Η Ουνέσκο και ο ρόλος της

H UNESCO είναι διεθνής οργανισμός που ανήκει στο σύστημα των Ηνωμένων Εθνών.   Έχει την έδρα της στο Παρίσι και  αντικείμενό της είναι η Εκπαίδευση, ο Πολιτισμός  οι  Επιστήμες και η Επικοινωνία και Πληροφόρηση . Το ακρωνύμιό της άλλωστε είναι επεξηγηματικό: United Nations Educational Scientific and Cultural Organization. Έμβλημά της είναι η πρόσοψη ενός αρχαίου ελληνικού ναού (του Παρθενώνα) όπου τη θέση των δωρικών κιόνων έχουν πάρει τα αρχικά του ονόματός της. Ο συμβολισμός μιλάει από μόνος του και δε χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση.

Η UNESCO ιδρύθηκε στις 16 Νοεμβρίου 1945 με κύριο στόχο την παγίωση της ειρήνης μέσω πολιτιστικών δράσεων και εκφράσεων. Είναι κέντρο επικοινωνίας και συνάντησης λαών και πολιτισμών, αλλά είναι επίσης και  κέντρο στο οποίο συνομολογούνται ή και τίθενται σε εφαρμογή διεθνείς συνθήκες και συμφωνίες, καταβάλλονται προσπάθειες για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη διασφάλιση της ελευθερίας της έκφρασης, την περιφρούρηση της παγκόσμιας κληρονομιάς, υλικής και άυλης, την ενίσχυση και διάδοση της εκπαίδευσης, ιδίως σε λιγότερο ευνοημένες ζώνες του πλανήτη, την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης και εμπορίας των πολιτιστικών αγαθών κτλ.

Μέσα στο 2015 ετοιμάζεται να γιορτάσει με ιδιαίτερα πανηγυρικό τρόπο τα 70 χρόνια της ζωής της. Εμβληματική μορφή του εορτασμού αποφασίστηκε να είναι ο Νέλσον Μαντέλα, ο οποίος θεωρήθηκε ότι συμβολίζει τις θεμελιακές αξίες του Οργανισμού: μεταξύ άλλων, την προσήλωση στη δημοκρατία και στις αρχές της ισότητας και της ισονομίας των ανθρώπων, την ανεκτικότητα, τον σεβασμό της διαφορετικότητας, την αμετακίνητη πίστη στον άνθρωπο και στην ειρηνική διευθέτηση των διαφορών. Με δυο  λόγια σε όλες εκείνες τις υψηλές πολιτιστικές αξίες που αποτελούν ή θα έπρεπε να αποτελούν τις μεγάλες κατακτήσεις της ανθρωπότητας.

Η UNESCO αριθμεί 196 χώρες- μέλη (όλες περίπου τις χώρες-μέλη του ΟΗΕ), οι οποίες κατανέμονται καταρχάς σε γεωγραφικές ομάδες. Η Ελλάδα ανήκει στην Ομάδα 1, μαζί με τις ευρωπαϊκές χώρες της Δύσης (προ της διάλυσης της ΕΣΣΔ), τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Μετέχει επίσης και στην ομάδα των χωρών-μελών της ΕΕ. Πέρα από αυτό, οι χώρες-μέλη μετέχουν (είτε εκλεγμένες, είτε οριζόμενες από τη γεωγραφική ομάδα τους εφόσον οι υποψηφιότητες δεν υπερβαίνουν σε αριθμό το ποσοστό το οποίο αντιστοίχως δικαιούται κάθε ομάδα), σε επιμέρους εξειδικευμένες Διακυβερνητικές και Επικουρικές Επιτροπές, στο πλαίσιο των οποίων επιδιώκεται η εφαρμογή των διεθνών συμβάσεων των ΗΕ που αφορούν το αντικείμενο της UNESCO.

Η Γενική Διάσκεψη των χωρών-μελών, στην οποία παρίστανται αρχηγοί κρατών, υπουργοί, οι πρέσβεις – Μόνιμοι Αντιπρόσωποι, αλλά και παρατηρητές, όπως διάφορες διακυβερνητικές οργανώσεις και ΜΚΟ, συνέρχεται ανά διετία  (τον  Νοέμβριο ) και εκλέγει Το Εκτελεστικό Συμβούλιο, που είναι 58μελές, με 4ετή θητεία και συνεδριάζει δυο φορές το χρόνο. Παρακολουθεί την εφαρμογή του προγράμματος και του προϋπολογισμού που έχει εγκρίνει η Γενική Διάσκεψη.

Η Γραμματεία είναι η διεθνής δημόσια διοίκηση του Οργανισμού, με πέντε τομείς: Εκπαίδευση, Φυσικές Επιστήμες, Κοινωνικές Επιστήμες, Πολιτισμός, Επικοινωνία και Πληροφορίες. Επικεφαλής της διοίκησης είναι η Γενική Διευθύντρια (με 4ετή θητεία που μπορεί να ανανεωθεί μόνο μία φορά. Η κ. Irina Bokova διανύει από το Νοέμβριο 2013 τη δεύτερη 4ετία της). Περιστοιχίζεται από 5 Αναπληρωτές Γενικούς Διευθυντές με αρμοδιότητες στους 5 παραπάνω τομείς.

Οι Μόνιμες Εθνικές Αντιπροσωπείες: οι χώρες-μέλη διατηρούν στην UNESCO Μόνιμες Εθνικές Αντιπροσωπείες, οι οποίες συνήθως υπάγονται στα αντίστοιχα Υπουργεία Εξωτερικών. Ορισμένες χώρες, όπως η Κίνα π.χ., έχουν αντιπροσωπείες που εξαρτώνται από το Υπουργείο Παιδείας. Σε κάθε Μόνιμη Αντιπροσωπεία  προΐσταται πρέσβης διαπιστευμένος από τη χώρα του στον Οργανισμό.

Οι Εθνικές Επιτροπές UNESCO: λειτουργούν σε κάθε χώρα-μέλος. Ο δικός τους ρόλος είναι να αποτελούν τους εθνικούς φορείς συνεργασίας με την UNESCO και με την Μόνιμη Αντιπροσωπεία. Αναλαμβάνουν επίσης  συμβουλευτικό ρόλο στις κυβερνήσεις των χωρών τους όπως και πολιτιστικές πρωτοβουλίες σχετικές με την UNESCO στις χώρες τους. Η Ελληνική Εθνική Επιτροπή UNESCO (βλ. http://unesco-hellas.org ) εδρεύει στην Αθήνα και λειτουργεί στο πλαίσιο του ΥΠΕΞ με πρόεδρο την κ. Αικατερίνη Παπαχριστοπούλου- Τζιτζικώστα.

Οι πρέσβεις καλής θελήσεως: (βλ. http://www.unesco.org/new/en/goodwill-ambassadors/ )  είναι ένας τίτλος τιμητικός γύρω από τον οποίο επικρατεί μια ορισμένη σύγχυση. Είναι προσωπικότητες της UNESCO (και όχι διπλωμάτες ή πρέσβεις ) που χρησιμοποιούν το ταλέντο ή τη φήμη τους για να διαδώσουν τις ιδέες του Οργανισμού και ιδιαίτερα για να τραβήξουν την προσοχή των ΜΜΕ. Υπάρχουν και άλλες ειδικές κατηγορίες συνηγόρων της UNESCO όπως είναι οι Καλλιτέχνες για την Ειρήνη, οι Πρωταθλητές της UNESCO και οι Ειδικοί Απεσταλμένοι. Υπάρχουν ανά τον κόσμο 47 «πρέσβεις καλής θελήσεως της UNESCO». Δεν έχουν θεσμικό ρόλο και με τις πράξεις τους δεν δεσμεύουν ούτε τη χώρα τους, ούτε τον Οργανισμό, στον οποίο εντείνονται τον τελευταίο καιρό οι συζητήσεις ως προς την ανάγκη οριοθέτησής τους. Εντούτοις μπορούν να συμβάλλουν θετικά στην προβολή του έργου του Οργανισμού και συχνά συνεισφέρουν και με υλικά μέσα σε αυτό. Ελληνίδα «πρέσβης καλής θελήσεως» είναι η κ. Μαριάννα Βαρδινογιάννη.
(Για την UNESCO διεθνή οργανισμό βλ. http://en.unesco.org / )