Πολιτιστικά και ιστορικά στοιχεία για την Ελλάδα, που δημοσιεύτηκαν στην Επιθεώρηση AGENDA DIPLOMATICA

ΕΛΛΑΣ…

(συνεργασία του κ. Δημητρίου Χατζοπούλου)

1. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι (7ος-5ος αιώνες π.Χ.) απομυθοποίησαν το σύμπαν, υποβιβάζοντας τα ουράνια σώματα από το επίπεδο των θεών και της θρησκευτικής μυθολογίας στο επίπεδο της μελέτης φυσικών φαινομένων, με βάση τη λογική, τα μαθηματικά, την παρατήρηση και τη μέτρηση. Οι ορθολογιστές Έλληνες πίστευαν ότι η ερμηνεία φυσικών φαινομένων (αέρας, φωτιά, θάλασσα, ήλιος, σελήνη, θάνατος, γεωργία, πόλεμος, σοφία, ομορφιά κ.α.)  δεν απαιτεί την επίκληση υπερφυσικής ή θεϊκής δύναμης.

2. Oι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, παρατηρώντας τη φύση και ερευνώντας τα στοιχεία της, μέσω των αισθήσεων και συναφών πληροφοριών από τα Ιερατεία, επιχείρησαν να ερμηνεύσουν την αρχή και την ουσία των πραγμάτων, αλλά και το Υπέρτατο Όν, αναπτύσσοντας τολμηρές θεωρίες για την κοσμογονία. Η γνώση βοήθησε να τρωθεί η δογματική προσέγγιση του θείου και η πίστη στο Θεό του Ηλιου. Τα μεγαλύτερα πνεύματα της ελληνικής αρχαιότητας υποστήριξαν την ύπαρξη ενός και μόνου Θεού.

3. Για πρώτη φορά, ο Πυθαγόρας χρησιμοποίησε τις λέξεις «φιλόσοφος» (αντί σοφός) και «Κόσμος», ως Τάξη και αιώνια αρμονία των αντιθέσεων, ενώ ο Ηράκλειτος με τη λέξη «Λόγος», ερμήνευε τη λογική της Τάξης, της Γνώσης και του Κόσμου. Ο Πλάτων με τη λέξη «λόγος» εισήγαγε το όργανο που χρησιμοποιεί κάποιος για να κατακτήσει τη γήινη γνώση (έκτοτε, η λέξη «λόγος» είναι το δεύτερο συνθετικό σε σειρά κλάδων και επαγγελμάτων).

4.  Η λέξη «Λόγος», ως Δημιουργός του Σύμπαντος, έγινε δόγμα στη χριστιανική θρησκεία. Ο ευαγγελιστής Ιωάννης, γράφοντας στην ελληνική γλώσσα, ταύτισε το «Λόγο» με το Πνεύμα του Θεού, την Υπέρτατη Δύναμη της Δημιουργίας, διά της οποίας έγιναν τα πάντα, ενώ χαρακτηρίζει τον Ιησού ως ενσάρκωση του «Λόγου» (Ιωάννης, Κεφ.1,1-3, 14).

5. Ο Δημόκριτος πρώτος συστηματοποίησε τη γνώση σε πλήρες φιλοσοφικό σύστημα και είδε την ηθική ως αυτοτελή επιστήμη. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι προσήγγισαν με οξύνοια τα μεγάλα ζητήματα της γνώσης, ανοίγοντας το δρόμο για τα μετέπειτα επιστημονικά επιτεύγματα, με καινοτόμες ιδέες και πρωτοπορειακές θεωρίες για το άπειρο, τον αιθέρα, το άτομο, το κενό, την πανσπερμία, την πεμπτουσία, την εντροπία, την αιτιότητα, τη σχέση έλξης-άπωσης, το ηλιοκεντρικό σύστημα, τη σφαιρικότητα Γης και Σελήνης, την προέλευση της ζωής από τη λάσπη με την επενέργεια των ηλιακών ακτίνων, τη φυσική εξέλιξη των όντων κ.α. 

6. Τον 5ο αιώνα π.Χ. αναπτύχθηκαν σημαντικά οι φυσικο-επιστημονικές αντιλήψεις, αλλά οι γνώσεις επάνω στην αστρονομία, τη φυσική, την ιατρική, τη βιολογία και τα μαθηματικά περνούσαν ακόμα μέσω της φιλοσοφίας. Σημειώθηκε άνθιση και σε άλλους τομείς της πολιτιστικής και πνευματικής δραστηριότητας: τις εικαστικές τέχνες, τη γλυπτική, την αρχιτεκτονική, την ποίηση, την τραγωδία, την κωμωδία, την ιστορία και το δημοκρατικό πολίτευμα, ενώ η ρητορική επέτρεψε μια λεπτότερη προσέγγιση ζητημάτων στα πεδία της λογικής, της ηθικής και της αισθητικής, με απώτερο σκοπό την αναζήτηση της αλήθειας.

7. Οι μάχες στο Μαραθώνα και τις Θερμοπύλες κατέδειξαν ότι ο ελληνικός λαός μπορούσε να υπερασπισθεί την ελευθερία και τις πολιτιστικές του αξίες, έναντι των εισβολέων, με ανδρεία και επιδέξια χρήση των όπλων. Μετά τους περσικούς πολέμους, η φιλοσοφία άρχισε να στρέφεται στον άνθρωπο και τις ηθικές αξίες του. Οι φιλοσοφικές θεωρίες του Σωκράτη και του Πλάτωνα άσκησαν επίδραση σχεδόν σε όλα τα μεταγενέστερα ανθρώπινα πνεύματα.

8. Ο Αριστοτέλης υπήρξε από τα μεγαλύτερα φιλοσοφικά πνεύματα όλων των εποχών. Εξέτασε σχεδόν όλους τους τομείς της γνώσης (φύση, βιολογία, ψυχολογία, φιλοσοφία, ηθική, πολιτική, ρητορική, ποίηση κ.α.), με μεθοδικότητα και θετικότητα ολοκληρωμένου επιστήμονα, και άσκησε μεγάλη επίδραση για 2.000 χρόνια. Τα συγγράμματά του περικλείουν όλη η επιστημονική γνώση της εποχής του, την οποία συστηματοποίησε σε ένα οργανικό σύνολο, θέτοντας τις βάσεις σε όλα τα πεδία της επιστήμης, εμβαθύνοντας φιλοσοφικώς στην ουσία των πραγμάτων και συλλαμβάνοντας τις πλέον λεπτές τους σχέσεις.

9. Ο Μέγας Αλέξανδρος (356-323 π.Χ.) έφερε τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική γλώσσα μέχρι την Ινδία και τα βάθη της Ρωσίας και ίδρυσε 72 πόλεις με το όνομα Αλεξάνδρεια. Ο μισός στρατός του αποτελούνταν από επιστήμονες, που προήγαγαν την επιστήμη με πορίσματα και εκτεταμένες εξερευνήσεις. Χωρίς τη συμβολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη διεθνοποίηση της ελληνικής γλώσσας, η τύχη του χριστιανισμού, 3-4 αιώνες αργότερα, θα ήταν πολύ διαφορετική, αφού τα διδάγματα του Χριστού και των Αποστόλων θα παρέμεναν μέσα στη μικρή αραμαϊκή κοινότητα των 20.000 ανθρώπων. Η ελληνική γλώσσα εξακολουθεί να τροφοδοτεί και σήμερα όλες τις γλώσσες με νέες λέξεις, τις πλέον κατάλληλες για οποιαδήποτε σύγχρονη θεωρία, ιδέα ή καθημερινή ανάγκη και χρήση.

10. Στους ελληνιστικούς χρόνους (323-30 π.Χ.), άνθισαν οι ειδικές επιστήμες, για πρώτη φορά με τη σημερινή τους έννοια, όπως η φιλολογία, η ιατρική, η γεωγραφία, τα μαθηματικά, η γεωμετρία, η φυσική, η αστρονομία, η μηχανική, η τεχνική, η γλυπτική, η αρχιτεκτονική, η βιολογία και η ζωολογία. Με βάση την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και τα μεγάλα κέντρα του Ελληνισμού (Αντιόχεια, Ρόδος, Πέργαμος) συνήθως αλλογενείς ελληνιστές αναλάμβαναν τα πολιτιστικά ηνία μέσω Σχολών που διευθύνονταν από στωϊκούς, επικούρειους, σκεπτικιστές, νεοπλατωνικούς και νεοπυθαγόρειους φιλοσόφους.

11. O χριστιανισμός δανείσθηκε πολλά από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία (ιδίως από τον Πλάτωνα) για να κατορθώσει να θεμελιωθεί και η Ορθόδοξη Θεολογία άντλησε πολλά στοιχεία από την αρχαία Ελληνική Γραμματεία για να διατυπώσει και να στηρίξει μερικά από τα δόγματά της. Ο Θεός στην Καινή Διαθήκη είναι ουσιαστικά εξελληνισμένος, καθώς απαντά με εκείνα τα χαρακτηριστικά που του αποδίδει η ελληνική φιλοσοφία μάλλον, παρά ο Θεός της Πεντατεύχου, δηλαδή ο παραδοσιακός θεός του Ισραήλ. Ο Χριστιανισμός θεμελιώθηκε από τον Απόστολο Παύλο, ο οποίος ήταν ελληνικά μορφωμένος Εβραίος, περιόδευσε πρωτίστως στις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και της Ελλάδος (Φίλιπποι, Θεσσαλονίκη, Βέροια, Αθήνα, Κόρινθος), κηρύσσοντας το λόγο του Χριστού. Το 50 μ.Χ. ο Απόστολος Παύλος συνέγραψε το πρώτο ιερό κείμενο της Καινής Διαθήκης, την προς Θεσσαλονικείς Επιστολή. Στην Κόρινθο, όπου διέμεινε επί ενάμισι χρόνο, θεμελίωσε τη νέα θρησκεία με το κήρυγμά του για την Ανάσταση του Χριστού, την οποία τοποθέτησε στο επίκεντρο της χριστιανικής διδασκαλίας και στη βάση της Καινής Διαθήκης, πολλά χρόνια πριν αρχίσουν να συντάσσονται τα  Ευαγγέλια.

12. Η αυθεντική γλώσσα της Καινής Διαθήκης και του χριστιανισμού είναι η ελληνική. Ο χριστιανισμός χρησιμοποίησε αποκλειστικά την ελληνική γλώσσα για να θεμελιωθεί και να διαδοθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ακόμα και οι επιστολές του Παύλου προς τους Εβραίους ή τους Ρωμαίους, ήταν γραμμένες στα ελληνικά, τη lingua franca της εποχής, που ομιλείτο σε όλη την Ανατολική Λεκάνη της Μεσογείου, για τουλάχιστον 4-6 αιώνες. Εξάλλου, το περιεχόμενο της Παλαιάς Διαθήκης έγινε για πρώτη φορά γνωστό εκτός Συναγωγών, με τη μετάφρασή της στην ελληνική γλώσσα στην Αλεξάνδρεια (280 π.Χ.).

13. Η ελληνική παιδεία, ταυτισμένη με την ειδωλολατρεία, διώχθηκε κάτω από την πίεση της χριστιανικής θεολογίας. Το 529 μ.Χ. έκλεισε η Ακαδημία του Πλάτωνα («Αθηνών»), καθώς και όλες οι «εθνικές» φιλοσοφικές σχολές. Ενωρίτερα, το 393 μ.Χ. καταργήθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, που διεξάγονταν αδιάκοπα από το 776 π.Χ., για  1169 χρόνια. Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας (η μεγαλύτερη του τότε κόσμου), υπέστη επανειλημμένες καταστροφές, ενώ μέρος των χειρογράφων της αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας διασώθηκε από Άραβες κατακτητές, που τα συνέλεξαν και τα διέσωσαν, δίνοντας μάλιστα αξιόλογη συνέχεια σε πτυχές της γνώσης, όπως η αστρονομία, η οπτική, η ιατρική και η αλχημεία.

14. Για περισσότερο από χίλια χρόνια (313-1453 μ.Χ.), η Βυζαντινή Αυτοκρατορία άσκησε καταλυτικό έλεγχο στην πορεία της χριστιανικής θρησκείας, μέσω των οικουμενικών συνόδων. Ο ενιαίος κορμός της Εκκλησίας διασπάσθηκε το 1054, κυρίως για λόγους δογματικούς, αφήνοντας πίσω τη Δυτική «Καθολική Εκκλησία» και την Ανατολική «Ορθόδοξη Εκκλησία». Οι μεγαλύτερες μορφές της Χριστιανικής Γραμματείας στο Βυζάντιο είχαν λάβει ελληνική μόρφωση στις εθνικές σχολές των Αθηνών ή της Νικομήδειας, με εμφανή επιρροή από τη νεοπλατωνική φιλοσοφία. Επαρκώς καταρτισμένοι στην ελληνική φιλοσοφία υπήρξαν και μεγάλες θεολογικές μορφές της Καθολικής Εκκλησίας.

15. Μετά την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (1453 μ.Χ.), οι  Έλληνες λόγιοι μετανάστευσαν στην Ιταλία και, με τα βιβλία και τις γνώσεις τους, βοήθησαν να τεθούν οι βάσεις της ευρωπαϊκής Αναγέννησης, του Διαφωτισμού και των Ανθρωπιστικών Σπουδών. Τότε ιδρύθηκαν τα πρώτα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Ενωρίτερα, τους 12ο και 13ο αιώνες, Άραβες λόγιοι, κυρίως από τα πανεπιστήμια της Δαμασκού και της Βαγδάτης, επανέφεραν στη Δυτική Ευρώπη, μέσω της Ισπανίας, τα κείμενα των αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων μεταφρασμένα στη λατινική γλώσσα.

16. Το 1821 ήταν χρονιά σταθμός για την Ελλάδα και το Περού. Η Ελλάδα, μετά από 400 χρόνια κατοχής από την οθωμανική αυτοκρατορία, επανεστάτησε στις 25 Μαρτίου 1821, ενώ ακολούθησε το Περού, στις 28 Ιουλίου 1821 με το δικό του αγώνα για την ανεξαρτησία.

17. Η πορεία του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους προς την εδαφική ολοκλήρωση ήταν επώδυνη και διήρκεσε 126 χρόνια. Χρειάσθηκαν 11 χρόνια πολεμικών επιχειρήσεων και 8 διεθνείς Συνθήκες για να αποκτήσει την ανεξαρτησία του ένα μικρό μέρος της ηπειρωτικής Ελλάδος, το 1832. Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδος στα 132.000 τ.χ. έγινε μόλις το 1947, μετά από πέντε εδαφικές επεκτάσεις σε διάστημα 126 ετών. Στο διάστημα αυτό, η Ελλάδα είχε οδυνηρές συμμετοχές σε πολλούς πολέμους, δύο παγκόσμιους, δύο βαλκανικούς και δύο με την Τουρκία. Δέχθηκε σχεδόν δύο εκατομμύρια πρόσφυγες, μετά την εθνική καταστροφή στη Μικρά Ασία το 1922, βίωσε μια σκληρή γερμανική κατοχή (1941-1944), με 400.000 νεκρούς, είδε δεκάδες χιλιάδες πολίτες της να διασκορπίζονται στις σοσιαλιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης το 1949, μετά από έναν πενταετή εμφύλιο πόλεμο, αλλά και περισσότερα από τρία εκατομμύρια πολίτες της να μεταναστεύουν στις ΗΠΑ, την Αυστραλία και σε ευρωπαϊκές χώρες. Στο μεταξύ, η Ελλάδα είχε βιώσει μικρές ή μεγάλες δικτατορίες, ανάμεσα σε διαστήματα Βασιλείας και Δημοκρατίας. Τα πρώτα 140 χρόνια, δεν υπήρξε ούτε μία δεκαετία ειρήνης και ουσιαστικής ανασυγκρότησης, ενώ, ακόμα και μετά το 1950, η Ελλάδα γνώρισε μία επτάχρονη στρατιωτική δικτατορία και επανειλημμένες εντάσεις στις σχέσεις της με την Τουρκία, που ανάσχεσαν τις ευρωπαϊκές ή οικονομικές φιλοδοξίες της.

18. Η Ελλάδα έγινε το 10ο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 1981, πριν από την Ισπανία και την Πορτογαλία. Η σύγχρονη Ελλάδα συνέχισε τις εξαιρετικές επιδόσεις της στα γράμματα, τις επιστήμες, τις τέχνες, τη μουσική και τον αθλητισμό, με παγκόσμιες διακρίσεις. Ολο και συχνότερα συναντούμε ελληνικά ονόματα, που συμμετέχουν διεθνώς σε μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις και επινοήσεις. Ο λαός τραγουδά την ποίηση διεθνώς βραβευμένων λογοτεχνών μας, που έχουν μελοποιήσει συνθέτες όπως ο Θεοδωράκης και ο Χατζηδάκης. Στη μουσική διακρίθηκαν ο κορυφαίος Διευθυντής Ορχήστρας Δημήτριος Μητρόπουλος, η αοιδός Μαρία Κάλλας, η τραγουδίστρια Νανά Μούσχουρη, οι βραβευμένοι με Όσκαρ Μουσικής Χατζηδάκις και Vangelis. Ο Σεφέρης και ο Ελύτης τιμήθηκαν με Νόμπελ Λογοτεχνίας, το οποίο πλησίασαν πολύ και οι Παλαμάς, Καζαντζάκης. Η Ελλάδα παραμένει βασικώς χώρα αγροτική, τουριστική, ναυτιλιακή και μεταναστευτική, με 16-19 εκατ. τουρίστες το χρόνο, ενώ η ελληνική εμπορική ναυτιλία κατέχει την πρώτη παγκοσμίως θέση, σε αριθμό πλοίων και συνολική χωρητικότητα (18% του παγκόσμιου στόλου). Από τα 11 εκατομμύρια των πολιτών της Ελλάδος, το 97% δηλώνουν Χριστιανοί Ορθόδοξοι, ενώ η διασπορά ομογενών σε όλο τον πλανήτη ανέρχεται σε 8-10 εκατομμύρια.Το πολίτευμα είναι Προεδρευόμενη Δημοκρατία, δηλαδή ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται από τη Βουλή και ο πρωθυπουργός, με την κυβέρνησή του, ασκεί την εκτελεστική εξουσία.

Η ισπανική εκδοχή της ανωτέρω συμβολής 
του Πρέσβεως κ. Δημητρίου Χατζοπούλου,
που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Απριλίου/Μαΐου 2013
της Επιθεώρησης «AGENDA DIPLOMÁTICA»,
ευρίσκεται στην ισπανική έκδοση της ιστοσελίδας μας.