Κυρίες και κύριοι Βουλευτές, χαίρομαι πραγματικά, γιατί μου δίνεται η ευκαιρία να απευθυνθώ σήμερα στη Διαρκή Επιτροπή Εξωτερικών και Άμυνας, προκειμένου να ενημερώσω τα μέλη της για την παρούσα κατάσταση της Εξωτερικής και Ευρωπαϊκής μας πολιτικής.
Θα μου επιτρέψετε, πριν ασχοληθώ με τα επιμέρους κεφάλαια της εξωτερικής μας πολιτικής, να αναφερθώ, πάρα πολύ σύντομα, στα στοιχεία που συγκροτούν, κατά τη γνώμη μου, το στρατηγικό πλαίσιο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
Το στρατηγικό πλαίσιο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής
- Πρώτον, η εξωτερική μας πολιτική πρέπει να είναι μια πολιτική αρχών που στοχεύει στην προάσπιση της εθνικής κυριαρχίας και των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, που είναι όλα τους ενεργά, γιατί μόνο κατά τον τρόπο αυτό υπερασπιζόμαστε πράγματι την εθνική ακεραιότητα και ανεξαρτησία μέσα σε ένα κόσμο που είναι ταραγμένος, ανήσυχος και επικίνδυνος.
- Δεύτερη αρχή που διέπει την εξωτερική μας πολιτική -αυτονόητη, αλλά πρέπει να λέγονται τα αυτονόητα- είναι η ειλικρινής επιδίωξη της ειρήνης και σταθερότητας και των σχέσεων καλής γειτονίας στην ευρύτερη περιοχή μας. Όλα αυτά πάντα με σεβασμό στο διεθνές δίκαιο, τις δημοκρατικές αρχές και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
- Αρχή της εξωτερικής πολιτικής για μια χώρα με τη δική μας διασπορά είναι, βεβαίως, η διατήρηση των ισχυρών δεσμών της μητέρας πατρίδας με τον απανταχού ελληνισμό, με τους απόδημους Έλληνες.
- Βέβαια, για μια χώρα μέλος της Ε.Ε. και της ζώνης του ευρώ, αρχή της εξωτερικής μας πολιτικής είναι η ενεργός συμμετοχή στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, στη βάση της θεσμικής ισοτιμίας των κρατών – μελών. Μια αρχή που, δυστυχώς, τίθεται εν αμφιβόλω, γιατί στην πράξη, αυτό που ζούμε πολύ απέχει από τη θεσμική ισοτιμία των κρατών–μελών. Είναι βαθύτατα ανησυχητικές οι θεσμικές πολιτικές και οικονομικές ανισότητες μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε. γενικότερα, αλλά και της ευρωζώνης ειδικότερα.
- Είναι πολύ σημαντικό, η εξωτερική μας πολιτική να σχεδιάζεται και να ασκείται με συνείδηση της ιστορίας, με συνείδηση της γεωγραφίας, βεβαίως, και άρα του διεθνούς και περιφερειακού συσχετισμού δυνάμεων. Πατριωτισμός δεν είναι ρητορικές διακηρύξεις ούτε καν ένα ισχυρό ειλικρινές φρόνημα, είναι η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι και να αξιοποιείς προς όφελός σου ένα μεταβαλλόμενο και εύθραυστο συσχετισμό δυνάμεων. Από την άποψη αυτή, η εξωτερική μας πολιτική είναι μια πολύ σημαντική, αλλά όχι η μόνη, όψη της εθνικής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας που είναι εντεταγμένη στο ευρύτερο πλαίσιο της συνολικής εθνικής μας στρατηγικής.
Από την άποψη αυτή λοιπόν, η εξωτερική πολιτική πρέπει να αξιοποιεί -και αυτό επιχειρούμε- όλες τις παραμέτρους της εθνικής ισχύος. Και παράμετροι της εθνικής ισχύος δεν είναι μόνο η αμυντική ικανότητα της χώρας και η διπλωματική της δραστηριότητα, αλλά είναι η εθνική ενότητα, η κοινωνική συνοχή, η διαφύλαξη του επιπέδου οικονομικής ανάπτυξης παρά την κρίση, η επιχειρηματική εξωστρέφεια, η ακτινοβολία και η οικουμενικότητα του Ελληνικού Πολιτισμού, οι ισχυροί ιστορικοί δεσμοί που έχουμε με πολλές χώρες και περιοχές, φυσικά η τουριστική μας βιομηχανία, το εντυπωσιακό μέγεθος της ελληνικής ναυτιλίας, τα πολλαπλά δίκτυα του Απόδημου Ελληνισμού, η Ορθοδοξία, η Εκκλησιαστική Διπλωματία, η ενεργειακή διπλωματία κοκ.
Εξωτερική πολιτική και οικονομική κρίση
Από την άποψη αυτή, θέλω, ρητά και κατηγορηματικά, να τονίσω κάτι που μπορώ να μαρτυρήσω, επειδή κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης έχω ασκήσει διαδοχικά τα καθήκοντα του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, του Υπουργού Οικονομικών, του Προέδρου ενός Κοινοβουλευτικού Κόμματος και τώρα του Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης και του Υπουργού Εξωτερικών. Η οικονομική κρίση που τη βιώνει με πολλές σκληρές θυσίες ο ελληνικός λαός τα τελευταία τρία χρόνια δεν έχει επηρεάσει αρνητικά την εξωτερική μας πολιτική, τους στόχους, τους χειρισμούς, τα επιχειρήματα, τις προτεραιότητες.
Πρέπει να σας πω, ότι κατά τη διάρκεια των πολύ δύσκολων χρηματοοικονομικών, κυρίως, διαπραγματεύσεων για την αντιμετώπιση της κρίσης, ποτέ δεν επιχειρήθηκε από τους διεθνείς συνομιλητές μας η σύνδεση της οικονομικής, κυρίως δημοσιονομικής και χρηματοοικονομικής κρίσης, με τα θέματα που εντάσσονται στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Αυτό έχει πάρα πολλή μεγάλη σημασία, γιατί, φυσικά, ένας λαός που υφίσταται την περιπέτεια της κρίσης, είναι λογικό να έχει και πρέπει να έχει αυξημένη ευαισθησία στα θέματα που αφορούν στην εθνική του αξιοπρέπεια, στην εθνική του υπερηφάνεια, στην εθνική του κυριαρχία, με τον «σκληρό» χαρακτήρα που έχει η λέξη αυτή, όταν κινούμαστε στο πεδίο της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.
Έχει, λοιπόν, πολλή μεγάλη σημασία, να πούμε ότι, μία τέτοια εξωτερική πολιτική, που χρειάζεται η χώρα μας, μπορεί να βασίζεται μόνο στην ευρύτερη δυνατή εσωτερική πολιτική στήριξη και συναίνεση, όπως αρμόζει σε μία σύγχρονη, ευρωπαϊκή, δημοκρατική χώρα. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο, καθόλου αυτονόητο και, δυστυχώς, καθόλου δεδομένο. Πρέπει να το επιδιώξουμε ενσυνειδήτως και με συστηματικό τρόπο. Από την άποψη αυτή, έχουν ιδιαίτερη σημασία οι κοινοβουλευτικές διαδικασίες, που συνδέονται με την εξωτερική και ευρωπαϊκή πολιτική της χώρας, όπως η σημερινή συνεδρίαση, έχει πολλή μεγάλη σημασία η διαρκής και πλήρης ενημέρωση της Βουλής και των Κομμάτων και η λειτουργία του Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής, το οποίο προγραμματίζεται να συγκληθεί στις αρχές Σεπτεμβρίου.
Εξωτερική πολιτική στο πλαίσιο της ΕΕ
Η εξωτερική μας πολιτική είναι, βεβαίως, εξωτερική πολιτική μίας χώρας-μέλους της Ε.Ε., που μετέχει στη διαμόρφωση και άσκηση της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας της Ένωσης. Της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας, όπως αυτή εξελίσσεται στο παρόν στάδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Αναφέρομαι στο θεσμικό πλαίσιο της Συνθήκης της Λισαβόνας, στο γνωστό ρόλο της Υπάτης Εκπρόσωπου, στην ύπαρξη και λειτουργία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, με επίγνωση, όμως, της ευρωπαϊκής πραγματικότητας, η οποία εμφανίζει την Ευρώπη, ως ένα πολιτικό μέγεθος, πολύ μικρότερο, από αυτό που δικαιούται να είναι η Ευρώπη ιστορικά και οικονομικά.
Βεβαίως, δεν ξεχνάμε καθόλου, ότι παρά την ύπαρξη θεσμών Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, κάθε κράτος-μέλος έχει τις δικές του εθνικές προτεραιότητες. Είναι πολλές φορές «αιχμάλωτο» από νέες μορφές οικονομικού εθνικισμού και, επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι υπάρχει μία πραγματικότητα στο κλασικό πεδίο των διεθνών σχέσεων, που είναι η ύπαρξη κρατών-μελών της Ε.Ε., που είναι μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Κάποια, δε, από αυτά και πυρηνικές δυνάμεις, για ό,τι αυτό σημαίνει για το παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων.
Η εξωτερική μας πολιτική επιχειρεί να συνθέτει όλες τις επιμέρους περιφερειακές ταυτότητες της χώρας μας. Δηλαδή, όχι μόνο την ευρωπαϊκή αλλά και τη νοτιοανατολικοευρωπαϊκή, -την βαλκανική θα πρέπει να λέμε για να μην φοβόμαστε τις λέξεις-, τη μεσογειακή και για ιστορικούς λόγους μία περιφερειακή ταυτότητα που δεν είναι γεωγραφική με τη στενή έννοια του όρου, αλλά, πάντως, είναι υποστατή, που είναι η παρευξείνια διάστασή μας.
Οι προτεραιότητες της εξωτερικής μας πολιτικής
1. Κυπριακό: Η εξωτερική μας πολιτική είναι πολιτική σαφών προτεραιοτήτων, με πρώτο, πάντα, θέμα το Κυπριακό. Αρχίζω την αναφορά μου στα επιμέρους κεφάλαια, ακριβώς, από το Κυπριακό. Περιττεύει να τονίσω, απευθυνόμενος στη Διαρκή Κοινοβουλευτική Επιτροπή, πως το Κυπριακό είναι για εμάς, πάντα, πρόβλημα εισβολής και κατοχής μεγάλου τμήματος της επικρατείας κράτους-μέλους του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και της Ε.Ε.. Άρα, στόχος μας είναι, πάντα, μία δίκαιη και βιώσιμη λύση στο πλαίσιο των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, μία λύση ομοσπονδιακή, αποδεκτή από τον κυπριακό λαό, ο οποίος είναι προφανές, ότι πρέπει να εκφραστεί κατά τρόπο σαφή και θεσμικά οργανωμένο, δημοκρατικό, άμεσο. Μία λύση συμβατή με το κοινοτικό κεκτημένο και την ευρωπαϊκή ενωσιακή έννομη τάξη.
Για εμάς, θεμελιώδες αγαθό είναι ο σεβασμός της διεθνούς νομικής προσωπικότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας ως κράτους-μέλους του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, της Ε.Ε. και της Ζώνης του Ευρώ, παρά τα προβλήματα που αυτό συνεπάγεται, καθώς η Κύπρος βιώνει τώρα μία βαθιά οικονομική κρίση, από την οποία ευχόμαστε και πιστεύουμε ότι θα βγει πάρα πολύ γρήγορα. Γιατί το μικρό μέγεθος και η μεγάλη ευελιξία της κυπριακής οικονομίας επιτρέπει την εύκολη έξοδο από την κρίση, όπως οδήγησε και στην εύκολη είσοδο σε μία βαθιά κρίση.
Ξεκίνησα τις επισκέψεις μου, μετά την ορκωμοσία μου ως Υπουργός Εξωτερικών, φυσικά, από τη Λευκωσία. Ήταν υποχρέωσή μου να συναντήσω τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, τον κ. Νίκο Αναστασιάδη, τον Πρόεδρο της Βουλής και Αναπληρωτή του Προέδρου της Δημοκρατίας, κ. Γιαννάκη Ομήρου, τον Υπουργό Εξωτερικών, με τον οποίο συνεργαζόμαστε από το 1993 ως Κυβερνητικοί εκπρόσωποι των δύο Κυβερνήσεων, κ. Γιαννάκη Κασουλίδη και τους Αρχηγούς όλων των Κοινοβουλευτικών Κομμάτων, που συγκροτούν, σε μεγάλο βαθμό, και το Εθνικό Συμβούλιο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι αναλυτικές συνομιλίες μας με τον κ. Κασουλίδη, για όλο το φάσμα των θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος, συνεχίστηκαν στην ανταποδοτική επίσκεψη, που έκανε εκείνος στην Αθήνα λίγες ημέρες αργότερα.
Θα ξέρετε, ίσως, ότι συνεδρίασε, στα μέσα Ιουλίου, το Εθνικό Συμβούλιο της Κυπριακής Δημοκρατίας και κατέληξε στην απόφαση, μετά από πολλά χρόνια, να οριστεί και πάλι Διαπραγματευτής, Συνομιλητής, όπως λέγαμε παλαιότερα, της Ελληνοκυπριακής Κοινότητας, προκειμένου να αναλάβει το βάρος των επαφών και των διαπραγματεύσεων με την τουρκοκυπριακή κοινότητα για την πολιτική λύση του Κυπριακού.
Η ύπαρξη ενός διαπραγματευτή, πρόσωπο διαφορετικό από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας που είναι ο διεθνής παραστάτης και εκπρόσωπος της μόνης διεθνούς νομικής προσωπικότητας που υπάρχει και είναι η Κυπριακή Δημοκρατία, προσφέρει μία ευελιξία σε επαφές με όλους τους παράγοντες, ακόμη και με την Τουρκία και θέλω να πιστεύω ότι αυτό είναι το νέο θεσμικό δεδομένο που θα αξιοποιηθεί.
Είδαν ήδη το φως της δημοσιότητας προωθημένες εποικοδομητικές προτάσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς για μια δέσμη Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) που μπορούν να προσφέρουν ένα νέο momentum στο Κυπριακό. Θέλω να πιστεύω ότι, και στο πεδίο της διαδικασίας του ΟΗΕ, αλλά και στο πεδίο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά και την ενημέρωση του αρμοδίου Επιτρόπου (τον οποίο είχα και εγώ την ευκαιρία να δω σε μια μακρά κατ’ ιδίαν συνάντηση στις Βρυξέλες), θα έχουμε κάτι το καινούργιο. Εν πάση περιπτώσει, μια μορφή κινητικότητας στο Κυπριακό.
Αυτό που έχουμε αποφασίσει είναι η συγκρότηση ενός μηχανισμού αυτόματου και πλήρους συντονισμού μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, μεταξύ των δύο κυβερνήσεων. Αυτό αφορά όλα τα θέματα, από την ενεργειακή διπλωματία και τα ζητήματα έρευνας και αξιοποίησης των υδρογονανθράκων, μέχρι την προοπτική ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Συνεταιρισμό για την Ειρήνη (PfP) που είναι ένας περίγυρος της ατλαντικής συμμαχίας. Η Ελλάδα και η Κύπρος είναι δύο κυρίαρχα κράτη, μέλη του ΟΗΕ και της Ε.Ε. στον ενιαίο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτό προσδιορίζει τα πάντα, όλο το πλαίσιο της εθνικής στρατηγικής και όλο το πλαίσιο της στρατηγικής συνεργασίας των δύο κρατών.
2. Ελληνοτουρκικές σχέσεις: Το δεύτερο κεφάλαιο της εξωτερικής μας πολιτικής που έχει μεγάλη περιφερειακή σημασία είναι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις που θέλουμε να είναι σχέσεις καλής γειτονίας, καλόπιστης συνεργασίας με στόχο τη διαφύλαξη της σταθερότητας, αλλά και την επιδίωξη της ευημερίας για τους δύο λαούς. Άλλωστε, ιστορικά πρέπει να σημειώσουμε ότι στην νοτιοανατολική Ευρώπη, η Τουρκία και η Ελλάδα είναι δύο χώρες, οι οποίες είναι πάρα πολύ διστακτικές τις τελευταίες δεκαετίες απέναντι στο φαινόμενο που ονομάζεται ευρύτερα στις διεθνείς σχέσεις «αναθεωρητισμός». Αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία, γιατί το βασικό ζητούμενο είναι πάντα ο σεβασμός των υφισταμένων συνόρων.
Επισκέφτηκα την Άγκυρα, ανταποκρινόμενος σε πρόσκληση που μου έκανε ο ομόλογός μου κ. Αχμέτ Νταβούτογλου, όταν μου τηλεφώνησε για να με συγχαρεί με την ευκαιρία της ανάληψης των καθηκόντων μου. Επέλεξα να επισκεφτώ την Άγκυρα, για λίγες ώρες, στις 19 Ιουλίου, γιατί ήθελα η συνάντησή μου και η συζήτησή μου με τον κ. Νταβούτογλου να πραγματοποιηθεί πριν την άτυπη συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε. στη Μαγιόρκα και, κυρίως, πριν το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε. που πραγματοποιήθηκε στις 22 Ιουλίου, στις Βρυξέλες.
Η ημερήσια διάταξη του Συμβουλίου αυτού που κλήθηκε να αντιμετωπίσει τα μεγάλα ανοιχτά θέματα της περιοχής, την κατάσταση στην Αίγυπτο, την κατάσταση στη Συρία, επέβαλε να γνωρίζουμε, ώστε να μπορούμε να μεταφέρουμε κατά τρόπο έγκυρο, την τουρκική άποψη. Η άποψη της Τουρκίας στα μεγάλα αυτά θέματα αποκλίνει από την κοινή ευρωπαϊκή θέση και γι’ αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία η Ελλάδα να γνωρίζει πρωτογενώς, αυθεντικά, από τον ίδιο τον Υπουργό Εξωτερικών ποιες είναι οι τουρκικές απόψεις, αλλά και να μπορεί να τις μεταφέρει.
Επίσης, είχα την ευκαιρία να μεταφέρω και το περιεχόμενο της τηλεφωνικής συνομιλίας που είχα με το νέο Αιγύπτιο Υπουργό Εξωτερικών, ο οποίος επικοινώνησε μαζί μου και με ορισμένους άλλους Υπουργούς Εξωτερικών των κρατών-μελών της Ε.Ε. για να μου μεταφέρει το κλίμα και τη διαβεβαίωση της αιγυπτιακής κυβέρνησης για την προσήλωσή της στην αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών.
Στη συζήτηση με τον κ. Νταβούτογλου, φυσικά, μιλήσαμε για όλο το φάσμα των θεμάτων, τόσο στην κατ’ ιδίαν συνάντηση, παρισταμένων των Γενικών Γραμματέων των δύο υπουργείων, όσο και στη συνάντηση των αντιπροσωπειών. Μιλήσαμε για το σύνολο των θεμάτων που αφορούν στις διμερείς σχέσεις, στο πλαίσιο πάντοτε του Διεθνούς Δικαίου και των γνωστών ελληνικών εθνικών θέσεων.
Φυσικά, μιλήσαμε και για το Κυπριακό, γιατί σύμφωνα και με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η Τουρκία είναι δύναμη κατοχής στο βόρειο τμήμα της Κύπρου και είναι απευθείας υπεύθυνη για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άρα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Συμφωνήσαμε, φυσικά, να ενισχύσουμε τη διμερή μας συνεργασία, κυρίως, στον οικονομικό, εμπορικό τομέα και στους λεγόμενους τομείς χαμηλής πολιτικής. Ξέρετε ότι έχει συγκροτηθεί από το 2010 το λεγόμενο Ανώτατο Συμβούλιο Κυβερνητικής Συνεργασίας, ανταλλάσσονται επισκέψεις και συναντήσεις των υπουργικών συμβουλίων των δύο πλευρών. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε το 2010 στην Αθήνα, η δεύτερη τον περασμένο Μάρτιο στην Κωνσταντινούπολη και τώρα αποφασίσαμε να πραγματοποιηθεί κατά το εξάμηνο της ελληνικής Προεδρίας και η τρίτη συνάντηση του Ανωτάτου Συμβουλίου Κυβερνητικής Συνεργασίας στην Ελλάδα. Ούτως ή άλλως, πρόκειται να πραγματοποιηθεί και το Συμβούλιο Σύνδεσης Ε.Ε. -Τουρκίας.
Έχει ιδιαίτερη σημασία να παραπέμψω στα όσα είπαμε, ο κ. Νταβούτογλου και εγώ, στην κοινή συνέντευξη τύπου που δώσαμε στην Άγκυρα, μετά τη συνάντησή μας. Μπορείτε να δείτε στα απομαγνητοφωνημένα πρακτικά της συνέντευξης αυτής τις αναφορές μου στο Κυπριακό, στις θαλάσσιες ζώνες και γενικότερα στο πλαίσιο συνεργασίας των δύο χωρών.
Χαίρομαι, γιατί ο κ. Νταβούντογλου ευχαρίστησε δημόσια την Ελλάδα για τη συνεργασία της στα θέματα καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Αυτό συνιστά και άμεση, επίσημη απάντηση σε διάφορα σχόλια τουρκικών μέσων ενημέρωσης, σε σχέση με την ελληνική στάση στα θέματα της τρομοκρατίας.
Φυσικά, συζητήσαμε και για τα μεγάλα ανοιχτά θέματα, στα οποία ήδη αναφέρθηκα, την Αίγυπτο, τη Συρία, το Ιράκ, το Ιράν. Παρακολουθείτε φαντάζομαι την καμπύλη της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στα θέματα αυτά, αντιλαμβάνεστε πού βρίσκονται οι διαφορές από την ευρωπαϊκή κοινή θέση, στην οποία αναφέρθηκα, άρα έχει πολύ μεγάλη σημασία να εκτιμούμε σωστά τους περιφερειακούς συσχετισμούς και το ρόλο των κρατών στην περιφέρεια μας.
3. Βαλκάνια: Το τρίτο μεγάλο θέμα είναι αυτό που αφορά στα Βαλκάνια. Έχουμε χαιρετίσει την ένταξη της Κροατίας, ως κράτους-μέλους της Ε.Ε., χαιρετίζουμε την ευρωπαϊκή προοπτική της Σερβίας, καθώς έχει ήδη αποφασιστεί η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων τον Ιανουάριο, δηλαδή σχεδόν ταυτόχρονα με την έναρξη της ελληνικής Προεδρίας.
Είναι πάρα πολύ σημαντική η συμφωνία που έχει επιτευχθεί, σε σχέση με το Κόσοβο, μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας. Είμαστε έτοιμοι να εμβαθύνουμε τη σχέση μας με το Κόσοβο και να υποδεχθούμε στην Ελλάδα Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Σχέσεων.
Παρακολουθούμε με πάρα πολύ μεγάλη προσοχή τις εξελίξεις στην Αλβανία, το εκλογικό αποτέλεσμα, τον επικείμενο σχηματισμό της νέας κυβέρνησης Ράμα. Είχα την ευκαιρία να επικοινωνήσω και με τον κ. Ράμα, με τον οποίο είμαστε ομόλογοι ως επικεφαλής των σοσιαλιστικών κομμάτων των δύο χωρών μας και με τον κυβερνητικό του εταίρο, τον κ. Μέτα, που έχει προγραμματιστεί να αναλάβει καθήκοντα Προέδρου της νέας Αλβανικής Βουλής. Η προστασία των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας και η επίλυση θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος, αλλά και ευρύτερου μεσογειακού ενδιαφέροντος, όπως η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, είναι οι βάσεις, πάνω στις οποίες μπορεί να στηριχθεί μια νέα φάση των ελληνοαλβανικών διμερών σχέσεων, αλλά φυσικά μας ενδιαφέρει πάρα πολύ και η ευρωατλαντική προοπτική της Αλβανίας.
Από την άποψη αυτή, είναι πολύ πιο προωθημένο το Μαυροβούνιο, πολύ πιο καθυστερημένη η θέση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, λόγω των εσωτερικών πολιτικών και θεσμικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα αυτή και λόγω βέβαια του πολύπλοκου θεσμικού συστήματος που τη διέπει.
4. πΓΔΜ: Ξέρετε ότι σταθερή θέση, ευρύτατης πολιτικής υποστήριξης στη χώρα μας, είναι η υποστήριξη της ευρωατλαντικής προοπτικής της γειτονικής μας χώρας, που προϋποθέτει βεβαίως, και για το ΝΑΤΟ και για την Ε.Ε., την ανταπόκριση των γειτόνων μας στα κριτήρια που ισχύουν γενικώς για όλες τις υποψήφιες χώρες, είτε αυτές βρίσκονται προ των πυλών της Ε.Ε., είτε βρίσκονται προ των πυλών του ΝΑΤΟ. Δεν είναι το ζήτημα του ονόματος που παρεμποδίζει την ευρωατλαντική προοπτική, αλλά όλη η δέσμη γενικών κριτηρίων, που πρέπει να εκπληρούν τα υποψήφια κράτη-μέλη. Αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία, γιατί τελικά το κριτήριο είναι ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου και η τήρηση σχέσεων καλής γειτονίας. Αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία, διότι το όνομα εντάσσεται ακριβώς στην ανάγκη να γίνεται σεβαστό το διεθνές δίκαιο, να γίνει σεβαστή η ενδιάμεση συμφωνία και να υπάρχουν ειλικρινείς, απροκατάληπτες και ουσιαστικές σχέσεις καλής γειτονίας.
Συναντήθηκα με τον Υπουργό Εξωτερικών, τον κ. Πόποσκι, στο περιθώριο του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε., τη Δευτέρα 22 Ιουλίου, στις Βρυξέλλες, με τη σκέψη ότι η συνάντηση αυτή θα ήταν χρήσιμη και παραγωγική, ενόψει του γεγονότος ότι, την επόμενη μέρα, στις 23 Ιουλίου, επρόκειτο να συγκληθεί το Συμβούλιο Σύνδεσης μεταξύ της ΠΓΔΜ και της Ε.Ε.. Ήταν πολύ σημαντικό να εκπέμψουμε αυτό το μήνυμα με τη συνάντηση που έκανα με τον κ. Πόποσκι. Κάναμε μια επισκόπηση των θεμάτων από το πρίσμα κάθε πλευράς, με βάση τις δημόσια γνωστές θέσεις μας, που συγκροτούν την εθνική μας στρατηγική. Γνωρίζετε, άλλωστε, ότι πρόσφατα αντηλλάγησαν επιστολές των δύο Πρωθυπουργών. Γνωρίζετε το περιεχόμενο της επιστολής του κ. Γκρούεφσκι και την απάντηση που έδωσε ο Έλληνας Πρωθυπουργός.
Η θέση μας συνοψίζεται σε δύο σημεία:
Το πρώτο είναι ότι σεβόμαστε απολύτως τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και την αποστολή του Πρέσβη κ. Μάθιου Νίμιτς, στηρίζουμε την αποστολή του και ο Έλληνας ειδικός εκπρόσωπος, ο Πρέσβης κ. Αδαμάντιος Βασιλάκης, έχει την απόλυτη πολιτική εξουσιοδότηση να μετάσχει δημιουργικά και καλόπιστα στις επαφές, στις συζητήσεις, στο διάλογο.
Επίσης, επανήλθαμε, με την επιστολή του Πρωθυπουργού, στην πρόταση να συνάψουμε με τους γείτονές μας ένα Μνημόνιο Αλληλοκατανόησης, ένα M.o.U, που τοποθετεί σε ένα οργανωμένο πλαίσιο την παρούσα φάση των σχέσεων μας και δίνει μία δυναμική, πάντα βέβαια μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της ενδιάμεσης συμφωνίας του 1995. Επανερχόμαστε στην πρόταση αυτή, που πιστεύουμε ότι μπορεί να είναι εξαιρετικά δημιουργική και υποβοηθητική για την αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων που υπάρχουν.
Η Ελλάδα είναι πάντα ο σημαντικότερος γείτονας και εταίρος, η πραγματική πύλη εισόδου των Σκοπίων στους ευρωατλαντικούς θεσμούς, είναι ο δεύτερος τυπικά μεγαλύτερος ξένος άμεσος επενδυτής και λαμβανομένου υπόψη του συνόλου των επενδύσεων που έχουν πραγματοποιηθεί, ο πρώτος στην πραγματικότητα οικονομικός εταίρος της χώρας αυτής.
Το μήνυμά μας είναι πάρα πολύ καθαρό και θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε τα θέματα αυτά και με τον Πρέσβη κ. Νίμιτς στα τέλη του καλοκαιριού, στις αρχές Σεπτεμβρίου, είτε έρθει εδώ στην περιοχή, είτε στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
5. Ανατολική Μεσόγειος: Για μας, ιδιαίτερη σημασία, όπως αντιλαμβάνεστε, έχει και η διμερής συνεργασία μας με το Ισραήλ και η τριμερής συνεργασία Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ. Στις 8 Αυγούστου, οι Υπουργοί Ενέργειας των τριών χωρών ετοιμάζονται να υπογράψουν Μνημόνιο Αλληλοκατανόησης, M.o.U., για τα ύδατα και την ενέργεια, στη Λευκωσία. Αυτό είναι κάτι ιδιαίτερα σημαντικό.
6. Αίγυπτος: Τόσο στις συναντήσεις μου με τον κ. Νταβούτογλου, όσο και στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων και στην Άτυπη Συνάντηση της Μαγιόρκας, αφιερώσαμε πάρα πολύ χρόνο στα όσα συμβαίνουν στην Αίγυπτο. Η κατάσταση στην Αίγυπτο αποκτά, όπως αντιλαμβάνεστε, δραματικά χαρακτηριστικά. Η θέση μας είναι διατυπωμένη με πολύ μεγάλη προσοχή, με δημιουργικό τρόπο, με σεβασμό στα κυριαρχικά δικαιώματα του αιγυπτιακού λαού. Πρέπει, όμως, να καταβληθεί συστηματική και ειλικρινής προσπάθεια από όλες τις πλευρές για την αποφυγή της κλιμάκωσης της βίας. Δεν πρέπει η Αίγυπτος να διολισθήσει σε μια κατάσταση εμφυλίου πολέμου ή οιονεί εμφυλίου πολέμου. Πρέπει η διαδικασία αποκατάστασης των δημοκρατικών θεσμών, η διαδικασία συγκρότησης της αιγυπτιακής συνταγματικής τάξης να είναι γρήγορη, καθαρή, σαφής και να ενσωματώνει όλες τις αιγυπτιακές, κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις, χωρίς καμία εξαίρεση. Γιατί πάντοτε για μας, το κριτήριο του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο σεβασμός της δημοκρατίας, φυσικά, η αναγνώριση των κυριαρχικών δικαιωμάτων κάθε λαού, κάθε κοινωνίας, έχουν πάρα πολύ μεγάλη σημασία, ώστε το ευρωπαϊκό μήνυμα να είναι καθαρό.
Η ελληνική θέση είναι μια θέση ευρωπαϊκή, είναι μια θέση φιλική, είναι μια θέση δημιουργική, είναι μια θέση ρεαλιστική, που σέβεται απολύτως φυσικά τα κριτήρια του ευρωπαϊκού πολιτικού και θεσμικού πολιτισμού. Πρέπει να αποφευχθεί η κλιμάκωση της βίας.
Είναι πολύ σημαντικό ότι η κυρία Άστον πήγε για δεύτερη φορά μέσα σε ένα μήνα στην Αίγυπτο και είναι πάρα πολύ σημαντικό το γεγονός ότι χθες πραγματοποιήθηκε δίωρη συνάντησή της με τον κ. Μόρσι. Αναμένουμε να ενημερωθούμε από την κυρία Άστον για το περιεχόμενο των συζητήσεών της και θα έχω και εγώ τις επόμενες μέρες τηλεφωνική συνομιλία με τον ομόλογό μου, ώστε να έχω μια, από πρώτο χέρι, ενημέρωση για το τι συμβαίνει.
Πρέπει, βεβαίως, να σημειώσουμε εδώ ότι ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας, ο κ. Γκιούλ, απέστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον Πρόεδρο της Αιγύπτου για την ανάληψη των καθηκόντων του.
7. Λίβανος: Μια από τις πολύ κρίσιμες αποφάσεις που έλαβε το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, ομόφωνα, στις 22 Ιουλίου, ήταν ο χαρακτηρισμός του στρατιωτικού σκέλους της Χεζμπολά, ως τρομοκρατικής οργάνωσης. Αυτό έγινε παράλληλα με μια δήλωση που κήδεται της σημασίας που έχει η ύπαρξη, η θεσμική υπόσταση και η εθνοτική, θρησκευτική, κοινωνική και κοινωνική ενότητα του Λιβάνου. Η Ε.Ε. συνεχίζει τη χρηματοδότηση προς το Λίβανο και τις επαφές με όλες τις πολιτικές δυνάμεις, άρα φυσικά και με όλα τα κόμματα που μετέχουν στην κυβέρνηση του Λιβάνου.
8. Συρία: Η κρίση στη Συρία συζητήθηκε και αυτή εκτενώς. Ξέρετε, ότι τώρα έχουμε μια αμηχανία ή μία αλλαγή της στάσης της διεθνούς κοινότητας σε σχέση με τον εξοπλισμό της αντιπολίτευσης. Αυτό που μας ενδιαφέρει αυτή τη στιγμή, είναι να τιθασευτεί με κάποιο τρόπο η οξεία ανθρωπιστική κρίση, η οποία για μας έχει πρόσθετο ενδιαφέρον, γιατί αυξάνει την πίεση των μεταναστευτικών ρευμάτων. Στόχος είναι πάντα μια Γενεύη-2, η οποία θα κληθεί στην πραγματικότητα, θα διαμορφώσει τις προϋποθέσεις εφαρμογής των αποφάσεων της Γενεύης-1. Σημασία έχει να υπάρχουν αξιόπιστοι συνομιλητές, σημασία έχει να σταματήσει η ανθρωπιστική καταστροφή, η οποία συνεπάγεται το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων στη Συρία.
Φυσικά, αναφερόμενος στη Συρία, πρέπει να κάνω ειδική μνεία της κατάστασης των χριστιανικών ομάδων, ιδιαίτερα των ελληνορθόδοξων και να ευχηθώ οι δύο μητροπολίτες που έχουν απαχθεί και που αγνοούνται για 100 ημέρες, να είναι εν ζωή και κάποια στιγμή να απελευθερωθούν. Οι αντιφατικές πληροφορίες, οι οποίες βλέπουν κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας, μας ανησυχούν βαθύτατα, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει κάποια διπλωματική ενημέρωση που να είναι διαφορετική από αυτή των ανοιχτών δημοσιογραφικών πηγών.
9. Μέση Ανατολή: Στη διάρκεια του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, οι 28 Υπουργοί Εξωτερικών και η κυρία Άστον, είχαμε την ευκαιρία μιας μακράς τηλεδιάσκεψης με τον Αμερικανό Υπουργό Εξωτερικών, τον κ. Kerry για την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή. Στηρίζουμε φυσικά την προσπάθεια αυτή και ελπίζουμε να αποδώσει αποτελέσματα. Είναι μια μακρά διαδικασία που συνδέεται με τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και στις δύο πλευρές. Είμαστε έτοιμοι να προσφέρουμε τις καλές μας υπηρεσίες και την στήριξή μας, όπου χρειαστεί.
10. ΗΠΑ: Ο Πρωθυπουργός, όπως γνωρίζετε, θα επισκεφτεί στις 8 Αυγούστου τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ουάσινγκτον, για τη συνάντησή του με τον πρόεδρο Ομπάμα και εγώ θα έχω την ευκαιρία να μεταβώ στη Νέα Υόρκη, ως επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας, στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου. Σήμερα, θα δεχθώ σε αποχαιρετιστήρια επίσκεψη τον απερχόμενο Αμερικανό πρέσβη και ετοιμαζόμαστε να δεχτούμε σε λίγες μέρες τον αντικαταστάτη του.
11. Ρωσία: Περιττεύει να τονίσω, ότι αποδίδουμε πολύ μεγάλη σημασία στις ελληνορωσικές σχέσεις και θέλω να ελπίζω ότι θα έχω την ευκαιρία, ίσως στην Γενική Συνέλευση, μιας πρώτης συνάντησης με τον κ. Λαβρόφ.
12. Αζερμπαϊτζάν: Η ενεργειακή διπλωματία, όπως γνωρίζετε, είναι πρώτη προτεραιότητά μας. Στις Βρυξέλλες είχα μια μακρά, κατ' ιδίαν, συνάντηση με τον ομόλογό μου του Αζερμπαϊτζάν. Η συμφωνία που υπεγράφη για τον ΤΑΠ και η συμφωνία υποδοχής του από τις τρεις χώρες, δηλαδή από την Ελλάδα, την Ιταλία και την Αλβανία, διαμορφώνουν μια νέα κατάσταση στις διμερείς μας σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν.
Το Αζερμπαϊτζάν κατανοεί, ότι η Ελλάδα είναι πια μια πύλη επαφής με την Ε.Ε. Αυτό πρέπει να το συνδέσουμε με το γεγονός ότι, μέχρι τώρα, δεν υπάρχουν διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Κυπριακής Δημοκρατίας. Θέλουμε να συμβάλουμε ώστε να συναφθούν διπλωματικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες και οι προοπτικές συνεργασίας που διανοίγονται είναι ευρύτερες, γιατί και τα κοιτάσματα στην Κασπία είναι πολύ περισσότερα από αυτά που γνωρίζουμε τώρα με το όνομα Shah Deniz 2.
13. Πολεμικές επανορθώσεις: Στην αρχή της θητείας μου είχα την ευκαιρία να δεχτώ ως πρώτη επίσκεψη ομολόγου μου στην Αθήνα, το γερμανό ομοσπονδιακό Υπουργό Εξωτερικών, τον κ. Guido Westerwelle, ο οποίος ήθελε, με την παρουσία του εδώ, να στηρίξει τις προσπάθειες της Ελλάδος να σταθεί όρθια μέσα στην οικονομική κρίση. Φυσικά, μιλήσαμε για όλο το πλαίσιο των σχέσεών μας. Φυσικά, στην κατ' ιδίαν συνάντησή μας, του έθεσα το ζήτημα των πολεμικών επανορθώσεων και του κατοχικού δανείου. Γνωρίζετε ποια είναι η ελληνική θέση, είναι αυτή που είχα την ευκαιρία να αναπτύξω κατά τη συζήτηση της πρόσφατης επερώτησης του ΣΥΡΙΖΑ στην Ολομέλεια του Σώματος και γνωρίζετε ποιο είναι το οικονομικό, εν ευρεία έννοια, πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούμαστε. Στο θέμα αυτό, όταν κάνουμε μια κίνηση, πρέπει να ξέρουμε ποια είναι η επόμενη κίνηση που έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε με αποτελεσματικότητα. Δεν θέλω να επεκταθώ στη φάση αυτή περισσότερο, ίσως αν χρειαστεί στη διάρκεια της συζήτησης.
14. Ελληνική Προεδρία στην Ε.Ε.: Θα μου επιτρέψετε, να αναφερθώ με πολύ μεγάλη συντομία στην επικείμενη Ελληνική Προεδρία στην Ε.Ε., το πρώτο εξάμηνο του 2014. Η Ελληνική Προεδρία, που είναι η πέμπτη ιστορικά από την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε., συμπίπτει με τις εκλογές και την ανάδειξη του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Άρα, πρόκειται για μια Προεδρία, η οποία κοινοβουλευτικά είναι πρακτικά συντομότερη από το εξάμηνο, γιατί μεσολαβεί η λήξη της θητείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Αλλά φυσικά συμπίπτει η Προεδρία μας με το μεγάλο πολιτικό και κοινωνικό διάλογο για το μέλλον της Ευρώπης, για την πορεία της, για τη στρατηγική της, για την αμηχανία της σε πάρα πολλά θέματα, για την ανάγκη να αναπτυχθεί μια άλλη αφήγηση ενώπιον των ευρωπαϊκών λαών, οι οποίοι βιώνουν την κρίση. Πολλές χώρες την βιώνουν ευθέως, κάποιες άλλες, οι οποίες δεν είναι στο επίκεντρο της κρίσης, βιώνουν και αυτές την κρίση μέσα σε ένα ευρύτερο υφεσιακό ευρωπαϊκό περιβάλλον. Για μας, η εξαετής σωρευτική ύφεση και η βάρβαρη ανεργία, ιδίως η ανεργία των νέων, είναι το κυρίαρχο βίωμα, αλλά πρόβλημα ύφεσης και ανεργίας ιδίως ανεργίας των νέων, έχουν όλοι οι λαοί, όλες οι ευρωπαϊκές κοινωνίες και οικονομίες. Έχει θαμπώσει αυτό που λέγεται ευρωπαϊκό όραμα και φυσικά, χρειάζεται μια νέα ευρωπαϊκή αφήγηση, η οποία να είναι πρακτική, συγκεκριμένη, θα μου επιτρέψετε να πω προοδευτική.
Έχει, από την άποψη αυτή, πολύ μεγάλη σημασία ο ρόλος του ευρωπαϊκού πολιτικού νότου, που συγκροτείται από τις χώρες του νότου με καθοριστικό παράγοντα για το συσχετισμό των δυνάμεων πάντα τη Γαλλία, η οποία μετέχει και στον γαλλογερμανικό άξονα και στην πραγματικότητα επηρεάζει τους εξωτερικούς ευρωπαϊκούς συσχετισμούς. Στην προσπάθεια μετέχουν κόμματα, πολιτικές δυνάμεις, μετέχουν διανοούμενοι, μετέχουν μηχανισμοί διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία να γίνει αντιληπτή η ανάγκη καθαρών προτεραιοτήτων, άλλων προτεραιοτήτων. Αυτό επηρέασε και τη δική μας απόφαση για τις πολιτικές προτεραιότητες.
Το Υπουργικό Συμβούλιο θα συνέλθει την Πέμπτη το απόγευμα, προκειμένου να επισημοποιήσει τις προτεραιότητες της Ελληνικής Προεδρίας και η επίσκεψη του Ιταλού πρωθυπουργού, του κ. Enrico Letta, ήταν μια πολύ καλή ευκαιρία να συζητήσουμε τη διαδοχή των προεδριών, που είναι μεσογειακές, που είναι νότιες και έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία να υπάρχει μια συνέχεια, η οποία να διατηρεί την προοπτική αυτή.
- Άρα, πρώτη προτεραιότητά μας θα είναι η ανάπτυξη και μάλιστα, η ανάπτυξη με απασχόληση, γιατί πάντα ο κίνδυνος είναι η λεγόμενη άνεργη ανάπτυξη, το jobless growth, και φυσικά η κοινωνική συνοχή. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες, θα τα συζητήσουμε αυτά σε μια εκτενή συνεδρίαση της Επιτροπής Εξωτερικών από κοινού με την Επιτροπή Ευρωπαϊκών Υποθέσεων.
- Δεύτερη προτεραιότητα είναι τα ζητήματα μετανάστευσης και ασφάλειας.
- Τρίτη και αναγκαστική προτεραιότητα είναι οι αλλαγές στην οικονομική διακυβέρνηση της ΟΝΕ. Για εμάς αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία, γιατί συνδέεται με την βιωσιμότητα των δημοσιονομικών μας στοιχείων.
- Η τέταρτη, αλλά στην πραγματικότητα η πρώτη, γιατί έχει οριζόντιο χαρακτήρα, προτεραιότητά μας είναι η ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική με ό,τι σημαίνει αυτό. Σημαίνει ανάπτυξη, σημαίνει περιβάλλον, σημαίνει ναυτιλία, σημαίνει αλιεία, σημαίνει θαλάσσιες ζώνες, υφαλοκρηπίδα, αποκλειστική οικονομική ζώνη, αλιευτικές ζώνες στη Μεσόγειο. Έχει πολύ μεγάλη σημασία να γίνει αντιληπτό, ότι η Μεσόγειος είναι ένας ευρωπαϊκός φυσικά αλλά και διεθνής και περιφερειακός πλούτος και η Ε.Ε. έχει ανάγκη από μια ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική.
Δεν θα σας μιλήσω σήμερα για την οργανωτική μας προετοιμασία, αλλά έχει πολύ μεγάλη σημασία ο ρόλος του Κοινοβουλίου και της Κοινοβουλευτικής Διπλωματίας και των σχέσεων Ελληνικής Βουλής και Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και κατά τη διάρκεια των Ευρωεκλογών.
Σταματώ εδώ, επιφυλασσόμενος να συμπληρώσω με βάση τις ερωτήσεις και τις παρατηρήσεις σας με μία πρόσκληση–παράκληση, να διαμορφώσουμε τις προϋποθέσεις της εθνικής ενότητας και της ευρύτερης πολιτικής και κοινοβουλευτικής συναίνεσης στο πάντα ευαίσθητο και καθοριστικό πεδίο της εξωτερικής μας πολιτικής.
Ευχαριστώ πολύ.
Δευτερολογία
Ευχαριστώ τους συναδέλφους για τις ερωτήσεις τους, όπως και για τον εποικοδομητικό τρόπο, με τον οποίον τοποθετήθηκαν απέναντι στην ενημέρωση που έκανα. Η συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής είναι δημόσια συνεδρίαση της Βουλής, ως εκ τούτου θα μου επιτρέψετε οι απαντήσεις μου να λαμβάνουν υπ’ όψιν αυτό το στοιχείο, το στοιχείο της δημοσιότητας και επειδή αυτά που λέει ενώπιον της Βουλής ο εκάστοτε Υπουργός Εξωτερικών δεσμεύουν διεθνώς την χώρα και τροφοδοτούν τον διπλωματικό διάλογο, θα εκφραστώ με την αναγκαία επιφυλακτικότητα που δεν θα ήθελα να χρησιμοποιήσω σε μία καθαρά Κοινοβουλευτική, πολιτική συζήτηση. Είμαι όμως υποχρεωμένος να την χρησιμοποιήσω σε μία συζήτηση, η οποία απευθύνεται όχι μόνο στο εσωτερικό της χώρας μας, αλλά και διεθνώς.
Το ευρωπαϊκό περιβάλλον
Ας ξεκινήσω, από το ευρωπαϊκό περιβάλλον, στο οποίο αφιερώθηκαν πολλές ερωτήσεις, αρχής γενομένης, από την εισαγωγική τοποθέτηση του κ. Παυλόπουλου. Το ευρωπαϊκό φαινόμενο είναι αντιφατικό, πολύπλοκο και αμήχανο. Οι πραγματικοί ευρωπαϊκοί συσχετισμοί δεν περιγράφονται στην Συνθήκη της Λισσαβόνας. Στην πραγματικότητα, λόγω της βαθιάς οικονομικής κρίσης που βρήκε απροετοίμαστη την Ε.Ε. και κυρίως την ζώνη του ευρώ, εμφανίστηκε το φαινόμενο ενός θεσμικού διπλασιασμού της Ε.Ε..
Η Ε.Ε. και η ζώνη του ευρώ ως το κατ’ εξοχήν φαινόμενο της διευρυμένης συνεργασίας των κρατών- μελών είναι οικοδομημένη πάνω σε μία αντίληψη φυσιολογικής γραμμικής εξέλιξης των πραγμάτων. Η Ευρώπη έχει μία καντιανή αντίληψη της ιστορίας. Μία αντίληψη αιώνιας ειρήνης και πορείας από το καλό στο καλύτερο, χωρίς κρίσεις, χωρίς προβλήματα, χωρίς οπισθοδρομήσεις. Αυτή η παραδοχή, η οποία είναι μία παραδοχή ιδεολογικού και «νοοτροπιακού» χαρακτήρα τέθηκε, φυσικά, εν αμφιβόλω, λόγω της κρίσης. Διότι η συγκρότηση της ζώνης του ευρώ, η ίδια η Συνθήκη της Λισσαβόνας, η σημερινή φάση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όπως και όλα τα προηγούμενα βήματα, από την δεκαετία του ‘50 έως τώρα, αλλά κυρίως μετά την ενιαία πράξη βασίζονται σε ένα πολιτικό βολονταρισμό. Είναι πολιτικές αποφάσεις διακυβερνητικού χαρακτήρα, οι οποίες δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν οικονομικές, νομισματικές, δημοσιονομικές, αναπτυξιακές λεπτομέρειες, αλλά προωθούν τα πράγματα με έναν πολιτικό, συχνά «βίαιο» τρόπο, και μετά όλα προσαρμόζονται σε αυτόν τον πολιτικό βολονταρισμό.
Τώρα, όμως, τα πράγματα άλλαξαν, διότι το κοινό νόμισμα έχει διαμορφώσει υπολανθάνουσες καταστάσεις. Ισχύουν όροι ενοποιητικοί, οι οποίοι είναι πολύ πιο βαθιοί, από αυτούς που μπορούμε να δούμε γραμμένους στις Συνθήκες. Ως εκ τούτου, έχουμε το θεσμικό σύστημα της Συνθήκης της Λισσαβόνας, το οποίο αφορά την Ε.Ε. των 28, με τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με αυξημένες αρμοδιότητες. Και έχουμε μία άλλη πραγματικότητα θεσμική, διακυβερνητικού χαρακτήρα, η οποία πολύ συχνά εξελίσσεται ερήμην και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, συχνά δε και ερήμην της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η κρίση, με εργαστήριο δυστυχώς την Ελλάδα, διαμόρφωσε μία άλλη κατάσταση, γρήγορων, διακυβερνητικών αποφάσεων που δεν μπορούν να εφαρμοστούν, που πρέπει να ξαναληφθούν, που δεν πείθουν τις αγορές. Μία ανάγκη να έρθει να εγκατασταθεί το ΔΝΤ στην καρδιά της Ευρωζώνης, μία υποβάθμιση του ρόλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και μία ενίσχυση, πέραν των θεσμικών αρμοδιοτήτων της, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Έχω πει πολλές φορές -και αυτό το έχω ζήσει και ως Υπουργός Άμυνας και ως Υφυπουργός Οικονομικών- πως εάν δούμε μακροσκοπικά το ευρωπαϊκό φαινόμενο όπως εξελίσσεται μετά τον πόλεμο, καταλαβαίνουμε ότι το πρόβλημα ασφάλειας της Ευρώπης ήταν πάντα πρόβλημα Ευρωατλαντικό, ποτέ δεν ήταν πρόβλημα αμιγώς Ευρωπαϊκό.
Αυτό είναι μια πραγματικότητα από τα μέσα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, πριν πάρει ο Πρόεδρος Wilson τις βασικές του αποφάσεις για την Αμερικανική παρουσίαση στην Ευρώπη και πριν διατυπώσει τους περιβόητους 14 όρους του για τη μεταπολεμική κατάσταση στην Ευρώπη. Μεταπολεμική εννοώ μετά τον μεγάλο πόλεμο, μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αυτό επιβεβαιώθηκε στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιβεβαιώθηκε κατά τη μακρά διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και έτσι φτάσαμε φυσικά, ο πυλώνας της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας να είναι το ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ είναι ένας διεθνής οργανισμός, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες μετέχουν στο 75% του προϋπολογισμού. Για να έχουμε μια αίσθηση των συσχετισμών.
Το ομόλογο φαινόμενο του ΝΑΤΟ στο πεδίο της νομισματικής και χρηματοοικονομικής ασφάλειας είναι, τηρουμένων των αναλογιών, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο όχι λόγω κεφαλαίων, γιατί τα κεφάλαια του είναι πολύ μικρά, αλλά κυρίως λόγω τεχνογνωσίας, μπήκε στην καρδιά της Ευρώπης λόγω της κρίσης και υποβάθμισε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υποβαθμιστεί λόγω της δυσπιστίας της Γερμανίας και άλλων Ευρωπαϊκών Κυβερνήσεων στην ικανότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συλλάβουν το πρόβλημα και να λειτουργήσουν προληπτικά ακολουθώντας την πορεία προς την κρίση. Επειδή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν προειδοποίησε, δεν ανέκαμψε την πορεία προς την κρίση «τιμωρήθηκε», εντός εισαγωγικών, με τη συγκρότηση της Τρόικας και με τη διαμόρφωση νέων συσχετισμών.
Οι συσχετισμοί στην Ευρώπη, τώρα πλέον είναι καθαρό, πως είναι πρωτίστως διακρατικοί, δηλαδή υπάρχουν πάγιες εθνικές στρατηγικές, οι οποίες δεν αλλάζουν με την αλλαγή των κυβερνήσεων. Είναι πολύ μικρές οι αλλαγές λόγω αλλαγής των κυβερνήσεων και σε πολιτικό επίπεδο υπάρχει ένας μεγάλος κυλιόμενος συνασπισμός, στον οποίο μετέχουν κυρίως οι δύο μεγάλες πολιτικές οικογένειες: Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Αυτό πού αποτυπώνεται; Αποτυπώνεται πρωτίστως στην εναλλαγή στη θέση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κάθε μισή θητεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Και αποτυπώνεται, επίσης, στον τρόπο, στον οποίον συγκροτούνται όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Αυτή τη στιγμή (με εξαίρεση τη γαλλική κυβέρνηση λόγο ημιπροεδρικού συστήματος και τη ρουμανική λόγω μεγάλης πλειοψηφίας του κυβερνώντος συνασπισμού, που ήταν παράδοξα υψηλό το αποτέλεσμα, έφτασε στο 60%), σε όλες τις άλλες χώρες σχεδόν είναι μια κυβέρνηση συνασπισμού, του ενός ή του άλλου συνασπισμού.
Άρα, αυτό αποτυπώνεται και στη λειτουργία της Ε.Ε.. Ο καθοριστικός παράγοντας είναι πάντα ο γερμανογαλλικός άξονας. Γιατί; Γιατί ιστορικά έτσι συγκροτήθηκε η Ευρώπη μετά τον πόλεμο. Συγκροτήθηκε η Ευρώπη γύρω από τον Ρήνο και γύρω από την γερμανική βαριά βιομηχανία. Τώρα, ο καθοριστικός παράγοντας για τους συσχετισμούς είναι η γαλλική στάση.
Η Γαλλία έχει όμως πρόβλημα, διότι η ίδια πρέπει να πείσει τις αγορές για τη δημοσιονομική της ισορροπία και ευστάθεια. Αυτό δημιουργεί ένα πρόβλημα συσχετισμών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, διότι η Ε.Ε. συνολικά είναι αιχμάλωτη των αγορών και γιατί είναι αιχμάλωτη των αγορών;
Διότι, αυτή τη στιγμή μέσα από τη λογική του δημόσιου χρέους και του μηχανισμού της ανακύκλωσης για να αναχρηματοδοτείται και να εξυπηρετείται το δημόσιο χρέος, έχουμε μια εξάρτηση από τις αγορές.
Από τη μια έχουμε κυρίαρχα κράτη, από την άλλη έχουμε μια αγορά που δεν υπόκειται σε κανόνες διεθνούς οικονομικής διακυβέρνησης και μέσα από τη διαχείριση των δανειακών αναγκών τα κράτη υφίστανται πολύ μεγάλες αλλοιώσεις εθνικής τους κυριαρχίας.
Το κράτος διεθνοποιείται, ιδιωτικοποιείται και απολιτικοποιείται. Και όταν λέω κράτος, δεν εννοώ την Ελλάδα, εννοώ τις Ηνωμένες Πολιτείες, εννοώ τη Γερμανία, εννοώ τις μεγάλες χώρες που έχουν και μεγάλους απόλυτους αριθμούς χρέους. Οι τρεις χώρες, οι μεγαλύτερες της Ε.Ε. -η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία- έχουν ένα δημόσιο χρέος αθροιστικά, ανεξάρτητου ποσού του Α.Ε.Π. ως απόλυτο νούμερο που υπερβαίνει τα 7 τρισ. ευρώ.
Αντιλαμβάνεστε λοιπόν ότι υπάρχει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα σχέσεων με τις αγορές. Και το μεγάλο πρόβλημα, το οποίο έχει να αντιμετωπίσει η Ε.Ε. είναι ότι είναι πολύ μικρή περιφερειακά, είναι μικρή η Ευρωπαϊκή Ένωση για τα παγκόσμια δεδομένα και είναι ακόμα μικρότερη γιατί δεν έχει άνεση κεφαλαίων. Δεν έχει περίσσεια κεφάλαια ως όγκο διακινούμενων κεφαλαίων. Πρέπει να δούμε το μέγεθος της Ε.Ε. ως πολύ μικρότερο από το πληθυσμιακό. Αυτό δημιουργεί ένα πρόβλημα. Η διατραπεζική αγορά Ελλάδος-ΗΠΑ δεν λειτουργεί εδώ και τρία χρόνια και υποκαθίσταται από τις λειτουργίες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Αλλά υπάρχει και ένα πανευρωπαϊκό ζήτημα και φυσικά όταν βλέπετε τη νευρικότητα και την επιθετικότητα και της Γερμανίας και του στενού πυρήνα που είναι χώρες με ΑΑΑ στην πιστοληπτική τους αξιολόγηση, δηλαδή, η Φιλανδία, το Λουξεμβούργο, η Αυστρία και η Ολλανδία, θα δείτε ότι ακόμα και στο σκληρό πυρήνα υπάρχουν προβλήματα.
Η Ολλανδία είναι μια χώρα όπου έχει ένα πολύ σοβαρό δημοσιονομικό πρόβλημα, έχει υπερβεί τα όρια του ελλείμματος και πρέπει να κάνει μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές στο ασφαλιστικό και στο τραπεζικό σύστημα. Η Αυστρία και το Λουξεμβούργο πιέζονται λόγω του τραπεζικού απορρήτου και της ανάγκης να προσαρμοστούν στους κανόνες λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Τραπεζικού Συστήματος και της Τραπεζικής Ένωσης.
Αντιλαμβάνεστε ότι όταν πιέζεται ο πυρήνας της Ευρωζώνης, ο σκληρός πυρήνας των κρατών με ΑΑΑ, φαντάζεστε τι γίνεται πιο πέρα. Δέκα από τα 17 κράτη είναι αυτή τη στιγμή, άμεσα ή έμμεσα, σε πρόγραμμα προσαρμογής: Η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Σλοβακία με τη Σλοβενία είναι στο παρά ένα, η Μάλτα έχει σοβαρό πρόβλημα.
Υπάρχει θέμα τεράστιο, το οποίο απαιτεί βεβαίως πολύ μεγάλες υπερβάσεις. Για να γίνουν οι υπερβάσεις αυτές πρέπει να πειστούν λαοί, κοινοβούλια, κυβερνήσεις -κυρίως λαοί και κοινοβούλια- ότι πρέπει να γίνουν αναδιανομές. Αναδιανομές σημαίνει, αναδιανομές κόστους, αναδιανομές ευθύνης, κινδύνου και βεβαίως αναδιανομές πλεονασμάτων.
Δεν είναι εύκολη υπόθεση η διαπραγμάτευση αυτή. Είναι μια πάρα πολύ δύσκολη διαπραγμάτευση και βλέπετε ότι αυτό δεν βοηθάει, δεν υποστηρίζεται ούτε πολιτικά γιατί και σε αμιγώς πολιτικό επίπεδο, στην εξωτερική πολιτική, στην Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας, η Ε.Ε. είναι ένα πολύ μικρότερο μέγεθος από αυτό που μπορεί να είναι. Καμία πρωτοβουλία ευρωπαϊκή δεν έχει την απήχηση και το πρακτικό αποτέλεσμα που έχουν αντίστοιχα αμερικανικές πρωτοβουλίες. Έχει πολύ μεγάλη σημασία να δούμε πού βρισκόμαστε.
Μπορούμε να διαλέξουμε ένα άλλο γήπεδο; Όχι, δεν υπάρχει κανένα καλύτερο γήπεδο. Αυτό το γήπεδο, το Ευρωπαϊκό με τα προβλήματα του, με τις αντιφάσεις του, με τις ανισότητες του, είναι το γήπεδο στο οποίο θα πρέπει να αγωνιστούμε και να φτιάξουμε νέους συσχετισμούς.
Τώρα θα κληθούν οι ευρωπαϊκοί λαοί να διαλέξουν ουσιαστικά άμεσα τον επόμενο Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Πρέπει να ανακόψουμε έναν ευρωσκεπτικισμό, ο οποίος τελικά δεν οδηγεί πουθενά, γιατί είναι ένας ευρωσκεπτικισμός -είτε αριστερός είτε δεξιός, δεν έχει καμία σημασία- ο οποίος τελικά τι λέει; Να διαλύσουμε την Ε.Ε.; Να διαλύσουμε την Ευρωζώνη; Να οδηγηθούμε στον εθνικό απομονωτισμό; Να προχωρήσουμε πώς;
Από την άλλη μεριά, δεν είναι εμφανές ότι η Ε.Ε. δεν μετέχει στο Συμβούλιο Ασφαλείας; Ότι στο Συμβούλιο Ασφαλείας μετέχει η Γαλλία, μετέχει το Ηνωμένο Βασίλειο, δεν μετέχει η Γερμανία. Είναι πολύ σημαντικό να δούμε την αυτοσυνειδησία που έχουν οι χώρες αυτές οι οποίες είναι πυρηνικές δυνάμεις, είναι παλαιές αυτοκρατορίες, αναλαμβάνουν διεθνείς κινδύνους και μετέχουν ως μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Πρέπει να δούμε το συνολικό πρόβλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να μιλήσουμε ως ευρωπαίοι πολίτες γι' αυτό, χωρίς το σύμπλεγμα του φτωχού συγγενούς. Γιατί το σύμπλεγμα του φτωχού συγγενούς δυστυχώς το έχουμε πάρα πολλές χώρες μέσα στην Ε.Ε. και εάν αθροιστούν οι λαοί και οι κοινωνίες που έχουν το πρόβλημα αυτό, δεν φτιάχνουμε συσχετισμό δυνάμεων.
Η Προεδρία, πρέπει να ξέρουμε για να έχουμε μια ρεαλιστική εκτίμηση, είναι μια άλλη Προεδρία, είναι μια μικρότερη Προεδρία. Διότι τώρα υπάρχουν μόνιμες Προεδρίες.
Η προεδρεύουσα χώρα στο rotation, στην εναλλαγή των προεδρείων, δεν προεδρεύει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου γιατί υπάρχει μόνιμος Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Δεν προεδρεύει του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων γιατί προεδρεύει η μόνιμη εκπρόσωπος που είναι Αντιπρόεδρος της Επιτροπής, αλλά Πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων.
Δεν προεδρεύει του Eurogroup, προεδρεύει βεβαίως του ECOFIN το οποίο έχει βεβαίως πολύ μεγάλη σημασία, αλλά μικρότερη σημασία από το Eurogroup.
Προεδρεύει στο Συμβούλιο Μονίμων Αντιπροσώπων, στο COREPER 2, μόνο για τα θέματα δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων, γιατί υπάρχουν Μόνιμες Επιτροπές οι οποίες ασχολούνται με το ECOFIN, το Eurogroup και τις εξωτερικές υποθέσεις.
Άρα, έχει πολύ μεγάλη σημασία να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε. Υπάρχουν περιθώρια διακριτικής ευχέρειας; Υπάρχουν. Υπάρχουν, βεβαίως, και αναγκαστικές επιλογές. Αναγκαστικές επειδή είναι η ροή των συζητήσεων μέσα στην Ε.Ε. από εξάμηνο σε εξάμηνο και αναγκαστικές επειδή είναι προτεραιότητες των κοινωνιών. Μπορείς, δηλαδή, να μην συζητήσεις για ανάπτυξη και απασχόληση; Όχι. Είναι το μείζον θέμα. Μπορείς να μην μιλήσεις για ασφάλεια και μεταναστευτικό; Όχι. Μπορείς να μην μιλήσεις για το τι θα γίνει με την Τραπεζική Ένωση; Τι θα γίνει με τον ενιαίο μηχανισμό προστασίας καταθέσεων, με τον ενιαίο μηχανισμό εποπτείας τραπεζών; Όχι. Αυτά θα προχωρήσουν ούτως ή άλλως.
Μπορείς, όμως, να μιλήσεις για τη θαλάσσια πολιτική και να το προσθέσεις αυτό. Μπορείς να μιλήσεις για τη δυνατότητα να γίνει η Αδριατική μια «μεγαλοπεριοχή» (mega-region). Μπορείς να μιλήσεις για πρωτοβουλίες μεταξύ των χωρών του μεσογειακού νότου, δηλαδή, μεταξύ Ελλάδος-Κύπρου-Γαλλίας-Μάλτας.
Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες μπορείς, βεβαίως, να πάρεις και έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία να είμαστε μέσα στις εξελίξεις, να μετέχουμε σε όλες τις διεργασίες, να καταλαβαίνουμε πού πηγαίνει το mainstream, δηλαδή, το κεντρικό ρεύμα και ει δυνατόν να μετέχουμε δημιουργικά στο mainstream, γιατί δεν βοηθά τη χώρα μια αποκλίνουσα τοποθέτηση της Ελλάδας.
Δεν είναι τυχαίο, ότι τελικά μετά από μια δύσκολη συζήτηση, υπήρξε ομοφωνία στο Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων για το χαρακτηρισμό ως τρομοκρατικού του στρατιωτικού σκέλους της Χεζμπολάχ. Συμφωνήσαμε να επανεξετάζεται ανά εξάμηνο η απόφαση αυτή και συμφωνήσαμε σε μια δήλωση για την υπόσταση και την προοπτική του Λιβάνου, η οποία έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία.
Έχουν σημασία πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εφαρμογή του Δικαίου της Θάλασσας και τις θαλάσσιες ζώνες στη Μεσόγειο. Έχει πολύ μεγάλη σημασία να κινηθούμε και εμείς παράλληλα με τις πρωτοβουλίες της Επιτρόπου της κυρίας Δαμανάκη. Αλλά, βεβαίως, στο πεδίο των θαλάσσιων ζωνών και της εφαρμογής του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας στη Μεσόγειο υπάρχουν εκκρεμότητες μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών. Υπάρχουν εκκρεμότητες. Έχει η Γαλλία με την Ιταλία και την Ισπανία, τριγωνικά, εκατέρωθεν κ.λπ.. Είναι και αυτό ένα θέμα, το οποίο θα πρέπει να το λάβουμε πολύ σοβαρά υπόψη.
Η Ελληνική Προεδρία στην Ε.Ε.
Έρχομαι τώρα στο δεύτερο θέμα το οποίο ετέθη σε σχέση με την Ευρώπη. Η Ελληνική Προεδρία θα παίξει ρόλο στο πεδίο καθαρά της εξωτερικής πολιτικής; Ναι, θα παίξει, αλλά το κύριο ρόλο τον παίζει η Ύπατη Εκπρόσωπος. Η προεδρεύουσα χώρα αναλαμβάνει αποστολές σε συνεργασία μαζί της.
Το Τρίο -που δεν λέγεται τώρα Τρόικα, γιατί πρέπει να αντιδιαστέλλεται από τη γνωστή μας Τρόικα- παίζει ένα ρόλο, ο οποίος τοποθετείται στις νέες διαστάσεις του τώρα. Αυτό το νόημα είχε η επίσκεψη του Ιταλού πρωθυπουργού και η δική μου επίσκεψη στα μέσα Σεπτεμβρίου για να μιλήσουμε με την Ιταλίδα Υπουργό Εξωτερικών και τον Ιταλό Υπουργό Ευρωπαϊκών Υποθέσεων για τον συντονισμό των πρωτοβουλιών μας στο πλαίσιο αυτό. Όπως και με τη Λιθουανία έχουμε επαφή και συνεννόηση σε επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών για να δούμε πώς θα διαδεχθούμε τις πρωτοβουλίες, οι οποίες έχουν αναληφθεί από την Λιθουανική Προεδρία.
Επίσης, υπάρχουν περιοχές οι οποίες μας φαίνονται μακρινές, όπως είναι η Ανατολική Γειτονία, η οποία, όμως, είναι πολύ σημαντική για μας, γιατί έχει μέσα το Αζερμπαϊτζάν. Οι σχέσεις Αζερμπαϊτζάν - Ε.Ε. είναι δύσκολες για πολλούς λόγους και πρωτίστως γιατί το Αζερμπαϊτζάν δεν είναι μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (Π.Ο.Ε.) και εμείς μπορούμε να διαδραματίσουμε ένα ρόλο από αυτή την άποψη.
Η Ευρώπη-φρούριο
Τώρα έθεσε και ο κ. Πανούσης το ερώτημα τι γίνεται με την Ευρώπη-φρούριο. Μα, η λογική της Ευρώπης ήταν αυτή. Η λογική της Ευρώπης ιστορικά είναι «καταργώ τους εσωτερικούς φραγμούς και διαμορφώνω μια ενιαία αγορά, αλλά υψώνω εξωτερικά τείχη». Τώρα τα εξωτερικά τείχη δεν μπορούν να παραμείνουν υψωμένα. Αυτή είναι η ιστορία της Ε.Ε. από τα μέσα του 1950 του κοινοτικού φαινομένου μέχρι τώρα. Τώρα πρέπει να κάνεις διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, με την Κίνα και με τη Ρωσία, φυσικά, η οποία έχει εταιρική σχέση. Αλλιώς έχεις βιοπαθολογικούς ελέγχους για τη Ρωσία, για τα ελληνικά προϊόντα ακόμα και για τα ελληνικά αλιεύματα, έχεις προβλήματα στην εισαγωγή των κινεζικών προϊόντων στην Ευρώπη και αντισταθμιστικούς δασμούς, αλλά και αντίστροφα.
Και φυσικά δεν μπορείς να μην οργανώσεις την ευρωατλαντική σχέση με έναν τρόπο ο οποίος είναι ανοιχτός. Η ευρωατλαντική οικονομική και εμπορική σχέση καθοδηγεί το παγκόσμιο εμπόριο και την παγκόσμια οικονομία, άρα θα πρέπει να είναι μια καθαρή και ανοικτή σχέση.
Έρχομαι τώρα στα ζητήματα τα οποία άπτονται στενότερα, κατά κυριολεξία, της εξωτερικής πολιτικής.
Κυπριακό
Άκουσα αλυσίδα ερωτήσεων από την Επιτροπή που υπονοούν, ότι ετοιμάζεται ένα Σχέδιο Ανάν 2 και το θέμα είναι πότε θα έρθει στην επιφάνεια το σχέδιο αυτό. Δεν έχουμε τέτοια ένδειξη. Η ένδειξη που υπάρχει είναι αυτή που αφορά τις δημιουργικές πρωτοβουλίες της Κυπριακής Κυβέρνησης και τώρα, πλέον, με τον διαπραγματευτή της ελληνοκυπριακής κοινότητας.
Σας θυμίζω, ότι αυτή τη στιγμή το πιο μεγάλο θέμα είναι η άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία άσκησε και την Ευρωπαϊκή Προεδρία, και να συμμορφωθεί στο πρόσθετο Πρωτόκολλο της Συμφωνίας της Άγκυρας. Είναι το περιβόητο ζήτημα των λιμανιών και των αεροδρομίων και της πρόσβασης των κυπριακών πλοίων και αεροσκαφών σε αυτά.
Έρχεται, λοιπόν, η ελληνοκυπριακή πλευρά και διατυπώνει μια πρόταση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Λέει ότι «εγώ θέλω να δημιουργήσω ένα νέο momentum και καλώ και την τουρκοκυπριακή κοινότητα και την Τουρκία, η οποία έχει διεθνή ευθύνη για τα συμβαίνοντα στην Κύπρο, πιστοποιημένη με σειρά αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, να συμφωνήσουν στην ανάγκη ενεργοποίησης αυτών των νέων Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης».
Φυσικά, η αντίδραση της Τουρκίας σε πρώτη φάση είναι «μα, αυτό δεν είναι Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, είναι η εδαφική πτυχή του Κυπριακού και θα τη συζητήσουμε μέσα στο κεντρικό θέμα που είναι το πολιτικό πρόβλημα της Κύπρου και λύση στο Κυπριακό». Αυτή είναι μια κλασική προσέγγιση. Σίγουρα πρέπει να διαμορφωθεί ένα νέο momentum και όσοι μπορούν θα πρέπει να συμβάλουν στο να δημιουργηθεί αυτό το νέο περιβάλλον.
Αυτές, λοιπόν, οι δημιουργικές πρωτοβουλίες της ελληνοκυπριακής πλευράς είναι πάρα πολύ σημαντικές και εμείς τις στηρίζουμε, αλλά, βεβαίως, έχουμε πάντα υπόψη μας, διότι αυτό μας έχει διδάξει η Ιστορία, ότι μια λύση μπορεί να είναι δίκαιη, βιώσιμη, λειτουργική, σύμφωνη με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και το κοινοτικό κεκτημένο μόνο όταν μπορεί να γίνει και αποδεκτή από το κυπριακό λαό. Γιατί, κατά έναν περίεργο και αντιφατικό τρόπο, το Σχέδιο Ανάν που απέτυχε, άφησε ένα κεκτημένο. Το δικαίωμα του κυπριακού λαού να εκφραστεί απευθείας, κυρίαρχα, με δημοψήφισμα.
Σας θυμίζω, ότι το Σύνταγμα του 1960, δυνάμει του οποίου υπάρχει η διεθνής νομική προσωπικότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι μια διεθνής συνθήκη. Δεν έχει ποτέ κυρωθεί εσωτερικά με δημοψήφισμα. Το δημοψήφισμα και η άμεση έκφραση του κυπριακού λαού προέκυψε τώρα, το 2004.
Άρα, βλέπετε ότι η Ιστορία γράφεται αντιφατικά και αναδεικνύονται κεκτημένα, τα οποία αλλάζουν την ίδια τη φύση σε πολύ μεγάλο βαθμό του κυπριακού προβλήματος. Γιατί, βεβαίως, θέλουμε μια λύση, η οποία να μπορεί να γίνει δημοκρατικά αποδεκτή. Πρέπει να παρακολουθούμε και τις εξελίξεις στις σχέσεις Τουρκίας – ψευδοκράτους και την εσωτερική κατάσταση στα κατεχόμενα.
Είδατε πώς διεξήχθη αυτή η λεγόμενη «εκλογική διαδικασία» και ποιος είναι ο νέος συσχετισμός. Υπάρχει ένας νέος συσχετισμός κι αυτό κάτι σημαίνει. Σίγουρα η εκλογή του Προέδρου Αναστασιάδη και τα όσα είχε προεκλογικά πει και τα όσα λέει το Εθνικό Συμβούλιο μετεκλογικά, δημιουργούν μια προσδοκία, που απορρέει από ελληνοκυπριακές πρωτοβουλίες.
Εμείς έχουμε ακούσει την κυπριακή κυβέρνηση με πολύ μεγάλο σεβασμό που λέει, ότι μέχρι τον Οκτώβριο θέλει να αφιερωθεί στη διαχείριση της οικονομικής κρίσης και προετοιμάζει πρωτοβουλίες, οι οποίες θέλουν μια μικρή περίοδο επώασης για να ξεκινήσουν τον Οκτώβριο και μετά. Με σεβασμό πάντα στο πλαίσιο του ΟΗΕ και στο ρόλο του Γενικού Γραμματέα, με σεβασμό στο πλαίσιο της Ε.Ε. και στο ρόλο του Επιτρόπου Διεύρυνσης. Μόνο που στο κοινοτικό πλαίσιο η Ελλάδα είναι μέλος Ε.Ε. και της Ευρωζώνης και η Τουρκία είναι υποψήφια χώρα, η οποία πρέπει να δείξει ότι σέβεται τα κριτήρια για τα υποψήφια μέλη και το κοινοτικό κεκτημένο.
Υπάρχει τεράστια θεσμική διαφορά. Δεν είναι ταυτόσημοι οι ρόλοι μας, είναι τελείως διαφορετικοί. Αυτό που έχει σημασία επίσης στο Κυπριακό είναι το γεγονός ότι συνεχίζονται έρευνες και οι ενέργειες εκμετάλλευσης επί των υδρογονανθράκων στις κυπριακές θαλάσσιες ζώνες, στην ΑΟΖ η οποία έχει οριοθετηθεί μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Ισραήλ και μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Αιγύπτου. Διότι η Κυπριακή Δημοκρατία είχε γεωγραφικά την τύχη να μην χρειάζεται οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Τουρκία προκειμένου στις περιοχές αυτές να προβεί σε έρευνες και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Και όταν οριοθέτησε ΑΟΖ προφανώς συμπεριέλαβε και την υφαλοκρηπίδα μέσα από μια πολλαπλή οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών διότι έχει και το δικαίωμα εκμετάλλευσης του υποθαλάσσιου κοιτάσματος.
Τώρα, το τι γίνεται με την ενεργειακή σχέση; Στις 8 Αυγούστου, οι Υπουργοί Ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ συναντώνται στη Λευκωσία και υπογράφουν τριμερές μνημόνιο συνεργασίας για θέματα ενέργειας και υδάτων. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Πώς θα οργανωθεί η εκμετάλλευση; Αυτό θα το πουν οι εταιρείες οι οποίες κάνουν την εκμετάλλευση. Όπως και στην Κασπία στο Shah Deniz, την απόφαση για τον TAP και την απόφαση για την οριστική εκμετάλλευση του κοιτάσματος που αναμένεται τον Οκτώβριο, θα την πάρει η κοινοπραξία, δεν θα την πάρει η αζέρικη Κυβέρνηση.
Όλα πρέπει να έχουν μια οικονομοτεχνική βιωσιμότητα, πρέπει να υπάρχει μια feasibility όλων αυτών των επιλογών. Σίγουρο είναι ότι πρέπει να γίνει ο σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG. Αυτό είναι δεδομένο. Από κει και πέρα, η επιλογή ενός αγωγού και μάλιστα υποθαλάσσιου αγωγού είναι ένα τεράστιο επιχειρηματικό σχέδιο, το οποίο πρέπει να αξιολογηθεί σε σχέση με τη βιωσιμότητά του και σε σχέση με τις ποσότητες του.
Να έχουμε μια αίσθηση των μεγεθών. Οι ανάγκες σε φυσικό αέριο της Ευρώπης το 2020 θα είναι 700 δισ. κυβικά μέτρα. Ο TANAP - TAP φέρνει στην Ευρώπη 10 από τα 700 δισ. κυβικά μέτρα. Κι εμείς έχουμε ανάγκες 4 δισ. κυβικά μέτρα, προς το παρόν, και υπολογίζουμε να πάρουμε από τον TAP - πέρα από τη σημασία που έχει ως κατασκευαστικό έργο, ως στρατηγική επιλογή, ως επένδυση - μισό με 1 δισ. κυβικά μέτρα. Και αυτή τη στιγμή βεβαίως το φθηνότερο φυσικό αέριο που αγοράζει η Ελλάδα δεν είναι ούτε το ρωσικό της Gazprom ούτε το υγροποιημένο στην αγορά τη συμβολαιοποιημένη ή τη spot. Είναι το αζέρικο της BOTAS που έρχεται μέσω της Τουρκίας, το φθηνότερο στο μείγμα που έχουμε.
Βέβαια ένα μεγάλο πρόβλημα που έχει η Ελλάδα είναι το ακριβό φυσικό αέριο, η ακριβότερη ενέργεια προ φόρων. Είναι μια μεγάλη αδυναμία της ελληνικής οικονομίας, η επίλυση της οποίας είναι μια βασική προτεραιότητά μας. Τα υψηλά επιτόκια και το υψηλό κόστος ενέργειας είναι τα δύο μεγαλύτερα προβλήματα της ελληνικής πραγματικής οικονομίας που συνδέονται με τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις και με την εξωτερική μας πολιτική. Άρα, αυτή είναι η κατάσταση σε σχέση με το Κυπριακό.
Ελληνοτουρκικές σχέσεις
Σε σχέση με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Φαντάζομαι ότι δεν έχει κανείς την εντύπωση ότι σε μια συνάντηση τριών ωρών μεταξύ των δύο Υπουργών, οι οποίοι πρέπει να κάνουν μια πρώτη συνάντηση επαφής υπό τη νέα ιδιότητα τη δική μου (γιατί φυσικά τον κ. Νταβούτογλου τον ξέρω παρά πολύ καιρό και έχουμε βρεθεί πάρα πολλές φορές. Ενόψει όμως του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, όπως σας ανέφερα, έπρεπε να συζητήσουμε για πλειάδα θεμάτων), θα λυθούν τα προβλήματα.
Υπάρχει ένα ζήτημα το οποίο, όπως αντιλαμβάνεστε, έχει διάφορες πτυχές. Εμείς αναγνωρίζουμε μία και μόνη διεθνή διαφορά: την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, η οποία κατά το Διεθνές Δίκαιο πρέπει να γίνει όπως προβλέπεται μέσα από διαβούλευση, διαπραγματεύσεις και εν τέλει δικαστικά, αν δεν υπάρχει άλλη λύση. Εμείς τα έχουμε αποδεχθεί αυτά γιατί είμαστε μέρος της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας, της Σύμβασης του Montego Bay. Έχουμε επιλέξει τη δικαιοδοσία του αρμόδιου διεθνούς δικαστηρίου, δεν έχουμε κανένα απολύτως πρόβλημα.
Αλλά φυσικά η Τουρκία με τη συμπεριφορά της μακροχρονίως θέτει ζητήματα. Ζητήματα παραβίασης του Διεθνούς Δικαίου, ζητήματα προσβολής των σχέσεων καλής γειτονίας. Αγωνιζόμαστε να κρατήσουμε ένα πάρα πολύ καλό επίπεδο και έχουμε ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας.
Έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία να μπορούν οι δύο Υπουργοί Εξωτερικών να μιλούν ανά πάσα στιγμή, χωρίς διαμεσολάβηση, στο τηλέφωνο για να λειαίνονται προβλήματα και για να αποτρέπονται εντάσεις.
Έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία να έχουμε μειωμένη ένταση στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Έχει πολύ μεγάλη σημασία να γίνεται σεβαστό το μνημόνιο Παπούλια-Γιλμάζ.
Έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία να τηρούνται τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που αφορούν τις συμπεριφορές στον αέρα και τη θάλασσα. Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχουμε μειωμένο αριθμό παραβάσεων και παραβιάσεων του εναέριου χώρου και της διοικητικής μας αρμοδιότητας σε σχέση με το FIR Αθηνών.
Βεβαίως, έχουμε έντονη ναυτική δραστηριότητα. Έχουμε πράγματι έντονη ναυτική δραστηριότητα, η οποία παρακολουθείται, η οποία μας οδηγεί συνεχώς στα αναγκαία διαβήματα γιατί πρέπει να γίνεται πάντα σεβαστό το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, το τι είναι αβλαβής διέλευση, τι είναι πλους διέλευσης, πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε, πώς δεν πρέπει να παρενοχλούμε τα εμπορικά πλοία, πώς πρέπει να σεβόμαστε τα χωρικά ύδατα και τις διοικητικές αρμοδιότητες οι οποίες μπορεί να αφορούν είτε τον έλεγχο του FIR, είτε ζητήματα έρευνας και διάσωσης, είτε για τον αέρα είτε για τη θάλασσα, είτε για αεροπορικά είτε για ναυτικά ατυχήματα. Αυτό έχει παρά πολύ μεγάλη σημασία.
Όπως πολύ μεγάλη σημασία έχει και η συνεργασία μας με την Frontex για την επιτήρηση των ελληνικών συνόρων και την ανακοπή των ρευμάτων παράνομης μετανάστευσης που είναι ένα ευρωπαϊκό και ένα ευρωτουρκικό πρόβλημα. Γιατί η Τουρκία δεν σέβεται στο βαθμό που θα θέλαμε τη σχέση της με την Ε.Ε. από την άποψη αυτή. Βεβαίως δέχεται πιέσεις στα ανατολικά σύνορα της. Αυτό είναι αλήθεια αλλά και εκεί θα έπρεπε να αναληφθούν πρωτοβουλίες ευρωπαϊκού χαρακτήρα, οι οποίες θα αποσυμπιέζουν την Τουρκία σε σχέση με τα ανατολικά σύνορα. Αυτό είναι ένα ζήτημα, όπως αντιλαμβάνεστε, το οποίο αποτελεί και προτεραιότητα της ελληνικής προεδρίας.
Δεν διστάζω να πω ότι η Ελλάδα αδικείται κατάφωρα από την άνιση κατάσταση που έχει διαμορφώσει το Δουβλίνο ΙΙ και στην πραγματικότητα θα έπρεπε να επανεξετάσουμε στους κόλπους της Ε.Ε. συνολικά τη ρύθμιση του Δουβλίνο ΙΙ, αλλά βλέπετε ότι αυτό είναι δύσκολο να γίνει γιατί οι συσχετισμοί είναι πολύπλοκοι και δυσμενείς.
Ετέθησαν όλα τα θέματα στη συζήτηση αυτή; Ετέθησαν πάρα πολλά θέματα. Είπαμε καταρχάς ότι είναι αναγκαίο να συνεχίσουμε τους γύρους των διερευνητικών επαφών που πραγματοποιούνται ανάμεσα στις δύο χώρες. Οι συνομιλίες αυτές διεξάγονται από το 2002, διεξάγονται 12 χρόνια. Έχουν διεξαχθεί 54 γύροι. Έχουν κωδικοποιηθεί, έχουν παρουσιαστεί οι εκατέρωθεν θέσεις αλλά πρέπει να τις δούμε ξανά τις θέσεις αυτές.
Υπό το πρίσμα και των νεότερων εξελίξεων πρέπει να δούμε θέματα τα οποία είναι θέματα που τελικώς μπορούν να επιλυθούν μόνο στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου. Δεν είναι μόνο το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, γιατί φυσικά το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας προϋποθέτει ότι έχεις χωρικά ύδατα και, βεβαίως έχεις και τον εναέριο χώρο που πρέπει να έχεις.
Αυτά είναι θέματα που αφορούν το Αιγαίο, αλλά για μας είναι θέματα που αφορούν και την Ανατολική Μεσόγειο. Γιατί εμείς δεν έχουμε ενδιαφέρον μόνο για το Αιγαίο, κατ΄ακριβολογία δηλαδή με βάση τις γεωγραφικές τοπωνυμίες, αλλά και την Ανατολική Μεσόγειο και βλέπετε ότι αυτή τη στιγμή το πιο σημαντικό πράγμα που έχει γίνει για τα εθνικά κυριαρχικά μας δικαιώματα που είναι όλα ζωντανά και απαράγραπτα είναι ότι διεξάγονται πραγματικές έρευνες.
Πραγματικές έρευνες διεξάγονται για πρώτη φορά μετά το 1974, εν πάση περιπτώσει για πρώτη φορά μετά το 1987. Έχει πολύ μεγάλη σημασία ότι δόθηκαν οι άδειες, ότι έχει δημοσιευθεί ο ν.4001/2011, ότι έχουμε, με τη ρηματική διακοίνωση που έχουμε καταθέσει στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, πληροφορήσει για την ύπαρξη του ν.4001/2011, δηλαδή για τα εξωτερικά, τα απώτατα όρια των θαλάσσιων ζωνών μας προ της αναγκαίας διαβούλευσης για την οριοθέτηση.
Γιατί ξέρετε πάρα πολύ καλά -τα είπα αυτά και στη συνέντευξη με τον κ. Νταβούτογλου- ότι βεβαίως έχουμε εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα, τα οποία στην περίπτωση της υφαλοκρηπίδας ισχύουν ipso facto και ab initio και στην περίπτωση της ΑΟΖ, η οποία αφορά την άνωθεν της υφαλοκρηπίδας θαλάσσια ζώνη (άρα τους ζώντες οργανισμούς, την ωστική δύναμη των κυμάτων, τον αέρα, τις off shore εγκαταστάσεις κλπ), αυτό θέλει διακήρυξη ή ανακήρυξη, άρα σε κάθε περίπτωση θέλει οριοθέτηση και διάλογο. Σε περίπτωση που ο διάλογος δεν οδηγεί σε αποτελέσματα, θέλει προσφυγή σε διεθνές όργανο, είτε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είτε στο Διεθνές Δικαστήριο του Δικαίου της Θάλασσας του Αμβούργου.
Πρέπει να γνωρίζουμε, και κάποια στιγμή στο Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής θα αναλύσουμε τη νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου σε σχέση με την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών. Υπάρχει πια μια πολύ πλούσια νομολογία και μπορούμε να ξέρουμε τι γίνεται στα θέματα αυτά και να έχουμε μια πραγματική αίσθηση, για να μη μιλάμε κατά τρόπο αόριστο χωρίς αναφορά στις πηγές. Εμείς έχουμε ως σημαία της πολιτικής μας το διεθνές δίκαιο. Στοιχείο του διεθνούς δικαίου είναι και η νομολογία, διότι τελικώς το διεθνές δίκαιο καταλήγει σε μια απόφαση ενός διεθνούς δικαιοδοτικού οργάνου.
Τα έχουμε δοκιμάσει όλα από το 1974. Και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έχουμε πάει το 1977. Όπως ξέρετε, η Ελλάδα έχει αντιμετωπίσει τρεις φορές την περίοδο των τελευταίων 40 ετών το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης: το 1977 για τα ζητήματα των θαλάσσιων ζωνών του Αιγαίου και των ελληνοτουρκικών σχέσεων, για τα Σκόπια και για τις γερμανικές πολεμικές επανορθώσεις και την ασυλία του γερμανικού δημοσίου. Υπάρχουν τρεις αποφάσεις ελληνικού ενδιαφέροντος της Χάγης τις τελευταίες δεκαετίες, τις οποίες πρέπει κάποια στιγμή να τις μελετήσουμε και να τοποθετηθούμε υπεύθυνα και όχι ρητορικά και ανεύθυνα γύρω από τα θέματα αυτά.
Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας
Σε σχέση με την ΠΓΔΜ, τα Σκόπια, είπα ότι η ευρωατλαντική προοπτική των Σκοπίων εξαρτάται από τη δική τους πολιτική απόφαση να ανταποκριθούν πλήρως στα γενικώς ισχύοντα κριτήρια κάθε χώρας που είναι υποψήφια για ένταξη στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. Ο σεβασμός του Διεθνούς Δικαίου και οι σχέσεις καλής γειτονίας είναι κριτήριο που ισχύει και για την Ε.Ε. και για το ΝΑΤΟ, κριτήριο που ίσχυε πάντοτε. Είναι από τα λεγόμενα κριτήρια της Κοπεγχάγης για την Ε.Ε.. Σύμφωνα με την ενδιάμεση συμφωνία του 1995 και την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, η Ελλάδα δεν μπορεί να παρεμποδίσει την ένταξη των Σκοπίων σε διεθνή οργανισμό με την προσωρινή ονομασία με την οποία έχουν καταστεί κράτος-μέλος του ΟΗΕ.
Η Ελλάδα δεν προέβαλε δικό της μονομερές βέτο στο Βουκουρέστι. Δεν ετέθη το θέμα έτσι ώστε να φτάσουμε στην προβολή τέτοιου δικαιώματος αρνησικυρίας. Δεν είναι μια μονομερής πρωτοβουλία της Ελλάδος. Είναι μια συλλογική απόφαση του Βορειοατλαντικού Συμφώνου.
Όπως και δεν ετέθη το θέμα στην τελευταία σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. Δεν υπήρξε αναφορά στην προοπτική ένταξης των Σκοπίων στην Ε.Ε.. Ο αλυτρωτισμός, η παραβίαση και η προσβολή της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και η διατάραξη των σχέσεων καλής γειτονίας είναι στοιχεία, τα οποία ανάγονται στη σφαίρα των γενικών υποχρεώσεων κάθε υποψηφίου κράτους-μέλους. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει καλόπιστη διαπραγμάτευση σε σχέση με το όνομα είναι ένα στοιχείο μη καλής γειτονίας.
Άρα, πρέπει να είμαστε πάρα πολύ ακριβείς στο τι λέμε και πώς το λέμε. Κάθε δήλωση υπεύθυνου πολιτειακού και κυβερνητικού παράγοντα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τα δεδομένα του Διεθνούς Δικαίου, της Ενδιάμεσης Συμφωνίας και της νομολογίας του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Τα λαμβάνουμε υπόψη και τοποθετούμαστε με σεβασμό απέναντι σε αυτά, αλλά και απέναντι στον ευρωπαϊκό νομικό και πολιτικό πολιτισμό και στο ευρωπαϊκό κεκτημένο, με σεβασμό στις δημοκρατικές και δικαιοκρατικές παραδόσεις που υπηρετεί η Βορειοατλαντική Συμμαχία. Σας παρακαλώ πάρα πολύ να είμαστε ακριβείς και, ει δυνατόν, πανομοιότυποι στη λεκτική διαχείριση των θεμάτων αυτών, γιατί στην εξωτερική πολιτική οι λέξεις είναι πράγματα. Οι λέξεις είναι πράξεις, δεν είναι λέξεις.
Αλβανία
Σε σχέση με την Αλβανία, πράγματι η Ελλάδα δεν είναι καθόλου ευχαριστημένη από το γεγονός ότι μια υπογραφείσα διεθνής συνθήκη για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, υπογραφείσα από τις δύο κυβερνήσεις, κυρώθηκε από το Αλβανικό Κοινοβούλιο και ο σχετικός κυρωτικός νόμος ακυρώθηκε από το αλβανικό Συνταγματικό Δικαστήριο. Αυτό είναι μια εμπλοκή και βασική προτεραιότητα στις ελληνοαλβανικές σχέσεις είναι να επανέλθουμε στη διαδικασία κύρωσης και επικύρωσης της υπογραφείσης συμφωνίας σε σχέση με τις θαλάσσιες ζώνες. Μάλιστα, πρόκειται για μια υποδειγματική συμφωνία, η οποία λειτουργεί ως μήτρα για όλες τις θαλάσσιες ζώνες, κάτι το οποίο έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία.
Φυσικά, το θέμα που πάντα τίθεται είναι ο σεβασμός των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας. Δεν έχω την αίσθηση ότι στους νέους εσωτερικούς πολιτικούς συσχετισμούς της Αλβανίας έχει μειωθεί ο ρόλος της ελληνικής μειονότητας ή ότι έχει προκύψει, ενόψει του σχηματισμού της νέας κυβέρνησης που αναμένεται για τις αρχές Σεπτεμβρίου, ζήτημα με τους Τσάμηδες. Δεν έχει τεθεί παρόμοιο θέμα. Άλλωστε, σας θυμίζω ότι στην τηλεφωνική συνομιλία που είχα με τον κ. Ράμα, για να τον συγχαρώ για την εκλογική του νίκη, τον έχω καλέσει υπό την ιδιότητα του τού προέδρου του Αλβανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, να επισκεφτεί την Ελλάδα πριν από την επίσημη ανάληψη της πρωθυπουργίας και ενδέχεται αυτό να γίνει και να έχουμε την ευκαιρία μιας απευθείας συνομιλίας, ενώ είναι εν δυνάμει Πρωθυπουργός, πριν αποκτήσει τυπικά την ιδιότητα αυτή. Το ίδιο ισχύει, όπως σας είπα και για τον κ. Μέτα, τον επικεφαλής του άλλου κόμματος του κυβερνητικού συνασπισμού που θα αναλάβει τα καθήκοντα του Προέδρου της Αλβανικής Βουλής.
Δυτικά Βαλκάνια
Από εκεί και πέρα, βεβαίως, θέλουμε την ευρωατλαντική προοπτική της Αλβανίας και όλων των Δυτικών Βαλκανίων. Πιο προωθημένο είναι το Μαυροβούνιο και πιο καθυστερημένη είναι η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, αλλά δεν πρόκειται στο εξάμηνο της Ελληνικής Προεδρίας να συντελεστεί τίποτε το θεαματικό και να ολοκληρωθεί καμία διαδικασία. Μπορεί να έχουμε την έναρξη κάποιων διαπραγματεύσεων, σίγουρα με τη Σερβία, μπορεί να έχουμε κάποιες προπαρασκευαστικές ενέργειες, αλλά δεν προλαβαίνουμε να έχουμε κάτι το οποίο είναι ολοκληρωμένο. Άρα, δεν θα τεθούμε προ του διλήμματος «εμβάθυνση ή διεύρυνση». Ούτως ή άλλως, οι ρυθμοί της διεύρυνσης έχουν καταστεί πιο αργοί, διότι πλέον είναι πάρα πολύ επιμελής η διαδικασία και του screening και του ανοίγματος των κεφαλαίων.
Μάλιστα, με αφορμή το Μαυροβούνιο άλλαξε και η ροή των κεφαλαίων. Πρώτα ανοίγουν τα πολύ κρίσιμα και είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπίσεις τέτοια ζητήματα, γιατί τίθενται ζητήματα δικαιωμάτων, δημοκρατίας, ελευθεριών, κράτους δικαίου και ούτω καθεξής.
Αραβική Άνοιξη
Σε σχέση με τα προβλήματα της ευρύτερης πια μεσογειακής περιοχής και της «Αραβικής Άνοιξης», δεν έχουν ζητηθεί ούτε παρέχονται στρατιωτικού χαρακτήρα διευκολύνσεις από την Ελλάδα για τη Συρία. Δεν υπάρχει τέτοιο θέμα, γιατί μου ετέθη σε μια ερώτηση. Η Ελλάδα ήταν κατά της άρσης του εμπάργκο για τον εξοπλισμό της συριακής αντιπολίτευσης και οι χώρες οι οποίες πρωτοστάτησαν στην άρση του εμπάργκο τώρα δεν θέλουν να κάνουν χρήση της δυνατότητάς τους να εξοπλίσουν την ούτως ή άλλως διασπασμένη συριακή αντιπολίτευση, παρά το γεγονός ότι εξελέγη νέος επικεφαλής πριν από λίγες εβδομάδες.
Το ζήτημα είναι να σταματήσει η ανθρωπιστική κρίση και να προετοιμαστεί πραγματικά η «Γενεύη ΙΙ» για να τεθεί υπό έλεγχο η κατάσταση αυτή. Περιττεύει να πω ότι στη Συρία το ζήτημα της εθνοτικής και θρησκευτικής διαστρωμάτωσης της χώρας και της σχέσης πλειονότητας-μειονότητας τίθεται κατά τρόπο αντίστροφο από ό,τι τίθεται σχεδόν σε όλες τις άλλες χώρες της περιοχής. Αυτό είναι γνωστό και έχει μια απόλυτη ιδιορρυθμία η Συρία από την άποψη αυτή.
Τώρα στην Αίγυπτο, ήμασταν αντιμέτωποι με το ευρύτερο φαινόμενο του οριενταλισμού, όπως θα έλεγε κάποιος στο χώρο της λογοτεχνίας. Εμείς, αντιλαμβανόμαστε τις χώρες αυτές με τα μάτια ενός Ευρωπαίου δυτικού, ο οποίος έχει μια πολύ συγκεκριμένη αντίληψη περί θεσμών, Δημοκρατίας, κράτους δικαίου, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πλουραλισμού. Η δυτική αντίληψη περί Δημοκρατίας και κράτους δικαίου, έχει αποκτήσει οικουμενικά χαρακτηριστικά ιδίως, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη δημιουργία του ΟΗΕ.
Όμως, η Αίγυπτος είναι μια χώρα κλειδί για τα πάντα. Είναι μια χώρα, η οποία επηρεάζει όλο τον αραβικό κόσμο, όλο τον περιφερειακό συσχετισμό και την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή. Επηρεάζεται από πολλές άλλες χώρες, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και είναι μια χώρα σε μια πολύπλοκη μετάβαση. Η μετάβαση δεν ολοκληρώθηκε στην πρώτη φάση, και έχουμε τώρα μια άλλη φάση της μετάβασης. Βλέπετε ότι όλες οι χώρες -και οι ευρωπαϊκές και η ΗΠΑ- οι οποίες διέπονται από εσωτερική νομοθεσία ως προς τις διεθνείς τους θέσεις, βρέθηκαν σε μια δυσκολία να χαρακτηρίσουν το φαινόμενο αυτό. Πρόκειται λοιπόν για μια πολύπλοκη μετάβαση σε πολλαπλές φάσεις.
Πρέπει να αποφευχθεί ιδία, πρέπει να αποφευχθεί ο εμφύλιος πόλεμος, πρέπει να διασφαλιστεί η αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών και της συνταγματικής τάξης, και να διασφαλιστεί η ενσωμάτωση όλων των εθνοτικών, θρησκευτικών, κοινωνικών ομάδων και των πολιτικών κομμάτων, σε αυτή την διαδικασία. Δεν είναι εύκολο, θέλει πολύ μεγάλη προσοχή.
Οι εσωτερικές εξελίξεις στην Αίγυπτο, επηρεάζουν την εξωτερική πολιτική της Αιγύπτου; Ναι, οι εσωτερικές εξελίξεις κάθε χώρας επηρεάζουν την εξωτερική πολιτική. Αυτό γιατί να μη συμβαίνει και στην Αίγυπτο; Η Αίγυπτος είναι χώρα καθοριστική για μας, για τις θαλάσσιες ζώνες, για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Όπως, και η Λιβύη, βλέπετε ότι δύο χώρες καθοριστικές είναι σε εσωτερική κρίση. Πρέπει να διασφαλίσουν την υπόσταση τους και αυτό, δυσκολεύει τις επαφές μας. Δυσκολεύει τις επαφές μας, με τις αιγυπτιακές αρχές που έχουν άλλες προτεραιότητες βεβαίως, από το να λύνουν προβλήματα εξωτερικής πολιτικής τώρα.
Και βεβαίως, το ίδιο συμβαίνει και με τις σχέσεις μας με τη Λιβύη. Οι οποίες πρέπει να μην διαταραχθούν και δεν πρέπει να διαταραχθούν, για λόγους δευτερεύοντες οι οποίοι είναι τυχαίοι, και οι οποίοι μπορεί να έχουν δικαστικά ή άλλα χαρακτηριστικά. Εμείς, θέλουμε να έχουμε τις καλύτερες δυνατές σχέσεις με τις λιβυκές αρχές, με τη λιβυκή κυβέρνηση και με την Λιβύη. Και φυσικά, αυτό το ίδιο ισχύει κατά μείζονα λόγο με την Αίγυπτο, το έχω τονίσει και στην τοποθέτηση μου, στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων και στην τηλεφωνική συνομιλία που είχα με τον Ομόλογο μου της αιγυπτιακής κυβέρνησης.
Ζητήματα Θράκης – Πατριαρχείο – Θεολογική Σχολή Χάλκης
Τι μου είπε ο κύριος Νταβούτογλου και τι του είπα εγώ; Στα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν υπάρχει ούτε αμοιβαιότητα ούτε σκοπιμότητα. Εμείς στη Θράκη, σεβόμαστε πλήρως την μουσουλμανική μειονότητα και τα θεμελιώδη δικαιώματα των Ελλήνων πολιτών, μουσουλμανικού θρησκεύματος. Απολύτως. Σεβόμαστε το Ελληνικό Σύνταγμα, σεβόμαστε τη Συνθήκη της Λοζάνης, σεβόμαστε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Αποδεχόμαστε και εφαρμόζουμε τις αποφάσεις του Στρασβούργου και θέλουμε από όλες τις χώρες, εν προκειμένω από την Τουρκία, να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κράτος δικαίου, να σέβεται την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην οποία μετέχει και θέλουμε να εφαρμόζει τις σχετικές αποφάσεις. Πρέπει να σας πω ότι, τα τελευταία χρόνια εφαρμόζει τις σχετικές αποφάσεις του Στρασβούργου, για μια σειρά από θέματα η Τουρκία.
Όταν λοιπόν εμείς, αναφερόμαστε στο Πατριαρχείο, αναφερόμαστε σε έναν Οικουμενικό Εκκλησιαστικό Θεσμό, ο οποίος είναι οικουμενικός εκκλησιολογικά. Δεν συγκροτείται ο χριστιανικός κόσμος χωρίς την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και η Ανατολική Ορθόδοξη εκκλησία δεν υπάρχει χωρίς το Πατριαρχείο που έχει την Οικουμενική αρμοδιότητα, γιατί ο Πατριάρχης έχει την δικαιοδοσία εν της βαρβαρικής, Impartius Infidelium. Όπου αλλού δεν υπάρχει δικαιοδοσία, εξ’ ου ο οικουμενικός χαρακτήρας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Αυτό είναι εκκλησιολογικό κριτήριο και αναγόμενο στη διεθνή υπόσταση, και θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου που αναγνωρίζεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, από την Αγία Έδρα, σε όλες τις διεθνείς επαφές.
Το αν θα ανοίξει η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, είναι ζήτημα διμερές ελληνοτουρκικό; Όχι, είναι ένα ζήτημα διεθνούς δικαίου, ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Είναι ζήτημα συμμόρφωσης της Τουρκίας, με τον ευρωπαϊκό, νομικό και πολιτικό πολιτισμό. Τα πράγματα είναι εξαιρετικά απλά, δεν σημαίνει ότι είναι εύκολα αλλά, όταν τα θέτει κανείς σε μια θεσμική βάση, τα πράγματα είναι απλά και έτσι πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε.
Γερμανικές πολεμικές επανορθώσεις και κατοχικό δάνειο
Σε σχέση με τη Γερμανία, βεβαίως και έχουμε θέσει το ζήτημα των πολεμικών επανορθώσεων του κατοχικού δανείου. Στην ομιλία μου στη Βουλή, όταν συζητήθηκε η Επερώτηση του ΣΥΡΙΖΑ, συμμετείχα με την ιδιότητα του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ, αυτά πιστεύω και τώρα και ως Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης. Η Ελλάδα έχει θέσει, εγκαίρως και κατά επανάληψη και επισήμως το ζήτημα αυτό, με ρηματικές διακοινώσεις μετά την κρίσιμη ημερομηνία της επανένωσης των Γερμανιών, και της υπογραφής της Συνθήκης 2+2 μετά το 1990. Και βεβαίως, με ανακοινώσεις το αρμόδιο Υπουργείο Εξωτερικών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, έχει διατυπώσει τη δική του θέση, η οποία είναι διαφορετική.
Εγώ έθεσα το ζήτημα στον κύριο Westerwelle, αυτός παρέπεμψε στις γνωστές θέσεις της γερμανικής πλευράς. Δεν έχει διακοπεί όμως ο διάλογος, το δε ζήτημα της διεθνούς δικαιοδοσίας, το έχουμε παραπέμψει όπως γνωρίζετε σε μια Επιτροπή υπό την Προεδρεία του Προέδρου του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, όπου μετέχουν όλες οι αρμόδιες αρχές, η Τράπεζα της Ελλάδος, το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, προκειμένου να έχουμε τη γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου, για τον αρμόζοντα νομικό χειρισμό της υπόθεσης.
Αλλά η Βουλή των Ελλήνων, γνωρίζει ποια είναι η απόφαση του Ελληνικού Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου για το ζήτημα της ετεροδικίας, της κρατικής ασυλίας. Γνωρίζει ποια είναι η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, γιατί έχει δικαστεί και ενώπιον του δικαστηρίου του Στρασβούργου με σχετικό ζήτημα και γνωρίζει και ποια είναι η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, που η Ελλάδα παρενέβη ως μη διάδικο μέρος Γερμανίας κατά Ιταλίας. Η Γερμανία πήρε την πρωτοβουλία να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και εμείς παρενέβημεν στην υπόθεση αυτή το διάστημα που ήμουν Υπουργός Οικονομικών και το διάστημα αυτό, κάναμε τη σκληρότερη, κρισιμότερη διαπραγμάτευση για το νέο πρόγραμμα και το νέο δάνειο.
Εξωτερική πολιτική και οικονομική κρίση
Δεν μας ετέθη ποτέ, το θέμα αυτό από τη Γερμανία. Ποτέ δεν συνδυάστηκε το ζήτημα των πολεμικών επανορθώσεων και του κατοχικού δανείου, με τη διαπραγμάτευση για το πρόγραμμα στήριξης και για το δάνειο. Και ούτε μας έχει τεθεί ούτε κάποιο θέμα -αυτό είπα και το ξαναλέω- σε σχέση με το Κυπριακό, σε σχέση με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, σε σχέση με το Αιγαίο η την Ανατολική Μεσόγειο κατά τη διάρκεια των σκληρών συζητήσεων και διαπραγματεύσεων, για το δάνειο, για την προσαρμογή, για τις διαρθρωτικές αλλαγές κ.λπ..
Δεν ετέθη, διότι αν ετίθετο, η αντίδρασή μας θα ήταν απόλυτη διότι, η προσβολή του ελληνικού λαού θα ήταν απόλυτη και όταν ο ελληνικός λαός υφίσταται τις θυσίες που υφίσταται, δεν μπορεί να διανοηθεί ότι μπορεί κάποιος να του αμφισβητήσει τον πυρήνα της εθνικής κυριαρχίας και της εθνικής του ακεραιότητας. Αυτό το λέω και το ξαναλέω, γιατί έτσι είναι.
Δεν υπάρχει ελληνική κυβέρνηση, η οποία να μπορούσε να αποδεχθεί τη διασύνδεση των διαπραγματεύσεων για τα θέματα της δημοσιονομικής κρίσης με ζητήματα εθνικής κυριαρχίας, ιστορίας, εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Αυτό πρέπει να είναι καθαρό, και πρέπει να έχει την ομόθυμη στήριξη της Βουλής των Ελλήνων όλων των πτερύγων, συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης, διότι είναι μια κοινή μας θέση. Πιστεύω ότι μιλάω εξ ονόματος όλων των Ελλήνων Βουλευτών στο θέμα αυτό. Και το μήνυμά μας είναι απολύτως καθαρό προς φίλους και λιγότερους φίλους διεθνώς.
Ιράν και Κόσοβο
Όσο αφορά το Ιράν, η Ελλάδα σέβεται τις αποφάσεις του ΟΗΕ και της Ε.Ε. για το εμπάργκο.
Για το Κόσσοβο, είμαστε έτοιμοι να αποδεχτούμε την εγκατάσταση γραφείου Οικονομικού και Εμπορικού Συνδέσμου στην Ελλάδα και το ζήτημα των σχέσεων μας με τον Κόσοβο θα το εξετάσουμε την περίοδο που αρχίζει τώρα υπό το πρίσμα των νέων εξελίξεων στις σχέσεις μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας.
30 Ιουλίου, 2013