Αγαπητοί συνάδελφοι τον τελευταίο ενάμιση χρόνο θυμάμαι πάντα, εδώ, στη συνεδρίαση των Επιτροπών, των Ευρωπαϊκών Υποθέσεων και Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων, μετά από κάθε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να κάνουμε τη διαπίστωση ότι η Ευρώπη κάνει κάποια βήματα δειλά, αποσπασματικά. Και δυστυχώς όχι εγκαίρως και όχι ολοκληρωμένα για ν’ αντιμετωπίσει αυτή τη μεγάλη κρίση, η οποία έχει ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας μας και είναι στην καρδιά της Ευρωζώνης.
Στο τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που πραγματοποιήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου, ήταν πραγματικά μία συνεδρίαση στην οποία μετά από πολύ καιρό, δεν βρισκόταν η Ελλάδα στο επίκεντρο όπως ήταν τις προηγούμενες φορές. Με την έννοια ότι υπήρχε πια αγωνία για τον ίδιο τον πυρήνα της Ευρωζώνης και αφού οι βασικές αποφάσεις για την Ελλάδα είχαν ήδη ληφθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 26ης Οκτωβρίου.
Η κρίση όμως παραμένει αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη, παραμένει στην Ευρωζώνη. Έγιναν κάποια βήματα, και θ’ αναφερθώ σ’ αυτά, αλλά δε μπορεί κανείς φυσικά να πει ότι η απόφαση αυτή είναι η οριστική, η ολοκληρωμένη εκείνη ευρωπαϊκή απόφαση που θ’ αντιμετώπιζε ριζικά την κρίση σήμερα και στην προοπτική της.
Υπάρχει όμως μια πολύ μεγάλη αλλαγή στον ευρωπαϊκό δημόσιο λόγο. Δηλαδή στο λόγο που εκφέρεται είτε από τις κυβερνήσεις είτε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είτε και από τα ίδια τα θεσμικά όργανα.
Και μάλιστα αυτό έχει ιδιαίτερη αξία γιατί δεν είναι κάτι θεωρητικό. Έχει να κάνει και με τις προτάσεις που πια επίσημα υποβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Πρόεδρος Βαν Ρομπάι. Και θ’ αναφερθώ εδώ γιατί όπως καταλαβαίνετε αυτό έχει πλέον και ένα άλλο βάρος στην προοπτική των αποφάσεων που πρόκειται να ληφθούν, όπως ελπίζουμε, το επόμενο διάστημα.
Τρία μεγάλα ταμπού, όπου με εμμονή υπήρχε άρνηση να συζητηθούν τα τελευταία δυο χρόνια στην Ευρώπη, έχουν πλέον καταρριφθεί στον ευρωπαϊκό δημόσιο λόγο. Ακόμα και αν υπάρχουν χώρες οι οποίες ακόμη εμμένουν στο να μην υπάρξουν συγκεκριμένες αποφάσεις γύρω από αυτά τα ζητήματα.
Το πρώτο: Η περίφημη θεωρία που τη ζήσαμε από τις αρχές του 2010, ότι η κρίση ήταν μια ελληνική υπόθεση, μια στενά ελληνική ευθύνη και ότι όλη η προσπάθεια που γινόταν στ’ αντίστοιχα Ευρωπαϊκά Συμβούλια ήταν η περίφημη θεωρία της στεγανοποίησης. ‘’Πώς θα στεγανοποιήσουμε την Ελλάδα’’.
Αυτό πλέον, έχει καταρριφθεί πλήρως, περίτρανα, και, ακόμα και από τα πιο επίσημα χείλη όπως είναι ο αρμόδιος Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Όλι Ρεν, ομολογείται ότι η κρίση είναι πια στην καρδιά, στον πυρήνα της Ευρωζώνης και έχει ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά. Άρα, απαιτεί και άλλου τύπου αντιμετώπιση.
Δεύτερη εμμονή που και αυτή καταρρίφθηκε, ήταν το ταμπού να μη συζητήσουμε για το συστημικό έλλειμμα, το δομικό έλλειμμα της ΟΝΕ, της Ευρωζώνης. Κάτι που φυσικά, εμείς, ως χώρα, πάντα το θέταμε, αλλά υπήρχε κι εκεί μια στενή προσέγγιση των θεμάτων. Πλέον, αυτό όχι απλώς ομολογείται, αλλά υπάρχει ήδη και η προσπάθεια και η αντίληψη ότι πρέπει, και αυτό αποτυπώνεται σ’ ένα μεγάλο βαθμό και στις αποφάσεις της 9ης Δεκεμβρίου, να υπάρξει πλέον οικονομική και δημοσιονομική ολοκλήρωση της Ευρωζώνης. Και φυσικά μια αντίστοιχη ενίσχυση της διακυβέρνησης της Ευρωζώνης, κάτι που σημαίνει ότι δε μπορεί να αφορά απλώς στη νομισματική πλευρά, αλλά πρέπει να έχει και τ’ αντίστοιχα πολιτικά και οικονομικά χαρακτηριστικά.
Η τρίτη εμμονή στη συζήτηση ήταν όσον αφορά τα χαρακτηριστικά της κρίσης. Τώρα πλέον, όλο και ευρύτερα αναδεικνύεται ότι η κρίση διευρύνεται. Βλέπουμε και μεγάλες οικονομίες, όπως της Ιταλίας, πλέον, να είναι μέσα σ’ αυτό το στρόβιλο της κρίσης, ενώ το φαινόμενο ύφεσης απλώνεται σε όλη την Ευρώπη, σε όλη την Ευρωζώνη, μια επιβράδυνση παντού. Ο ίδιος ο Πρόεδρος Βαν Ρομπάι έκανε τη σχετική αναφορά, ότι χρειάζεται και η Ευρώπη επιτέλους να είναι πιο αποφασιστική γύρω από τα θέματα ενός σχεδίου για την αντιμετώπιση της ύφεσης, τις επενδύσεις και την ανάπτυξη.
Μια συζήτηση που έχει αρχίσει σε σχέση με το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό, τα Διαρθρωτικά Ταμεία, τη Συνοχή, τις επενδύσεις για την περίοδο 2014-2020. Όπως γνωρίζετε, κι εκεί, υπάρχει ένας δύσκολος συσχετισμός προκειμένου να υπάρξει μια απόφαση που να δίνει πραγματικά αναπτυξιακή και κοινωνική δυναμική στις επιλογές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η στρατηγική της χώρας μας, πηγαίνοντας σ’ αυτό το κρίσιμο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε τέσσερις βασικούς άξονες, όπως είχαμε την ευκαιρία να τους αναδείξουμε και στη Βουλή, σε προηγούμενες συζητήσεις μας, όπως τα έχουμε συζητήσει στην Κυβερνητική Επιτροπή και στο Υπουργικό Συμβούλιο.
Οι άξονες με τους οποίους η χώρα μας προσήλθε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: Πρώτα απ’ όλα και αυτονόητα, γιατί αυτό είναι και στην καρδιά της εντολής της κυβέρνησης συνεργασίας αυτή τη στιγμή, υπό τον Πρωθυπουργό τον κ. Παπαδήμο, η πρώτη προτεραιότητα, ήταν η διασφάλιση της θέσης της χώρας μας σήμερα, αλλά και στην προοπτική της, όσον αφορά στο πλαίσιο που διαμορφώνεται στην Ευρωζώνη. Τη διασφάλιση της θέσης της χώρας μας στο σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, φυσικά, η αποτροπή κάθε λογικής πολλαπλών ταχυτήτων εντός της Ευρωζώνης που θα είχε καταστροφικά οικονομικά και πολιτικά αποτελέσματα. Και, βέβαια, η διασφάλιση του πλέγματος των αποφάσεων της 26ης Οκτωβρίου που είναι κρίσιμη παράμετρος για τη χώρα μας, όσον αφορά στην εξασφάλισή της για το επόμενο διάστημα μέσα από τη νέα δανειακή σύμβαση και την κρίσιμη ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης του PSI που θα δώσει και τη δυναμική της βιωσιμότητας στο χρέος μας.
Η δεύτερη κατεύθυνση της χώρας μας ήταν ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να είναι ισορροπημένες και πρέπει ν’ απαντούν και στις δυο ανάγκες που έχει σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση. Να ενισχύουν και να θωρακίζουν θεσμικά, πολιτικά και οικονομικά την Ευρωζώνη. Εμείς έχουμε κάθε λόγο να στηρίζουμε τη θεσμική ολοκλήρωση της ευρωζώνης γιατί συμφέρει τη χώρα μας να συμμετέχει μέσα σε συλλογικά σχήματα και στη συλλογική ολοκλήρωση της Ευρωζώνης. Ταυτόχρονα, όμως, είναι σαφές, ότι η Ευρώπη χρειάζεται να λαμβάνει και τα απαραίτητα εκείνα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Γιατί, δεν αρκεί να συζητάμε πώς θα οικοδομήσουμε την Ευρωζώνη του μέλλοντος. Αυτή τη στιγμή έχουμε την κρίση μέσα στο σπίτι μας, στην Ευρώπη, μέσα στα κράτη μέλη της Ευρωζώνης και χρειάζεται να παρθούν και οι αντίστοιχες ριζικές αποφάσεις.
Η τρίτη μας κατεύθυνση σε αυτή τη συζήτηση -και οι αρχές αυτές παραμένουν γιατί τώρα είμαστε στη φάση που θ’ αρχίσει να συζητείται και η νομική αποτύπωση των αποφάσεων, άρα αυτές οι αρχές που σας αναφέρω είναι αρχές διαχρονικές και παραμένουν στο τραπέζι και για το επόμενο διάστημα των συζητήσεων- έχει να κάνει με το ότι οι όποιες αποφάσεις, η αποτύπωσή τους σε νομικό κείμενο και πολύ περισσότερο η υλοποίησή τους, πρέπει να είναι συμβατές με τις βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Και για γίνω πιο σαφής, αναφέρομαι στη θεσμική ισοτιμία των κρατών μελών, δε μπορούμε να δεχθούμε θεσμικές αλλαγές οι οποίες να πλήττουν τη θεσμική ισοτιμία. Οι αλλαγές πρέπει να σέβονται τη διαθεσμική ισορροπία των οργάνων μέσα στο πλαίσιο της λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης και να εξασφαλίζουν δημοκρατική νομιμοποίηση. Και εδώ είναι ένα θέμα που αφορά τα Εθνικά Κοινοβούλια, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και φυσικά βασικές αρχές όπως είναι η αλληλεγγύη, η συνοχή, η σύγκλιση εντός της ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η τέταρτη πάγια θέση μας, είναι ότι χρειάζεται σήμερα, και αυτή είναι μια μάχη που δίνουμε και διαμορφώνουμε και σχετικές συμμαχίες, να υπάρχει η αντίστοιχη ευρωπαϊκή στρατηγική για την αντιμετώπιση της ύφεσης, για τις επενδύσεις, για την ανάκαμψη, για τη συνοχή. Συσχετισμός που διαμορφώνουμε και στη συζήτηση για τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό, όπου βέβαια εκεί γνωρίζουμε ότι υπάρχει η σκληρή συμμαχία των 6 κρατών πληρωτών, η οποία προσπαθεί να περιορίσει αυτή τη συζήτηση σ’ ένα ελάχιστο λειτουργίας του Προϋπολογισμού αυτού.
Αλλά, πρέπει να σας πω, είμαστε μια συμμαχία περίπου 16-17 κρατών- μελών που δίνουμε τη μάχη προκειμένου να υπάρξει τουλάχιστον σε αυτή τη φάση, εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων. Δηλαδή, να μην έχουμε περαιτέρω μειώσεις και φυσικά να κατοχυρωθούν και οι κρίσιμες πολιτικές όπως είναι αυτές των Διαρθρωτικών Ταμείων, της ΚΑΠ και οι αντίστοιχες πιστώσεις για τις επενδύσεις, σε μια περίοδο που η ύφεση πλέον απλώνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Ποιά είναι τα γενικά χαρακτηριστικά των συμπερασμάτων όπως τελικά υιοθετήθηκαν στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο της 9ης Δεκεμβρίου:
Το πρώτο είναι ότι υπήρξε σαφής επιβεβαίωση και διασφάλιση των αποφάσεων της 26ης Οκτωβρίου. Εξάλλου η απόφαση της 9ης Δεκεμβρίου βασίστηκε εν πολλοίς στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 26ης Οκτωβρίου, όσον αφορά την Ελλάδα. Και αυτό ήταν ένα πρώτο και μεγάλο ζητούμενο για εμάς.
Εδώ μάλιστα θα ήθελα να επισημάνω ότι με την απόφαση της 9ης Δεκεμβρίου διευκολύνεται και η κρίσιμη διαπραγμάτευση όσον αφορά το PSI. Δηλαδή, η κρίσιμη διαπραγμάτευση που βρίσκεται σ’ εξέλιξη όσον αφορά τη μείωση του χρέους της χώρας μας, κατά τα 100 δις. Επειδή την 9η Δεκεμβρίου αποφασίστηκε η τροποποίηση των όρων του μόνιμου μηχανισμού, του ESM, πλέον, φεύγει η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα όπως είχε προβλεφθεί μετά τη Ντοβίλ. Και θυμάστε που είχαμε συζητήσει στο παρελθόν πόσες παρενέργειες είχε δημιουργήσει τότε όλη εκείνη η διαδικασία. Κι έτσι, μέσα από αυτή την απόφαση του πρόσφατου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ενισχύεται και η διαδικασία του ελληνικού PSI, κάτι που είναι κρίσιμο για τη χώρα μας.
Η δεύτερη παρατήρηση είναι ότι υπήρξαν αποφάσεις κυρίως όσον αφορά την δημοσιονομική πειθαρχία και τη δημοσιονομική εποπτεία στη λειτουργία της Ευρωζώνης. Στο πνεύμα κι αυτές των αποφάσεων που είχαν ληφθεί στις 26 Οκτωβρίου.
Θέλω να κάνω δυο παρατηρήσεις πριν αναφερθώ πιο αναλυτικά: Πρώτα απ’ όλα, διασφαλίστηκε το να μην υπάρξουν διαφορετικές θεσμικές ταχύτητες εντός της Ευρωζώνης και αυτό είναι σημαντικό. Υπήρξε και η προσπάθεια και τελικά και η αποδοχή να συνδεθούν σε αυτή τη θεσμική διαδικασία και χώρες πέραν των 17 κρατών –μελών της ευρωζώνης, και άρα όπως φαίνεται θα είναι οι 26 πλην της Βρετανίας. Γιατί, όπως είπε και η Αντιπρόεδρος της Βουλής η κα Ζήση, απλώς δυο τρεις χώρες έχουν θέσει επιφύλαξη εξέτασης από τα Κοινοβούλιά τους αλλά δεν έχουν βάλει επί της ουσίας ζήτημα.
Αυτό είναι κρίσιμο γιατί σημαίνει ότι διασφαλίζεται στη συγκεκριμένη φάση αυτό που κι εμείς θέλαμε. Δηλαδή, τα θεσμικά βήματα προόδου της Ευρωζώνης να μη σημάνουν σε καμία περίπτωση διαφορετικές ταχύτητες. Γιατί, σας θυμίζω ότι είχαν κατατεθεί και διάφορες άλλες προτάσεις, είτε επίσημες είτε ανεπίσημες και στη λογική να προχωρήσουν κάποιοι πρόθυμοι, δημιουργώντας διαφορετικές ταχύτητες στην Ευρωζώνη.
Επίσης απετράπη, κι εκεί πρέπει να σας πω ότι ήταν ενεργή και η συμμετοχή της χώρας μας και άλλων κρατών, η υιοθέτηση ακραίων προτάσεων, οι οποίες θα έπλητταν είτε τη θεσμική ισορροπία της Ευρωπαϊκής Ένωσης είτε τη θεσμική ισοτιμία των κρατών μελών.
Και αναφέρομαι πολύ συγκεκριμένα σε προτάσεις που είχαν τεθεί στο τραπέζι αλλά δεν υιοθετήθηκαν όπως οι περίφημες πολιτικές κυρώσεις που σας θυμίζω ότι αυτή η συζήτηση είχε γίνει και προ Ντοβίλ, πριν ένα χρόνο και τότε και η Ελλάδα είχε θέσει βέτο σ’ αυτή την κατεύθυνση. Πολλές από αυτές τις προτάσεις κατατίθενται είτε επί της ουσίας είτε και διαπραγματευτικά στο τραπέζι.
Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Υπήρξαν προτάσεις, από κάποιες χώρες, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να υποκαταστήσει την πολιτική διαδικασία του Eurogroup. Και μέσα από έναν αυτοματισμό να έρχεται το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και να επιβάλλει κυρώσεις σε κράτη μέλη τα οποία παραβιάζουν το Σύμφωνο Σταθερότητας. Αυτό δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτό ούτε θεσμικά ούτε πολιτικά ούτε νομικά.
Δεν μπορούμε να δεχθούμε την αποπολιτικοποίηση των συνεδριάσεων του Eurogroup, όπου εκφράζεται η πολιτική διάσταση των ζητημάτων, μέσα σ’ ένα πλαίσιο βέβαια αρχών και κανόνων. Κι έτσι το Δικαστήριο παραμένει στον παραδοσιακό του ρόλο. Απλώς επιβεβαιώνεται ότι θα παρακολουθεί τη συμμόρφωση της ενσωμάτωσης της νομοθεσίας και όχι την υλοποίηση αυτής η οποία παραμένει βέβαια μέσα στο πλαίσιο των αρχών της λειτουργίας της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ένα άλλο παράδειγμα επίσης το οποίο σ’ αυτή τη φάση έχει αποτραπεί αλλά θα το ξαναβρούμε μπροστά μας, αλλά έχει σημασία ότι απετράπη σ’ αυτή τη φάση να καταγραφεί, είναι η περίφημη μακροοικονομική αιρεσιμότητα που κάποιες χώρες, κυρίως βόρειες, επιχειρούν να επιβάλλουν.
Αυτό που θα το δούμε στο επόμενο διάστημα σημαίνει προσπάθεια να τεθούν κυρώσεις στα Διαρθρωτικά Ταμεία και στην Κοινή Αγροτική Πολιτική για παραβιάσεις του Συμφώνου Σταθερότητας.
Κάτι που φυσικά εμείς δε μπορούμε ν’ αποδεχθούμε και το έχουμε, ήδη, δηλώσει. Σ’ αυτή τη φάση έχει αποτραπεί, εκτιμώ ότι θα το ξαναβρούμε μπροστά μας όταν θα συζητάμε το μέλλον των πολιτικών της συνοχής και του κοινοτικού προϋπολογισμού.
Οι αποφάσεις αφορούν αυτό που ονομάστηκε ένα νέο δημοσιονομικό συμβόλαιο μεταξύ των κρατών μελών και της ευρωζώνης. Δηλαδή μια ενισχυμένη διαδικασία εποπτείας και συμμόρφωσης γύρω από τις κοινές αρχές λειτουργίας της ευρωζώνης. Αφορούν την πρόβλεψη πλέον ενός νέου δημοσιονομικού κανόνα, πέραν των κανόνων που έχει σε λειτουργία η ΟΝΕ από το Μάαστριχ, ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης δε μπορεί να ξεπερνά το 0,5% του ΑΕΠ. Και αυτό πρέπει να ενσωματώνεται με τη διαδικασία που κάθε κράτος μέλος έχει στο εθνικό δίκαιο.
Εδώ θέλω να προχωρήσω σε μια παρατήρηση που είναι κρίσιμη: Ότι για τις χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, που βρίσκονται κάτω από πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, δεν πρόκειται να έχει άμεση εφαρμογή. Δεν θα μπορούσε, εξάλλου, να έχει άμεση εφαρμογή ούτε όσον αφορά στο έλλειμμα ούτε όσον αφορά στο χρέος.
Άρα, αυτό θα αφορά τη χώρα μας στο μέλλον, όταν ολοκληρωθεί το πρόγραμμα προσαρμογής. Γιατί, τότε ακριβώς θα έχει και τη δυνατότητα να μπορεί ν’ ακολουθήσει μια τέτοια διαδικασία.
Επίσης, εδώ εμπλέκεται το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο θα έχει απλώς την εποπτεία κατά πόσο τα κράτη μέλη της ευρωζώνης και οι άλλες χώρες που θα υπογράψουν τη νέα Συνθήκη θα ενσωματώνουν σωστά στο εθνικό τους δίκαιο τις νέες υποχρεώσεις, καθώς και ένα μηχανισμό ενεργοποίησης σε περίπτωση παραβίασης. Όλα αυτά, ποιές θα είναι οι βασικές αρχές λειτουργίας, είναι θέματα που θα εξειδικευθούν.
Θα υπάρχει επίσης η υποχρέωση πλέον τα κράτη μέλη να γνωστοποιούν σε Ευρωπαϊκή Αρχή, το πιο πιθανό στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την πρόθεσή τους να εκδώσουν ομόλογα. Το κρατάμε αυτό, γιατί είναι και η πρώτη νύξη στο κείμενο των αποφάσεων που αφήνει ανοιχτό το παράθυρο στις επόμενες εβδομάδες να τεθεί σοβαρά σε συζήτηση το ευρωπαϊκό ομόλογο. Κάτι που ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει, αλλά δεν υπήρχε σε αυτή τη φάση ακόμα συμφωνία απ’ όλα τα κράτη μέλη.
Επίσης υπάρχει η πρόβλεψη για να υπάρξουν διαδικασίες που να εξασφαλίσουν μια μεγαλύτερη δημοσιονομική και οικονομική εμβάθυνση της Ευρωζώνης αλλά αυτά είναι ζητήματα τα οποία στο μέλλον πρόκειται να εξειδικευθούν.
Εδώ αναφέρεται και η φορολογική εναρμόνιση και ζητήματα που αφορούν τον καλύτερο και αποτελεσματικότερο συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Αποφασίσθηκε επίσης η ενίσχυση της διακυβέρνησης της Ευρωζώνης, με μια σειρά από νέες διαδικασίες, όπως το να συγκαλούνται τουλάχιστον δυο φορές το χρόνο Σύνοδοι Κορυφής Ευρωζώνης και να υπάρχει μία πολύ πιο συστηματική διαδικασία λειτουργίας του Eurogroup.
Όσον αφορά τώρα τη διαδικασία αναθεώρησης, ως χώρα προτιμούμε την Κοινοτική μέθοδο. Δηλαδή, θα προτιμούσαμε και νομίζω οι περισσότερες χώρες θα επιθυμούσαν, μια παραδοσιακή διαδικασία αναθεώρησης της Συνθήκης, όπως προβλέπει το άρθρο 48 της Συνθήκης της Λισσαβόνας. Μέσα από Διακυβερνητική, μέσα από συνέλευση που συμμετέχει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα Εθνικά Κοινοβούλια.
Να σας ενημερώσω ότι έγινε πολύ μεγάλη προσπάθεια γύρω απ’ αυτό το θέμα, μια μεγάλη συζήτηση γύρω από τη διαδικασία. Υπήρξε όμως η ρητή άρνηση του Πρωθυπουργού της Βρετανίας να συμφωνήσει και απαιτείται η συμφωνία και των 27 προκειμένου να ενεργοποιηθεί το συγκεκριμένο άρθρο.
Δεν μπορεί βέβαια, οι χώρες της ευρωζώνης που έχουν και το άμεσο πρόβλημα αντιμετώπισης της κρίσης, να είναι δέσμιες ενός βέτο, μιας χώρας που μάλιστα δεν είναι χώρα της ευρωζώνης. Έτσι λοιπόν, επικράτησε η λογική να προχωρήσουν τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης και όσα επίσης επιθυμούν εκτός ΟΝΕ με μια νέα διεθνή Συνθήκη η οποία θα κυρωθεί από τα Εθνικά Κοινοβούλια.
Ανάλογο προηγούμενο υπήρξε με τη Συνθήκη Σένγκεν. Σας θυμίζω ότι η Συνθήκη Σένγκεν σε μια πρώτη φάση ήταν μια συνθήκη ορισμένων κρατών μελών, ήταν ο περίφημος 3ος πυλώνας, που σε μια επόμενη αναθεώρηση της Συνθήκης ενσωματώθηκε και έγινε κομμάτι των Ευρωπαϊκών Συνθηκών.
Άρα ο στόχος είναι ότι στο μέλλον η Συνθήκη ενίσχυσης της Ευρωζώνης, θα μπορέσει να γίνει κομμάτι -και τυπικά- της Ευρωπαϊκής Συνθήκης.
Τίθενται νομικά θέματα; Σαφώς. Κι αυτά πρέπει να τα δούμε τώρα, γιατί υπάρχουν ζητήματα. Να δούμε πώς μπορεί σε θέματα αρμοδιοτήτων των ευρωπαϊκών οργάνων μια τέτοια συνθήκη να έρθει να τα καθορίσει. Ήδη θα υπάρξουν εισηγήσεις από τη Νομική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου, έχουν ξεκινήσει κάποιες προκαταρκτικές συζητήσεις αυτή την εβδομάδα, κι έτσι κα Πρόεδρε μετά τα Χριστούγεννα θα είμαι σε θέση να σας ενημερώσω σχετικά.
Πάντως θα προχωρήσουν γρήγορα οι εξελίξεις και ένας από τους λόγους επιλογής αυτής της διαδικασίας είναι ότι δεν περισσεύει χρόνος. Πρέπει να προχωρήσουμε γρήγορα και ταυτόχρονα θα υπάρξει και μια νέα αλλαγή του ESM πριν έρθει σε κύρωση από τα Εθνικά Κοινοβούλια. Αποφασίστηκε ότι πλέον όπως είπα και πριν, δε θα υπάρχει συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα αλλά αναλογία με τους κανόνες που ισχύουν για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Όπως επίσης άλλαξε και ο τρόπος αποφάσεων του ESM. Εκεί που ήταν με ομοφωνία τώρα θα γίνεται, σε καταστάσεις ανάγκης, με ειδική πλειοψηφία. Και αυτό έχει σημασία καθώς μέχρι σήμερα μπορούσε ένα κράτος μέλος όπως η Φινλανδία με το περίφημο θέμα των εγγυήσεων ή η Ολλανδία τον Οκτώβριο, να μπλοκάρουν αποφάσεις που για εμάς ήταν κρίσιμες.
Άρα υπό αυτή την έννοια είναι σωστό, σε περίοδο κρίσης να υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία και ταχύτητα στη λήψη των αποφάσεων.
Όσον αφορά στα μέτρα της κρίσης, εδώ η αλήθεια είναι ότι δεν υπήρξαν τ’ αποτελέσματα τα οποία θα επιθυμούσαμε και θα ήταν αναγκαία για την Ευρώπη σήμερα.
Αυτά τα ζητήματα παραμένουν ανοιχτά για περαιτέρω συζήτηση. Δεν υπήρχε ο συσχετισμός για να ληφθούν αυτές οι αποφάσεις παρ’ ότι έχει υπάρξει πρόοδος καθώς υπάρχουν πλέον επίσημες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Δηλαδή, υπάρχει πλέον στο τραπέζι επίσημη πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα ομόλογα σταθερότητας, που στην ουσία πρόκειται για μια μορφή ευρωομολόγων. Προτάσεις, επίσης και από την Επιτροπή και από πολλά κράτη μέλη, για να υπάρξει ένας πιο παρεμβατικός ρόλος των θεσμικών οργάνων στην κρίση, και ο EFSF, ο προσωρινός μηχανισμός, να μπορεί να έχει κι ένα ρόλο τραπεζικού ιδρύματος και, να μπορεί να στηρίζει και να μπαίνει πιο ενεργά στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Τελικά εδώ δεν σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος. Αρκέστηκαν απλώς στο να επιβεβαιώσουν ότι ο EFSF θα λειτουργήσει μέχρι τα μέσα του 2013 για τις χώρες που ήδη καλύπτει, όπως είναι πλέον και η Ελλάδα. Για τον ESM, τον μόνιμο μηχανισμό, θα επισπευσθεί η ενεργοποίησή του ήδη από τα μέσα του 2012 με τις αλλαγές που σας ανέφερα. Όπως επίσης, και μια ενδιάμεση λύση, κυρίως για να στηριχθούν χώρες όπως η Ιταλία, ενδεχομένως και η Ισπανία, με διμερή δάνεια κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ύψους 200 δις ευρώ, προκειμένου να υπάρξει ένα ‘’μαξιλάρι ασφάλειας’’ να στηριχθούν χώρες στο βαθμό που υπάρχει ανάγκη.
Η κρίση βέβαια παραμένει. Είναι σίγουρο ότι πολύ γρήγορα, μετά τα Χριστούγεννα, θα υπάρξουν εκ νέου συζητήσεις. Είναι σίγουρο ότι θα επισπευσθούν και οι συζητήσεις γύρω από τα θεσμικά, ήδη προχωρούν γρήγορα. Θα υπάρξει απ’ ό,τι φαίνεται -σύμφωνα με τις ανακοινώσεις- κι ένα ενδιάμεσο άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αρχές Φεβρουαρίου. Κι εκεί θα γίνει αποτίμηση για το πού βρίσκονται τα θέματα, μια εκτίμηση των συζητήσεων ενόψει τελικών αποφάσεων. Το χρονοδιάγραμμα είναι αυτές να ληφθούν στο εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που θα γίνει το Μάρτιο.
Κυρία Πρόεδρε, χωρίς να μακρηγορήσω, τους τίτλους θα πω μόνο και θα επανέλθω αν υπάρχει η επιθυμία από τους συναδέλφους, θα αναφερθώ και στα υπόλοιπα θέματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Είναι φυσικό όλη αυτή την περίοδο να επικεντρωνόμαστε στην κρίση, αλλά στα συμπεράσματα του Συμβουλίου υπήρχαν και άλλα θέματα.
Πολύ κωδικοποιημένα να τ’ αναφέρω, τέσσερα ζητήματα:
Πρώτα απ’ όλα υπήρχε ένα κεφάλαιο για την ενέργεια, στη συνέχεια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Φεβρουαρίου. Υπάρχει η απόφαση να προχωρήσει πολύ πιο ενεργά και ολοκληρωμένα η Ευρωπαϊκή Πολιτική Ενέργειας.
Επισημαίνω δυο ζητήματα που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τη χώρα μας. Το πρώτο είναι η αρχή που καταγράφεται, κανένα κράτος μέλος να μην είναι αποκομμένο από τις ενεργειακές διασυνδέσεις. Αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιμο για τη χώρα μας και ιδιαίτερα για τα νησιά μας, κάτι που πάγια το θέτουμε. Είχαμε υποστηρίξει το να γίνουν τα περίφημα stress tests των πυρηνικών σταθμών στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Να υπάρξουν δηλαδή, πολύ πιο αυστηροί κανόνες γύρω από τα ζητήματα πυρηνικής ασφάλειας. Και καταγράφεται στα συμπεράσματα κάτι για το οποίο και η δική μας χώρα έδωσε ιδιαίτερη μάχη. Μαζί και η Λιθουανία και άλλοι που έχουν σύνορα με τρίτες χώρες που διαθέτουν πυρηνικούς σταθμούς. Τίθενται οι υποχρεώσεις όχι απλώς των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και των τρίτων χωρών. Και πολύ περισσότερο των χωρών που έχουν σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και ευρωπαϊκή προοπτική, αφορά την Τουρκία για το Ακογιού, να τηρούν απαρέγκλιτα τους κανόνες και ν’ αναφέρονται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή γύρω από τα πυρηνικά ζητήματα. Υπάρχουν δυο σαφείς παράγραφοι στα συμπεράσματα.
Όσον αφορά το κομμάτι της διεύρυνσης, γίνεται απλή υιοθέτηση, όπως συνηθίζεται, των συμπερασμάτων του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων που έχετε ήδη ενημερωθεί και από τον Υπουργό, τον κ. Δήμα την προηγούμενη εβδομάδα. Ήταν ισόρροπα και θετικά τα συμπεράσματα για τα ζητήματα που μας αφορούν.
Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υπάρχουν τρεις ειδικές αναφορές:
Πέραν της υπογραφής της συμμετοχής της Κροατίας, που επισήμως γίνεται το 28ο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπάρχει η ρητή αναφορά ότι το Μαυροβούνιο ξεκινά ενταξιακές διαπραγματεύσεις το καλοκαίρι, κάτι που κι εμείς είχαμε υποστηρίξει.
Το δεύτερο όσον αφορά τη Σερβία. Υποστηρίξαμε ενεργά το ν’ αποκτήσει η Σερβία το καθεστώς υποψήφιας χώρας. Αλλά δεν κατέστη εφικτό σε αυτό το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να πάρει τυπικά αυτή την ιδιότητα καθώς υπήρχαν ακόμα ορισμένα κράτη μέλη που είχαν ενδοιασμούς.
Προβλέφθηκε μέχρι το Φεβρουάριο να ληφθεί απόφαση όσον αφορά τη Σερβία. Αυτό το κρατάμε γιατί είναι κάτι σημαντικό, το οποίο κι εμείς έχουμε ενεργά υποστηρίξει. Στο μεσοδιάστημα, θα γίνει αξιολόγηση εφαρμογής των δεσμεύσεων της Σερβίας γύρω από αυτά τα ζητήματα. ΄
Θα ήθελα επίσης ν’ αναφέρω και μια ξεκάθαρη και ισχυρότατη παράγραφο την οποία στήριξε ενεργά ο Έλληνας Πρωθυπουργός, ο κ. Λουκάς Παπαδήμος. Μία παράγραφο που μπήκε μετά από πρόταση του Προέδρου Χριστόφια, και απαντά στις απειλές της Τουρκίας ενόψει της Κυπριακής Προεδρίας του Ιουλίου.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αναφέρεται ονομαστικά στην Τουρκία, και λέει ότι είναι απαράδεκτες οι απειλές της και ότι η χώρα αυτή οφείλει να σέβεται τις θεσμικές διαδικασίες της Ένωσης όπως αυτή των Προεδριών.
Τελευταία αναφορά τώρα σε σχέση με την άλλη μεγάλη διαπραγμάτευση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020. Η Πολωνική Προεδρία έκανε μια έκθεση αναφοράς, δηλαδή αποτίμηση των συζητήσεων. Η ουσιαστική διαπραγμάτευση ξεκινά από τον Ιανουάριο με την Προεδρία της Δανίας με στόχο να ολοκληρωθεί αυτή η δύσκολη διαπραγμάτευση, επί Κυπριακής Προεδρίας το Δεκέμβριο του 2012.
Κα Πρόεδρε με τη νέα χρονιά, καθώς ξεκινούν πλέον οι τυπικές διαπραγματεύσεις γύρω από αυτό το κρίσιμο θέμα, καθώς αυτό αφορά άμεσα την ανάπτυξη, τη συνοχή και τις πολιτικές αντιμετώπισης της ύφεσης στο μέλλον, θα έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε μια πιο λεπτομερή συζήτηση γύρω από την εξέλιξη των συζητήσεων και των συσχετισμών που διαμορφώνονται.
21 Δεκεμβρίου, 2011