Ομιλία του Υφυπουργού Εξωτερικών, Γιάννη Αμανατίδη, στην 38η Γενική Συνέλευση της UNESCO (Παρίσι, 5 Νοεμβρίου 2015)

Κύριε Πρόεδρε, κυρία Γενική Διευθύντρια, Εξοχότατοι, αγαπητοί συνάδελφοι, κυρίες και κύριοι,

Εβδομήντα χρόνια μετά την ίδρυση της UNESCO και ένα έτος πριν από τον εορτασμό της 2400ής επετείου της γέννησης του Αριστοτέλη, η Ελλάδα προσβλέπει στη συμμετοχή της στο επόμενο Εκτελεστικό Συμβούλιο του Οργανισμού. Μετά από έναν απολογισμό παλαιότερων και πρόσφατων επιτευγμάτων, επιτρέψτε μου να παρουσιάσω το περίγραμμα του οράματος και της προοπτικής μας για την UNESCO, στη «νέα εποχή των ορίων» που η ανθρωπότητα ήδη βιώνει.

Η παγκόσμια κλιματική αλλαγή και οι φυσικές καταστροφές, οι οικονομικές αναταράξεις, οι εντεινόμενες εντάσεις ως συνέπεια εκδηλώσεων εθνικισμού και εξτρεμισμού, η πείνα, η ανισότητα, ο αναλφαβητισμός, η ξενοφοβία, σε συνδυασμό με την τρέχουσα πολιτιστική και ανθρωπιστική κρίση σε Ιράκ και Συρία δοκιμάζουν την ανθεκτικότητα του υφιστάμενου διεθνούς συστήματος. Σε αυτό το μεταβαλλόμενο παγκόσμιο περιβάλλον, είμαστε υποχρεωμένοι να ενισχύσουμε, έτι περαιτέρω, τον σημαντικό ρόλο της UNESCO στην παγκόσμια σκηνή.

Ειδικότερα, η συνεχιζόμενη προσφυγική κρίση συνιστά μείζονα πρόκληση που επηρεάζει το σύνολο της διεθνούς κοινότητας. Η Ελλάδα θεωρεί την προστασία των προσφύγων και της ανθρώπινης ζωής εν γένει θεμελιώδες στοιχείο του πολιτισμού μας και του κοινού μας συστήματος αξιών.

Οι Έλληνες υποδέχθηκαν τους πρόσφυγες και τους έδειξαν ποικιλοτρόπως την αλληλεγγύη τους. Είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε να μεταχειριζόμαστε τους εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες με ανθρωπιά.

Πιστεύουμε ότι ο μόνος τρόπος για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης είναι να αντιμετωπίσουμε τα βαθύτερα αίτιά της, τους πολέμους και τις συγκρούσεις, και να προωθήσουμε την ανάπτυξη με όρους βιωσιμότητας. Οφείλουμε να εντείνουμε τις προσπάθειές μας για την επίλυση των συγκρούσεων σε Συρία και Ιράκ, καθώς και για την αντιμετώπιση του θρησκευτικού και πολιτιστικού εξτρεμισμού. Για το σκοπό αυτό, η Ελλάδα πήρε την πρωτοβουλία να διοργανώσει και να φιλοξενήσει, τον περασμένο Οκτώβριο, Διεθνή Διάσκεψη, με θέμα «Θρησκευτικός και Πολιτιστικός Πλουραλισμός και Ειρηνική Συνύπαρξη στη Μέση Ανατολή».

Η UNESCO δύναται να αναδειχθεί ως παράγοντας με ακόμη πιο εξέχοντα ρόλο στην αποκλιμάκωση των διεθνών κρίσεων, την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων και την προώθηση ισόρροπης και βιώσιμης ανάπτυξης. Κατά την άποψή μας, η UNESCO διατηρεί συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με άλλους διεθνείς δρώντες, καθόσον διαθέτει σημαντικούς πόρους για την ενίσχυση της εκπαίδευσης, των επιστημών και του πολιτισμού.

Κύριε Πρόεδρε,

Κατά την τελευταία δεκαετία, η αύξηση των εσκεμμένων επιθέσεων στην πολιτιστική κληρονομιά έχει συσχετιστεί με τη στρατηγική των εξτρεμιστών να χρησιμοποιήσουν την καταστροφή του πολιτισμού ως όπλο πολέμου και ως μέσο για να ξαναγράψουν την ιστορία, απαλείφοντας χιλιετίες αρχαίων πολιτισμών.

Η στρατηγική αυτή συνδέεται με τη χρήση των νέων τεχνολογιών και μέσων επικοινωνίας, προκειμένου να εξαπλωθεί το μίσος πολύ πέρα από τα σύνορα των υφιστάμενων πεδίων μάχης. Οι διώξεις ατόμων για πολιτιστικούς ή θρησκευτικούς λόγους, σε συνδυασμό με την εσκεμμένη καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς τους, δύναται να περιγραφεί ως «πολιτιστική κάθαρση». Η Απόφαση 2199/2015 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αποτελεί αναμφισβήτητα ορόσημο στην αναγνώριση της άμεσης σχέσης ανάμεσα στην καταστροφή και λεηλασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, ιδιαίτερα από το ISIS, και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.

Η Ελλάδα ασκεί την Προεδρία της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την Προστασία των Πολιτιστικών Αγαθών σε περίπτωση Ένοπλης Σύρραξης, η οποία αποτελεί το όργανο παρακολούθησης της εφαρμογής του Δευτέρου Πρωτοκόλλου της Σύμβασης της Χάγης του 1954. Σε αυτό το πλαίσιο, και κατόπιν της υιοθέτησης της Απόφασης 2199 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, η Επιτροπή, ενεργώντας σε συνεργασία με την κυρία Γενική Διευθύντρια της UNESCO, εξέδωσε τρεις διαδοχικές δηλώσεις που καταδικάζουν, με τον εντονότερο δυνατό τρόπο, τη σκόπιμη καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς σε Συρία και Ιράκ.

Επιπλέον, η Ελλάδα ασκεί την Προεδρία της Υπο-Επιτροπής της Σύμβασης περί των Μέσων Απαγόρευσης και Παρεμπόδισης της Παράνομης Εισαγωγής, Εξαγωγής και Μεταβίβασης Ιδιοκτησίας Πολιτιστικής Περιουσίας. Οι κατευθυντήριες γραμμές λειτουργίας της Επιτροπής αυτής, για τις οποίες έχουμε σκληρά εργαστεί, καθιέρωσαν νέα πρότυπα για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς: ένα πιστοποιητικό για κάθε πολιτιστικό αγαθό, καθώς και την υποχρέωση για όποιον κατέχει πολιτιστικά αγαθά να αποδείξει τη νομιμότητα της κατοχής τους. Τον περασμένο Μάιο, κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης της προαναφερθείσας Σύμβασης, 130 κράτη υιοθέτησαν τη Διακήρυξη «STOP ILLICIT TRAFFICKING», κατόπιν πρωτοβουλίας της Ελλάδας.

Η πολιτιστική κληρονομιά, άυλη και μη, αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της πολιτιστικής πολυμορφίας, η οποία, με τη σειρά της, τροφοδοτεί τον διαπολιτισμικό διάλογο. Συγχαίρουμε, εκ νέου, την UNESCO για τις αξιέπαινες προσπάθειές της για τη μόνιμη διασφάλιση της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Επισημαίνω, ιδιαίτερα, την πρόσφατη απόφαση της Επιτροπής «Μνήμη του Κόσμου» να εγγράψει τον «Πάπυρο του Δερβενίου», το αρχαιότερο βιβλίο στην Ευρώπη, στο διεθνές μητρώο της UNESCO. Επιπλέον, η προώθηση της διασύνδεσης μνημείων με πραγματικές εκπαιδευτικές, ερευνητικές, επιχειρηματικές ή ψυχαγωγικές ανάγκες των τοπικών πληθυσμών, θα μπορούσε να αποτελέσει μια στρατηγική πορεία για το μέλλον.

Οι κυβερνήσεις αποκτούν διαρκώς μεγαλύτερη επίγνωση του γεγονότος ότι η οικονομική ανάπτυξη και οι εμπορικές σχέσεις δεν αρκούν από μόνες τους για την ενίσχυση της ειρήνης και της σταθερότητας, καθώς και του ότι οι πολιτιστικές και πνευματικές ανταλλαγές μεταξύ κοινωνιών διαφορετικών πολιτιστικών παραδόσεων αναδεικνύουν την ηθική διάσταση της πολιτικής.

Εκτιμούμε ότι οι πολιτικές της UNESCO για τον διαπολιτισμικό διάλογο συνιστούν βασικό μέσο για τη διάδοση του πλήρους σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Το «2010, Διεθνές Έτος των Ηνωμένων Εθνών για την Προσέγγιση των Πολιτισμών» έδωσε την ευκαιρία να επισημανθεί, σαφώς, η πεποίθησή μας ότι ουδεμία επίκληση «πολιτισμικής ιδιαιτερότητας» δύναται να δικαιολογήσει την παραβίαση των θεμελιωδών αυτών αξιών. Ο πλήρης σεβασμός της πολιτιστικής πολυμορφίας είναι υψίστης σημασίας.

Διακηρύττοντας αυτές τις αρχές, η UNESCO, ως εξειδικευμένος διεθνής οργανισμός, οφείλει πράγματι να αναλάβει το ρόλο της στρατηγικής επίβλεψης του «διαλόγου των πολιτισμών» ανά τον κόσμο.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.