειχθεί ως αδιαμφισβήτητος πυλώνας σταθερότητας στην περιοχή των Βαλκανίων και της ΝΑ Μεσογείου, ένας αξιόπιστος εταίρος στη διεθνή κοινότητα των κρατών. Εργάζεται ενεργά και μεθοδικά για την επίτευξη όρων ευημερίας, ανάπτυξης και περιφερειακής σταθερότητας. Γεγονός που αναγνωρίζεται από όλους τους διεθνείς μας εταίρους. Αντιθέτως, η Τουρκία η οποία επεδίωκε μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες, έχει δημιουργήσει προβλήματα με όλους τους γείτονες της ανεξαιρέτως. Η Ελλάδα εξέρχεται από μια πολύ σημαντική κρίση και επανέρχεται στο διεθνές στερέωμα με αυτοπεποίθηση, διαμορφώνει ένα νέο εθνικό όραμα και επαναπροσδιορίζει τον ρόλο της ως μέλος του στενού πυρήνα της Ε.Ε. και του NATO. Με χαρά, δε, διαπιστώνω ότι, παρά τις όποιες επιμέρους διαφορές, υπάρχει υπερκομματική προσέγγιση ως προς τις βασικές κατευθύνσεις της εξωτερικής μας πολιτικής. Και αυτό είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο το οποίο η κυβέρνηση Μητσοτάκη αξιοποιεί και θα συνεχίσει να αξιοποιεί προκειμένου να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις που έχει μπροστά της η πατρίδα μας, με διάθεση συναίνεσης και πνεύμα εθνικής ομοψυχίας.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Εκτιμάτε ότι υπάρχουν πιθανότητες οριοθέτησης ΑΟΖ με χώρες όπως η Ιταλία και η Αίγυπτος, με τις οποίες πραγματοποιούνται σχετικές επαφές για αρκετά χρόνια;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Έπειτα από επαφές με τους ομολόγους μου των χωρών που αναφέρετε, τους κ. Ντι Μάιο και Σούκρι, συμφωνήσαμε να πιάσουμε εκ νέου το νήμα των σχετικών διαπραγματεύσεων. Ήδη, όπως γνωρίζετε, διεξήχθη ο πρώτος γύρος με την Ιταλία στη Ρώμη. Αντίστοιχες συνομιλίες μεταξύ τεχνικών κλιμακίων θα επαναληφθούν και με την Αίγυπτο, τις αμέσως επόμενες ημέρες στην Αθήνα. Οι συνομιλίες αυτές διεξάγονται σε μια συγκυρία ευνοϊκή, με χώρες φιλικές που επιθυμούν, όπως και εμείς, μια εγκάρδια συνεννόηση. Επιπλέον, όλες οι πλευρές αναγνωρίζουν τα απτά οφέλη που θα προκύψουν από την επίτευξη σχετικών συμφωνιών οριοθέτησης. Εργαζόμαστε λοιπόν προς την κατεύθυνση αυτή και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε, καθώς πάγια θέση μας είναι η επιδίωξη ανάλογων συμφωνιών με όλες τις χώρες της περιοχής μας, πάντοτε στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Απαντώντας λοιπόν στην ερώτησή σας, σαφώς υπάρχουν πιθανότητες οριοθέτησης με τις χώρες αυτές.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Πριν από λίγους μήνες η Ελλάδα και οι ΗΠΑ υπέγραψαν την ανανέωση του παραρτήματος της Αμυντικής Συμφωνίας που διέπει τις αμυντικές σχέσεις τους τα τελευταία 30 χρόνια. Σε λίγες ώρες θα βρίσκεστε στις ΗΠΑ, συνοδεύοντας τον πρωθυπουργό. Τι μπορεί να αναμένει η Ελλάδα από τις ΗΠΑ έναντι της τουρκικής προκλητικότητας;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Είναι προφανές ότι οι τουρκικές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου της θάλασσας και η αποσταθεροποίηση που προκαλούν στην Ανατολική Μεσόγειο είναι αντίθετες με ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ αλλά και πολλών άλλων στρατηγικών εταίρων της Ουάσιγκτον. Γι’ αυτό και έχουν αποδοκιμάσει κατ' επανάληψη τις τουρκικές προκλητικές ενέργειες. Σας υπενθυμίζω με την ευκαιρία αυτή τη δήλωση που είχε κάνει ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ κ. Μάικ Πομπέο κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, μετά τη μεταξύ μας συνάντηση, διαμηνύοντας προς την Άγκυρα ότι οι παράνομες γεωτρήσεις είναι απαράδεκτες. Αυτό που η Ελλάδα συνεισφέρει στην εξίσωση είναι η θέση της ως πυλώνας σταθερότητας, προβλεψιμότητας και αξιοπιστίας στην περιοχή. Εκτιμώ ότι οι σύμμαχοι μας στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού έχουν επίγνωση της σημασίας του να διαφυλαχθούν η ειρήνη και η σταθερότητα και να εξαλειφθεί κάθε παρανομία ή αυθαιρεσία σε μία περιοχή που οι παράγοντες αστάθειας πολλαπλασιάζονται. Πριν από λίγες ημέρες, ψηφίστηκε η νομοθεσία του EastMed Act. Εκτιμώ ότι η σημαντικότατη αυτή εξέλιξη αντικατοπτρίζει και την αυξημένη σημασία που αποδίδουν οι Αμερικανοί φίλοι μας στην περιοχή μας.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Πώς σχεδιάζει να αντιμετωπίσει η Αθήνα τα τετελεσμένα που επιχειρεί να δημιουργήσει η Άγκυρα στην Ανατολική Μεσόγειο;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Παράνομες ενέργειες δεν δημιουργούν τετελεσμένα γιατί απλά δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα. Η διεθνής νομιμότητα τελικά επικρατεί. Όπως γνωρίζετε, ευρισκόμαστε σε συνεχή επαφή και διαβούλευση με όλους μας τους εταίρους και τις φίλες χώρες της περιοχής, που επίσης ανησυχούν από τις παράνομες τουρκικές ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο. Κατά τις πρόσφατες επισκέψεις μου σε σειρά αραβικών χωρών, διαπίστωσα ότι συμμερίζονται τις εύλογες ανησυχίες μας ως προς τις επιπτώσεις συγκεκριμένων συμπεριφορών στην ασφάλεια και στη σταθερότητα της περιοχής μας. Ορισμένα κράτη, μάλιστα, με δημόσιες δηλώσεις και έγγραφες διαμαρτυρίες προς τον OHE. Η Ελλάδα σταθερά στήριξε, κάποιες φορές σχεδόν μόνη, τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της γείτονος, καθώς εκτιμάμε ότι μια ευρωπαϊκή Τουρκία είναι προς το συμφέρον όλων και πρωτίστως της ίδιας της Τουρκίας και της τουρκικής κοινωνίας. Με την ευκαιρία θα ήθελα να επισημάνω ότι με λυπεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι εξαιτίας δικών της επιλογών, η προοπτική αυτή δείχνει να έχει ατονήσει. Όσον αφορά τη διπλωματική μας εκστρατεία, θα συνεχιστεί με έντονους ρυθμούς. Την Πέμπτη υπογράψαμε με την Κύπρο και το Ισραήλ την ιστορικής σημασίας συμφωνία για τον EastMed, ένα έργο μακράς πνοής που θα αλλάξει τον ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης αλλά, ταυτόχρονα, θα ενισχύσει τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή. Ακολουθεί μία σειρά επαφών, συναντήσεων και επισκέψεων του κ. πρωθυπουργού, αλλά και δικών μου, που εκτιμούμε ότι θα ενισχύσουν ακόμη περισσότερο τα διπλωματικά εργαλεία μας έναντι των παρανομιών και των αυθαιρεσιών που ατυχώς εκπορεύονται από την Άγκυρα.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Μόλις πριν από λίγες ημέρες υπογράφηκε η συμφωνία για τον αγωγό EastMed. Είναι ένα από τα παραδείγματα στενής συνεργασίας με το Ισραήλ. Δεδομένης της πολιτικής αστάθειας που επικρατεί για σχεδόν έναν χρόνο στο Ισραήλ, μπορεί όλη αυτή η δεκαετής πολιτική σχέση να επηρεαστεί αν προκύψει κάποια νέα κυβέρνηση εκεί τον ερχόμενο Μάρτιο;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Οι σχέσεις μας με το Ισραήλ είναι στρατηγικές και επεκτείνονται σε πολλούς τομείς, πέραν της ενέργειας. Η Αθήνα έχει ένα άριστο επίπεδο συνεννόησης και συνεργασίας με το Ισραήλ και οι δύο πλευρές επενδύουν στην περαιτέρω εμβάθυνση της συνεργασίας τους. Δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι ως προς αυτό, ανεξαρτήτως των όποιων πολιτικών εναλλαγών προβλέπει ένα δημοκρατικό πολίτευμα, είτε εκεί είτε εδώ. Ο αγωγός EastMed στον οποίο αναφερθήκατε συνιστά μια κορυφαία στιγμή στη συνεργασία μας, με γεωπολιτική σημασία που υπερβαίνει τις εσωτερικές πολιτικές συγκυρίες. Πρόκειται περί ενός οικονομικά βιώσιμου εγχειρήματος που θα προσφέρει έναν ασφαλή προορισμό στα ενεργειακά κοιτάσματα της Ανατ. Μεσογείου, ενώ θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, αναδεικνύοντας παράλληλα τη χώρα μας ως έναν σημαντικό ενεργειακό κόμβο. Και δεν εννοώ μόνο τα υφιστάμενα κοιτάσματα. Σας υπενθυμίζω ότι η περιοχή έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον διεθνών ενεργειακών κολοσσών λόγω των προοπτικών που προσφέρει, είναι μια πολλά υποσχόμενη πηγή ενέργειας. Ωστόσο, καμία επιλογή στον τομέα αυτό δεν υπαγορεύεται από αποκλειστικά οικονομικά κριτήρια. Την περασμένη εβδομάδα ήταν στην Αθήνα ο πρωθυπουργός του Ισραήλ κ. Νετανιάχου, με τον οποίο είχαμε την ευκαιρία να ανταλλάξουμε απόψεις για τους τρόπους με τους οποίους η συνεργασία μας μπορεί να επεκταθεί περαιτέρω, αξιοποιώντας τη θετική δυναμική που έχουν προσλάβει οι σχέσεις μας τα τελευταία χρόνια.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Τι θα συμβεί αν η Τουρκία κάνει πράξη τις απειλές της και, βάσει των προβλέψεων του συμφώνου με την κυβέρνηση της Τρίπολης, προχωρήσει σε έρευνες ή γεωτρήσεις στα νότια της Κρήτης;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Θα το επαναλάβω για μία ακόμη φορά. Η συνταγματική μας υποχρέωση μας επιβάλλει να προασπίσουμε, με όλες μας τις δυνάμεις και όλα τα νόμιμα μέσα, την εθνική μας κυριαρχία. To γεγονός ότι η Ελλάδα αντιδρά στις προκλήσεις με ψυχραιμία δεν θα πρέπει να παρερμηνεύεται ως έλλειψη αποφασιστικότητας ή βούλησης να κάνουμε, αυτονόητα, το καθήκον μας. Σε κάθε περίπτωση, ελπίζω ότι δεν θα φτάσουμε σε αυτό το σημείο, καθότι είμαι πεπεισμένος ότι η Τουρκία αντιλαμβάνεται πλήρως ότι δεν θα ήταν προς το συμφέρον καμίας πλευράς.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Εσχάτως έχει επανέλθει στον δημόσιο διάλογο η συζήτηση περί προσφυγής στη Χάγη. Πρόκειται για ρεαλιστικό σενάριο ή απλά επανέρχεται στο τραπέζι λόγω της ανανεωμένης έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Οπως σωστά επισημαίνετε, έχει επανέλθει. Δεν είναι μία καινοφανής συζήτηση. Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι. Η Ελλάδα δεν φοβάται τη διεθνή δικαιοσύνη, γιατί είναι πεπεισμένη για το νόμιμο και το δίκαιο των θέσεών της. Στην πολιτική των κανονιοφόρων αντιτάσσουμε την πολιτική του διεθνούς δικαίου. Είναι στο DNA της εξωτερικής μας πολιτικής. Ασφαλώς, μία προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, προκειμένου να έχει ουσιαστική έκβαση, χρειάζεται συνυποσχετικό των δύο χωρών, στο οποίο να καταγράφεται το ζήτημα επί του οποίου θα κληθεί το Δικαστήριο να αποφανθεί. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, δεν βρισκόμαστε εκεί ακόμα. Απαιτούνται επαφές και επικοινωνία των δύο πλευρών. Οι δίαυλοι επικοινωνίας πρέπει να παραμένουν ανοικτοί. Οι πολιτικές διαβουλεύσεις μεταξύ στελεχών των δύο υπουργείων Εξωτερικών, οι οποίες αναμένεται να επαναληφθούν τις επόμενες ημέρες, αποτελούν έναν χρήσιμο δίαυλο που ελπίζω ότι θα αξιοποιηθεί. Αναμφίβολα όμως το κλίμα είναι βεβαρημένο και αυτό δεν βοηθά. Θα πρέπει η άλλη πλευρά να αντιληφθεί ότι, με τη στάση της, ενεργεί αντιπαραγωγικά υπονομεύοντας την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή αλλά και τις προοπτικές διαλόγου. Εύχομαι n Τουρκία να αδράξει αυτή την ευκαιρία και να την αξιοποιήσει για μια πραγματική επανεκκίνηση στις μεταξύ μας σχέσεις, όπως ήταν η βούληση της κυβέρνησης Μητσοτάκη ευθύς εξαρχής, εγκαταλείποντας την τακτική των προκλήσεων.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, βλέπετε τις συνομιλίες για το Κυπριακό να αρχίζουν ξανά;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Είμαστε πάντα έτοιμοι να ανταποκριθούμε σε κάθε πρωτοβουλία του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για την επίλυση του Κυπριακού. Γιατί το Κυπριακό αποτελεί ύψιστη εθνική μας προτεραιότητα. Εργαζόμαστε, σε συντονισμό και στενή συνεργασία με την κυπριακή κυβέρνηση, σε όλα τα επίπεδα, για την επανέναρξη των συνομιλιών. Αυτός είναι ο στόχος μας, ώστε ο χρόνος που μόλις ξεκίνησε να αποτελέσει ορόσημο για τον τερματισμό της τουρκικής στρατιωτικής κατοχής της Μεγαλονήσου και την άρση του αναχρονιστικού συστήματος των εγγυήσεων.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η αποστολή τουρκικού στρατού στη Λιβύη αποτελεί ένα ακόμα βήμα σε μια ευρύτερη στρατηγική. Ωστόσο, λόγω του τουρκολιβυκού συμφώνου, η χώρα η οποία προσβάλλεται κατά κύριο λόγο είναι η Ελλάδα. Μήπως η συνήθης, ελάχιστα ευφάνταστη ανάλυση για τη δράση της Τουρκίας στην περιοχή, είναι πλέον ανεπαρκής και απαιτείται συνολικός επαναπροσδιορισμός της στρατηγικής της Ελλάδας έναντι του εξ Ανατολών γείτονα της;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Παλαιο-οθωμανικά οράματα εκφραζόμενα από τη σύγχρονη Τουρκία δεν έχουν θέση στην πραγματικότητα του 21ου αιώνα. Δεν απασχολούν μόνο την Ελλάδα. Αποτελούν πηγή σημαντικού προβληματισμού και για τις χώρες της Ε.Ε., της περιοχής του Κόλπου, της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής. Ο αλόγιστος επεκτατισμός που φαίνεται να επιχειρεί η Τουρκία, είτε διά της ισχύος εκτός του δικαίου είτε ως αυτόκλητος προστάτης των απανταχού μουσουλμάνων, μάλλον την οδηγεί σε διεθνή απομόνωση. Κύριε Νέδο, οι διεθνείς σχέσεις στη σύγχρονη εποχή διέπονται από το διεθνές δίκαιο, όχι από κανονιοφόρους. Η Ελλάδα ούτε απαιτεί, αλλά ούτε θα κάνει εκχωρήσεις σε θέματα κυριαρχίας και κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Παραμένει υπέρμαχος του διαλόγου. Εύχεται να έχει δίπλα της μια σύγχρονη και ακμάζουσα Τουρκία. Στηρίζει την ευρωπαϊκή της προοπτική. Σχεδιάζει όμως και προβλέπει εναλλακτικά σενάρια με βάση πολλαπλές μεταβλητές.

Το πραγματικό ερώτημα είναι αν η ίδια η Τουρκία εξακολουθεί να θέλει τον δυτικό εκσυγχρονισμό και την ευρωπαϊκή προοπτική που αναγκαστικά περνούν από το μονοπάτι της καλής γειτονίας και της διεθνούς νομιμότητας. Με την Τουρκία θα μπορούσαμε να έχουμε πολύ διαφορετική σχέση. Οι λαοί μας έχουν αμοιβαία συμπάθεια και πολλά κοινά χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένης της σημασίας που αποδίδουμε αμφότεροι στη φιλοξενία. Βρέθηκα στην Τουρκία τις ημέρες των Χριστουγέννων, όπου έτυχα ιδιαίτερα θερμής υποδοχής από ανθρώπους που συναντούσα στους δρόμους και στα εστιατόρια της Κωνσταντινούπολης και εκτιμώ ότι αυτές οι σχέσεις, δηλαδή μεταξύ των λαών μας, ενέχουν ορισμένα πολύτιμα διδάγματα που θα μπορούσαν να μας οδηγήσουν σε μια καλύτερη κατανόηση και συνεννόηση.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η Αθήνα βρίσκεται εσχάτως πολύ κοντά με το Παρίσι. Ωστόσο, σε επίπεδο Ε.Ε. βλέπουμε κάποιες γενικές διακηρύξεις, αλλά όχι πολλά πράγματα από πλευράς των υπόλοιπων εταίρων, για την τουρκική προκλητικότητα. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν απευθείας συνομιλίες ανάμεσα σε ευρωπαϊκές χώρες και στην Τουρκία, για τη Λιβύη, ενώ η Ελλάδα δεν έχει θέση στη διαδικασία του Βερολίνου, για ζητήματα που την αφορούν άμεσα ως δύναμη της περιοχής. Τι λένε για αυτά οι εταίροι μας;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Οι σχέσεις μας με τη Γαλλία είναι παραδοσιακά πολύ καλές και στη δεδομένη συγκυρία έχει ενισχυθεί το πλαίσιο συνεργασίας μας σε πολλούς τομείς. Υπάρχει ταύτιση αξιών, αλλά και συμφερόντων και αντιλήψεων σε μία σειρά θεμάτων. Η στάση εξάλλου της Γαλλίας ήταν και είναι σαφής τόσο ως προς το ζήτημα της Λιβύης όσο και ως προς τις τουρκικές παράνομες ενέργειες στην Κύπρο. Αντίστοιχα, η στάση των υπόλοιπων εταίρων και συμμάχων μας αλλά και της Ε.Ε. συνολικά ήταν στο ύψος των περιστάσεων, αφού λήφθηκαν σημαντικές αποφάσεις που αποδεικνύουν εμπράκτως την αλληλεγγύη της Ε.Ε. προς την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και την αποφασιστικότητα της Ένωσης να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά προκλήσεις που στρέφονται εναντίον των κρατών-μελών της.

Όσον αφορά τη διαδικασία του Βερολίνου, έχουμε ανοίξει αποτελεσματικούς διαύλους με τα περισσότερα κράτη που μετέχουν της πρωτοβουλίας αυτής και ως εκ τούτου, έχουμε τη δυνατότητα να εκφράζουμε στοχευμένα τις θέσεις μας. Η Ελλάδα ασφαλώς έχει ρόλο να διαδραματίσει και αυτός ήταν o λόγος που επισκέφθηκα τη Βεγγάζη και είχα συνομιλίες με τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ. Η Ελλάδα επιθυμεί να συμβάλει στην πολιτική επίλυση του προβλήματος και γι' αυτόν τον λόγο έχουμε ζητήσει, όπως δήλωσε και o πρωθυπουργός, να συμμετάσχουμε στη διαδικασία του Βερολίνου, οι συνεννοήσεις για την οποία είχαν ξεκινήσει πολύ πριν από τον Ιούλιο του 2019 που ανέλαβε η παρούσα κυβέρνηση. Και λόγω εγγύτητας, αλλά και ως κράτος-μέλος της Ε.Ε. που επηρεάζεται άμεσα από τις εξελίξεις στη Λιβύη, έχουμε κάθε λόγο να συμμετάσχουμε στις πρωτοβουλίες επίλυσης του Λιβυκού.