Κυρίες και κύριοι Βουλευτές,
Είναι τιμή και χαρά για μένα που συμμετέχω στην σημερινή ειδική συνεδρίαση των Επιτροπών της Βουλής των Ελλήνων που παρακολουθούν τα θέματα της εξωτερικής μας πολιτικής.
Ελπίζω ότι η σημερινή συνάντηση θα είναι η πρώτη από τις πολλές που θα ακολουθήσουν. Κι αυτό γιατί προσβλέπω σε στενή συνεργασία μαζί σας. Περιμένω να ακούσω τις ιδέες σας, να δω τη συνεισφορά σας και να συζητήσω μαζί σας τις ευκαιρίες που ανοίγονται, αλλά και τις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική εξωτερική πολιτική.
Νομίζω ότι το θέμα της σημερινής μας συζήτησης έρχεται σε άριστη χρονική στιγμή, καθώς η Ελλάδα αναλαμβάνει ξανά ρόλο πρωταγωνιστικό στην περιοχή μας με την προώθηση της «Ατζέντας 2014». Θα ήθελα από την πλευρά μου να αναπτύξω το σχεδιασμό της Κυβέρνησης και τους βασικούς άξονες που καθορίζουν την πολιτική μας και στη συνέχεια να ακούσω με προσοχή τις δικές σας ιδέες για το πώς θα μπορέσουμε να εμπλουτίσουμε αυτή την πολιτική. Για το πώς θα μπορέσουμε να ενισχύσουμε την παρουσία της χώρας μας στη Νοτιανατολική Ευρώπη.
Κυρίες και κύριοι Βουλετές.
Υπάρχει μια βασική, στρατηγική επιλογή με την οποία πιστεύω ότι θα συμφωνήσουμε όλοι. Η Ελλάδα έχει όφελος από την ευρωπαϊκή ενσωμάτωση των βαλκανικών χωρών. Η Ελλάδα θέλει να δει τα Βαλκάνια στην Ευρώπη.
Ζούμε σε μια ασταθή περιοχή. Μια περιοχή που μέχρι πριν λίγα χρόνια παρέμενε θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων, πολιτικής αστάθειας και ανθρώπινης δυστυχίας. Είναι προς το συμφέρον μας αυτή η περιοχή να αλλάξει πρόσωπο. Είναι χρέος μας να δώσουμε προοπτική στη γειτονιά μας. Είναι κρίσιμο για τη δική μας πρόοδο να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον σταθερότητας, ασφάλειας, ανάπτυξης και ειρήνης στον περίγυρό μας. Και μπορούμε να το κάνουμε, αρκεί να τολμήσουμε να έχουμε όραμα.
Η γειτονιά μας έχει αρχίσει να συνέρχεται από την τραυματική εμπειρία της βίαιης διάλυσης της πρώην Γιουγκοσλαβίας και τα προβλήματα που δημιούργησε. Ωστόσο, πολλά είναι τα προβλήματα που παραμένουν ανοικτά.
Η δική μας προσπάθεια, η δική μας δέσμευση μετράει ήδη δυο επιτυχίες. Η ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην ΕΕ είναι σημαντική εξέλιξη που άλλαξε για πάντα το πλαίσιο των διμερών μας σχέσεων και δημιούργησε νέες ευκαιρίες συνεργασίας και ανάπτυξης. Ακόμα και σε αυτή την κακή συγκυρία των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε λόγω των αγροτικών κινητοποιήσεων, τα μπλόκα έρχονται να μας θυμίσουν το βαθμό αλληλεξάρτησης που χαρακτηρίζει πλέον τις σχέσεις των χωρών μας. Ως ένα βαθμό, εξίσου σημαντική είναι η χορήγηση καθεστώτος υποψηφίου προς ένταξη στην Κροατία και στην ΠΓΔΜ και η προώθηση της ευρωπαϊκής προοπτικής των υπολοίπων χωρών.
Και δεν μπορώ εδώ να παραγνωρίσω τον αντίκτυπο που έχει για τους λαούς της περιοχής το πρόσφατο βήμα της απελευθέρωσης των θεωρήσεων για τρεις από τους γείτονές μας. Πέρα από την οικονομική σημασία αυτής της εξέλιξης, καθώς η Θεσσαλονίκη είναι το σημείο αναφοράς για την περιοχή, η απελευθέρωση των θεωρήσεων φέρνει πιο κοντά στην Ευρώπη τους νέους των Βαλκανίων. Τους κάνει πιο απαιτητικούς. Τους ανοίγει τα μάτια και τους παρέχει ευκαιρίες. Τους δίνει εφόδια για να φέρουν πρόοδο και μεταρρυθμίσεις στον τόπο τους. Να αμφισβητήσουν πολιτικές ηγεσίες κολλημένες στο παρελθόν. Και το πιο σημαντικό: τους δίνει όραμα. Το όραμα ενός ευρωπαϊκού μέλλοντος.
Παραμένουν ωστόσο σημαντικές προκλήσεις για την πολιτική σταθερότητα, την καλή γειτονία, την οικονομική ανάπτυξη, την οικοδόμηση στέρεων δημοκρατικών θεσμών και κράτους δικαίου, την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση όλων αυτών των θεμάτων που αγγίζουν κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής, όπως το οργανωμένο έγκλημα, η λαθρομετανάστευση, η διακίνηση ναρκωτικών και άλλα.
Η βαλκανική πολιτική της κυβέρνησης κινείται σε τέσσερις βασικούς άξονες:
Ο πρώτος άξονας είναι η προώθηση της ευρωπαϊκής προοπτικής των Δυτικών Βαλκανίων με απώτερο στόχο την ενσωμάτωση όλων των βαλκανικών χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε αυτό το σημείο θα μου επιτρέψετε να επανέλθω σε λίγο.
Ο δεύτερος άξονας της πολιτικής μας συνίσταται στην εντατικοποίηση και εμβάθυνση της οικονομικής και αναπτυξιακής συνεργασίας στην περιοχή μας, με έμφαση στους τομείς των υποδομών, των μεταφορών, της προστασίας του περιβάλλοντος, στο πλαίσιο της πράσινης ανάπτυξης, και της ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων και των εναλλακτικών πηγών.
Η δραστηριοποίηση της χώρας μας στον τομέα αυτό πραγματοποιείται σε όλα τα επίπεδα. Ναι, είμαστε μια από τις σημαντικότερες οικονομικές δυνάμεις στην περιοχή. Η παρουσία και η οικονομική δραστηριότητα των ελληνικών επιχειρήσεων φέρνει ανάπτυξη στην περιοχή και δημιουργεί ευημερία στη χώρα μας. Ακόμα και σήμερα, στο μέσον της κρίσης, η ελληνική παρουσία δεν πρέπει να συρρικνωθεί. Το αντίθετο, πρέπει να αναζητήσει ευκαιρίες.
Το ΕΣΟΑΒ αποτελεί το κύριο όχημα της αναπτυξιακής μας πολιτικής στα Βαλκάνια. Πέραν όμως τούτου διαθέτουμε σημαντικά κονδύλια για τη συγχρηματοδότηση αναπτυξιακών προγραμμάτων εκτός ΕΣΟΑΒ και, βεβαίως, είμαστε από τους πρωταγωνιστές του Συμβουλίου Περιφερειακής Συνεργασίας (RCC -Regional Cooperation Council).
Παρά τις σημερινές δυσκολίες, αλλά και το γεγονός ότι τα Βαλκάνια έχουν παύσει πλέον να θεωρούνται από τον ΟΟΣΑ ως περιοχή προτεραιότητας για την αναπτυξιακή βοήθεια, η κυβέρνησή μας εξετάζει τρόπους να διατηρήσει τον ρόλο της στον τομέα της περιφερειακής συνεργασίας για την ανάπτυξη στα Βαλκάνια, διερευνώντας και τις δυνατότητες συνεργασίες με άλλους εταίρους όπως, για παράδειγμα, η Αυστρία και η Ουγγαρία.
Ο τρίτος άξονας της βαλκανικής πολιτικής μας είναι η διατήρηση και ενίσχυση του ρόλου και της παρουσίας της χώρας μας στην περιοχή. Δεν έχουμε τάσεις ηγεμονισμού, ούτε μεγαλοπιαστήκαμε, όπως κάποιοι άλλοι. Η χώρα μας, ως το παλαιότερο μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ στην περιοχή, αλλά και ως η πλέον αναπτυγμένη οικονομικά και πολιτικά, έχει τις δυνατότητες να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο, προς όφελος φυσικά της χώρας μας και των στόχων της εξωτερικής πολιτικής μας.
Τέταρτο άξονα αποτελεί η πρόθεσή μας να προσδώσουμε ουσία στη διαβαλκανική πολιτική συνεργασία, δηλαδή στη Διαδικασία Συνεργασίας Χωρών Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης (SEECP), ώστε να καταστήσουμε το σχήμα αυτό ένα ουσιαστικό περιφερειακό όργανο πολιτικής και ασφάλειας για τη συνεργασία των βαλκανικών χωρών στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των περιφερειακών ζητημάτων και προκλήσεων.
Ειδικότερα, όσον αφορά την επίλυση των διενέξεων, στόχος μας είναι να προωθήσουμε ένα συλλογικό πλαίσιο αρχών για ειρηνική επίλυση επί τη βάσει του διεθνούς δικαίου.
Θέλουμε τελικά, τα βαλκανικά κράτη να πάρουμε την ευθύνη για την τύχη της περιοχής μας στα χέρια μας. Άλλωστε, εμείς, οι βαλκανικοί λαοί, γνωρίζουμε καλύτερα από κάθε άλλον, τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες της περιοχής στην οποία ζούμε.
Θα ήθελα τώρα να επιστρέψω στον πρώτο άξονα, και συγκεκριμένα στην ευρωπαϊκή προοπτική των βαλκανικών χωρών.
Η ένταξη της περιοχής αυτής, της άμεσης γειτονίας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελεί στρατηγικό στόχο για την Ελλάδα. Στο πνεύμα και τις αρχές της Στρατηγικής της Θεσσαλονίκης, ο Έλληνας Πρωθυπουργός ανακοίνωσε, λίγες ημέρες αφότου ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Οκτώβριο, μία ελληνική πρωτοβουλία, την «Ατζέντα 2014» στους Υπουργούς Εξωτερικών του SEECP. Σκοπός μας, να δώσουμε νέα πνοή στην ενταξιακή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων, θέτοντας ως συμβολικό στόχο ενσωμάτωσής τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση το έτος 2014.
Δεν αλλάζουμε τους κανόνες στη μέση του παιχνιδιού. Ούτε μας έπιασε κρίση υπεραισιοδοξίας για τις μεταρρυθμιστικές ικανότητες των γειτόνων μας. Είμαστε ρεαλιστές και γνωρίζουμε καλά τις δυσκολίες. Δεν πρόκειται όμως μοιρολατρικά να κάτσουμε να παρακολουθούμε τις Βρυξέλλες να στρέφουν την προσοχή τους αλλού και να απομακρύνονται από τη δέσμευσή προς τη γειτονιά μας. Τη δέσμευση που χάρη στις προσπάθειές μας ανέλαβε η Ένωση το 2003 στη Θεσσαλονίκη. Θέλουμε η Ευρώπη να ανανεώσει τη δέσμευση αυτή. Θέλουμε οι λαοί της περιοχής να ξαναπιστέψουν ότι ανήκουν στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Θέλουμε σε λίγο καιρό, κάθε Ευρωπαίος αξιωματούχος, όταν λέει Βαλκάνια να σκέφτεται 2014. Και μπορούμε να το κάνουμε.
Χθες το βράδυ, στη συνάντηση που είχα με τον Αυστριακό Υπουργό Εξωτερικών, συμφωνήσαμε σε μια κοινή πρωτοβουλία για τα Δυτικά Βαλκάνια. Υπογράψαμε μια κοινή επιστολή που παρουσιάζει, με αφετηρία το 2010, τις προσδοκίες μας για τις σχέσεις των χωρών της περιοχής με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σκοπός μας να ευαισθητοποιήσουμε τους υπόλοιπους Υπουργούς Εξωτερικών για την κρισιμότητα της ανανέωσης της ευρωπαϊκής δέσμευσης στην περιοχή μας.
Η διεύρυνση αποτελεί ένα από τα πλέον αποτελεσματικά εργαλεία που διαθέτει η ΕΕ για την εμπέδωση της ειρήνης, της σταθερότητας και της ευημερίας στην Ευρώπη. Η επιβεβαίωση της ευρωπαϊκής προοπτικής των Δυτικών Βαλκανίων, όπως διατυπώθηκε και στα Συμπεράσματα του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων του Δεκεμβρίου, είναι για την Ελλάδα ζήτημα προτεραιότητας Το υπάρχον πλαίσιο αιρεσιμότητας που διασφαλίζει την ομαλή προσέγγιση των επί μέρους χωρών στον στόχο της ένταξης, αποτελεί και το κίνητρο για την εντατικοποίηση των προσπαθειών τους και προς την επίλυση των εκκρεμών ζητημάτων, στη βάση των σχέσεων καλής γειτονίας, που άλλωστε αποτελούν προαπαιτούμενο της υφιστάμενης Διαδικασίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης.
Από πλευράς μας, επιμένουμε στις σχέσεις καλής γειτονίας, όχι απλά διότι αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για τη συμμετοχή στην ΕΕ, αλλά διότι στην ουσία αποτελούν το γράμμα και το πνεύμα του ίδιου του ενωσιακού οράματος.
Ανά χώρα και ξεκινώντας από την Αλβανία και το Μαυροβούνιο. Οι δυο αυτές χώρες έχουν υποβάλει αίτηση ένταξης, εν αναμονή της γνωμοδότησης της Επιτροπής. Η στάση της Ελλάδας είναι θετική, δεδομένου ότι οι δύο χώρες καλούνται να προωθήσουν περαιτέρω και να υλοποιήσουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που θα τους επιτρέψουν την περαιτέρω πορεία τους προς την ΕΕ. Τους ενθαρρύνουμε να συνεχίσουν τις προσπάθειες που καταβάλλουν προκειμένου να εκπληρωθούν όλα τα κριτήρια και τα προαπαιτούμενα που θέτει η ΕΕ. Ας μην ξεχνάμε εδώ το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που έχουμε για τη συμμόρφωση της Αλβανίας στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές στον τομέα της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και συγκεκριμένα των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας. Θα είμαστε δίπλα τους, σε κάθε τους βήμα σ’ αυτή τη διαδικασία μεταμόρφωσης.
Όσον αφορά στο Μαυροβούνιο, εκκρεμεί από πλευράς μας η επικύρωση της Συμφωνία Σύνδεσης και Σταθεροποίησης (ΣΣΣ) Μαυροβουνίου-ΕΕ. Και σε αυτό το σημείο θα ήθελα να κάνω έκκληση στη Βουλή των Ελλήνων να προχωρήσει το συντομότερο δυνατό στα επόμενα βήματα της διαδικασίας κύρωσής της.
Σχετικά με τη Βοσνία–Ερζεγοβίνη, εξακολουθεί να απουσιάζει ένα αίσθημα αλληλεγγύης και συναντίληψης ως προς το στόχο. Η στάση ορισμένων από τους πολιτικούς ηγέτες της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης μαρτυρά ότι ακόμα δεν έχουν πιστέψει πως το ευρωπαϊκό όνειρο μπορεί να γίνει πραγματικότητα Κι έτσι στερούν από τους λαούς της χώρας το ευρωπαϊκό τους μέλλον. Με λύπη διαπιστώνουμε το έλλειμμα προόδου που παρατηρείται Θεωρούμε ότι οι αγκυλώσεις που καθηλώνουν τη μεταρρυθμιστική πορεία της χώρας πρέπει να ανατραπούν. Στο πλαίσιο αυτό, το μήνυμα της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας πρέπει να διατηρηθεί ισχυρό, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού στηρίζει το Ευρωπαϊκό όραμα. Η ΕΕ έχει κάθε συμφέρον να στηρίξει την επίτευξη ενός λειτουργικού κράτους μέσω εσωτερικών διεργασιών, ενθαρρύνοντας τους ηγέτες της χώρας να καταλήξουν στις απαραίτητες προς τούτο κρίσιμες αποφάσεις.
Η Σερβία διαδραματίζει ειδικό ρόλο στα Δυτικά Βαλκάνια και η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να λάβει αυτό το δεδομένο υπόψη στο πλαίσιο της πολιτικής της διεύρυνσης. Η Ελλάδα έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο για την υιοθέτηση της πρόσφατης απόφασης του Συμβουλίου να «ξεπαγώσει» την Ενδιάμεση Εμπορική Συμφωνία. Προσβλέπουμε σε αντίστοιχη απόφαση που θα επιτρέψει την κύρωση της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης. Θεωρούμε, περαιτέρω, ότι το πρόσφατο αίτημα ένταξης που υπέβαλε η Σερβία θα πρέπει να εξετασθεί, όπως και στις περιπτώσεις των λοιπών χωρών των Δ. Βαλκανίων, κατά τρόπο δίκαιο και ουσιώδη.
Όσο το ζήτημα του Κοσόβου θα παραμένει ανοικτό, είναι δεδομένο ότι θα έχουμε τριβές. Η ελληνική πρωτοβουλία για την «Ατζέντα 2014» μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης που θα δώσει δυναμική στο διάλογο για διπλωματική διέξοδο. Μπορεί να λειτουργήσει ως δίαυλος για την ανάδειξη του ρόλου της Ευρώπης. Ως προς το καθεστώς του Κοσόβου, η θέση της Ελλάδας είναι γνωστή και δεν αλλάζει. Υποστηρίζουμε τον εν εξελίξει διάλογο μεταξύ της ΕΕ και του Κοσόβου, στο πλαίσιο του υπάρχοντος μηχανισμού, με στόχο την περαιτέρω προώθηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων και την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, με ταυτόχρονη εξασφάλιση της προστασίας όλων των κοινοτήτων που ζουν στο Κόσοβο. Η Ελλάδα συμβάλλει στη διασφάλιση των απαραιτήτων ισορροπιών κατά τη διαμόρφωση των σχετικών αποφάσεων στους κόλπους του Συμβουλίου, πάντοτε με γνώμονα τη διατήρηση της σταθερότητας στην περιοχή.
Η χώρα μας έχει στηρίξει την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας σε δύσκολες στιγμές της σύντομης ιστορίας της. Έχουμε ενεργά υποστηρίξει την ευρωπαϊκή της προοπτική. Δεν πρέπει όμως να υπάρχουν παρερμηνείες. Ο όρος για περαιτέρω πρόοδο είναι ξεκάθαρος. Προκειμένου η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την ΕΕ, θα πρέπει να βρούμε κοινά αποδεκτή λύση στο ζήτημα της ονομασίας. Λύση όπως ορίζει η εθνική κόκκινη γραμμή. Ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό έναντι όλων. Όσο η ηγεσία της πΓΔΜ δεν εγκαταλείπει την αδιάλλακτη και παρελκυστική στάση της στις διαπραγματεύσεις υπό τον ΟΗΕ, τόσο θα απομακρύνει το γειτονικό λαό από το ευρωπαϊκό του μέλλον. Το μήνυμα της Ελλάδας είναι θετικό. Απομένει να δούμε πώς θα επιλέξει να το διαβάσει ο κ. Γκρούεφσκι.
Κυρίες και κύριοι Βουλευτές,
Πιστεύω ακράδαντα ότι η Ελλάδα, η ελληνική εξωτερική πολιτική, έχει μόνο να κερδίσει από τη δική μας συναίνεση και συνεννόηση. Το θέμα που συζητάμε σήμερα είναι ένα θέμα στο οποίο όλοι συμφωνούμε. Περιμένω να ακούσω με μεγάλο ενδιαφέρον τις δικές σας ιδέες, ώστε να ενισχύσουμε την παρουσία της χώρας μας στα Βαλκάνια. Ώστε να αναπτύξουμε τις σχέσεις με τους γείτονές μας, σε διμερές και περιφερειακό επίπεδο, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Περιμένω να ακούσω από τους Ευρωβουλευτές μας τις δικές τους προτάσεις για το πώς πρέπει να δραστηριοποιηθούμε στο κοινοτικό πεδίο. Η συνεργασία στην εξωτερική πολιτική είναι χρέος μας, ειδικά στη σημερινή κρίσιμη συγκυρία. Σας καλώ να εργασθούμε από κοινού.
Ευχαριστώ.
22 Ιανουαρίου, 2010