Ο κ. Υπουργός είπε λόγια θετικά και ενθαρρυντικά για τη διπλωματική υπηρεσία και για το σύνολο του προσωπικού του Υπουργείου, και τον ευχαριστούμε γι’ αυτό.
Όλοι χρειαζόμαστε που και που ενθάρρυνση και ηθική αναγνώριση των προσπαθειών μας, ιδίως στους δύσκολους αυτούς καιρούς από τους οποίους περνάμε, τόσο η Ελλάδα στο σύνολό της, όσο και το Υπουργείο μας ειδικότερα.
Θα συμφωνήσω βεβαίως με τον κ. Υπουργό ότι ο μηχανισμός του Υπουργείου Εξωτερικών, και αναφέρομαι ασφαλώς στο σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού του, είναι από τους πλέον παραγωγικούς φορείς του δημοσίου.
Η δημόσια διοίκηση επικρίνεται κατά κύριο λόγο για έλλειψη παραγωγικότητας, πλεονάζον προσωπικό και αυξημένο λειτουργικό κόστος.
Τίποτα από όλα αυτά δεν μπορεί να καταλογιστεί στο Υπουργείο Εξωτερικών.
Το συνολικό προσωπικό του Υπουργείου, συμπεριλαμβανομένου και του επιτοπίου, ανέρχεται σε μόλις 2.800 υπαλλήλους επί συνόλου 768.000 δημόσιων υπαλλήλων του στενού δημόσιου τομέα, σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής, δηλαδή ποσοστό που δεν ξεπερνά το 0,36%.
Το προσωπικό αυτό στελεχώνει ένα δίκτυο 150 περίπου Αρχών Εξωτερικού και 90 οργανικών μονάδων της Κεντρικής και Περιφερειακής Υπηρεσίας, ήτοι ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα του δημόσιου τομέα.
Παράλληλα, το Υπουργείο Εξωτερικών είναι ένα από τα «οικονομικότερα» Υπουργεία, δεδομένου ότι συγκαταλέγεται, μαζί με το πρώην Υπουργείο Περιβάλλοντος, μεταξύ των δύο «πτωχότερων» Υπουργείων, αφού διαθέτει μόλις το 0,29% του Τακτικού Προϋπολογισμού, ενώ σε απόλυτους αριθμούς ο προϋπολογισμός του για το 2011 έχει διαμορφωθεί στα 346 εκατομμύρια ευρώ με συνεχή πτωτική τάση που θα τον φέρει στα 304 εκατομμύρια το 2015, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος.
Θα πρέπει να τονισθεί εδώ ότι όσοι θεωρούν ότι το Υπουργείο Εξωτερικών δεν είναι «παραγωγικό Υπουργείο» δεν έχουν δίκιο. Οι Αρχές μας συμβάλλουν αποφασιστικά στην ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας, αφού σε συντονισμό με τα συναρμόδια Υπουργεία, εργάζονται καθημερινά για την προσέλκυση επενδύσεων, την αύξηση των εξαγωγών των ελληνικών προϊόντων και την καθιέρωση της χώρας μας ως σημαντικού τουριστικού προορισμού.
Πριν από λίγες μόλις βδομάδες συμμετείχα σε μια πολύ ενδιαφέρουσα και διδακτική διεθνή συνάντηση στις Βρυξέλλες, σε επίπεδο Γενικών Γραμματέων των Υπουργείων Εξωτερικών, που οργανώθηκε από την Ολλανδία, σε συνέχεια προηγούμενης αντίστοιχης συνάντησης που είχε πραγματοποιηθεί στο Τορόντο, το 2009, με πρωτοβουλία, τότε, του Καναδικού ΥΠΕΞ, με θέμα τη μεταρρύθμιση των Υπουργείων Εξωτερικών.
Στη συνάντηση αυτή είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω, όπως και οι άλλοι ομόλογοί μου, πόσο κοινές είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα Υπουργεία Εξωτερικών ανά τον κόσμο και πόσο κοινός είναι ο τρόπος αντιμετώπισής τους, παρά τις μεγάλες διαφορές στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας και, κυρίως, παρά το γεγονός ότι το κάθε Υπουργείο λειτουργεί σε εντελώς διαφορετικό περιβάλλον δημόσιας διοίκησης.
Τα Υπουργεία Εξωτερικών καλούνται να τετραγωνίσουν, σχεδόν, τον κύκλο, αυξάνοντας την αποδοτικότητά τους με το ελάχιστο δυνατόν κόστος. Είναι, αν θέλετε, η προσπάθεια να εξευρεθεί η χρυσή τομή. Το σημείο δηλαδή που η αποδοτικότητα δεν θα λειτουργεί σε βάρος της οικονομίας και το αντίστροφο.
Όλος αυτός ο προβληματισμός, που είναι πολύ έντονος σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, φανερώνει και το ζωηρό ενδιαφέρον, αλλά και την αναπόφευκτη ανάγκη για εκσυγχρονισμό και αναπροσαρμογή των διπλωματικών μηχανισμών.
Πέρα από όλα αυτά, συντελούνται στη χώρα μας βαθιές τομές στη δημόσια διοίκηση. Η προσπάθεια είναι να δημιουργηθεί ένας πιο μικρός, πιο ευέλικτος, πιο επιτελικός και πιο αποτελεσματικός και παραγωγικός κρατικός μηχανισμός.
Από αυτή την προσπάθεια δεν μπορεί βεβαίως να εξαιρεθεί το Υπουργείο Εξωτερικών. Ήδη έχουν υπάρξει σημαντικές αλλαγές που επηρεάζουν άμεσα την οργάνωση και λειτουργία του, όπως
• η εισαγωγή, με νόμο του Κράτους, θεσμοθετημένων διαδικασιών στοχοθεσίας, σχεδιασμού και μέτρησης της αποδοτικότητας στον δημόσιο τομέα,
• η ριζική αλλαγή του τρόπου κατάρτισης του προϋπολογισμού με τη μετάβαση στον λεγόμενο προϋπολογισμό προγραμμάτων που βασίζεται σε στόχους και μέτρηση της απόδοσης,
• η αλλαγή του δημόσιου λογιστικού,
• η εισαγωγή, πάλι με νόμο του Κράτους, αξιοκρατικών κριτηρίων για την προαγωγή και τοποθέτηση σε θέσεις ευθύνης των υπαλλήλων,
• ο νέος νόμος περί ηλεκτρονικής διακυβέρνησης
Βεβαίως, το Υπουργείο Εξωτερικών έχει σημαντικές ιδιαιτερότητες, οργανωτικές και λειτουργικές, διότι η δράση του κατευθύνεται κατά κύριο λόγο στο εξωτερικό και η οργάνωση και λειτουργία του ακολουθούν εκ των πραγμάτων κάποια πρότυπα που πηγάζουν από το θεσμικό πλαίσιο και τη διεθνή πρακτική της διπλωματίας.
Υπό το πρίσμα αυτό, οι μεταρρυθμίσεις που αφορούν τον λοιπό δημόσιο τομέα δεν μπορούν να μεταφερθούν αυτούσιες, δηλαδή χωρίς προσαρμογή, στο Υπουργείο Εξωτερικών, διότι τότε θα προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα δυσλειτουργίας.
Από την άλλη πάλι πλευρά, το Υπουργείο Εξωτερικών δεν μπορεί να μείνει απαθής παρατηρητής και να οχυρωθεί πίσω από την ιδιαιτερότητά του, χρησιμοποιώντας την ως πρόσχημα για να εξαιρεθεί από το γενικότερο μεταρρυθμιστικό κύμα που σαρώνει την ελληνική δημόσια διοίκηση.
Τουναντίον πρέπει να αναλάβουμε την πρωτοβουλία των κινήσεων και να διαμορφώσουμε τη μεταρρύθμιση του Υπουργείου Εξωτερικών σύμφωνα με τις ανάγκες του.
Στο πλαίσιο αυτό, οι βασικοί άξονες, τομείς αν θέλετε, στους οποίους επικεντρώνεται η εσωτερική μεταρρυθμιστική προσπάθειά μας είναι:
(1) Η υιοθέτηση τυποποιημένων διαδικασιών στρατηγικής διοίκησης, δηλαδή στοχοθεσίας, ιεράρχησης προτεραιοτήτων, σχεδιασμού, παρακολούθησης / αξιολόγησης και μέτρησης της αποδοτικότητας
(2) Η βελτίωση της απόδοσης του ανθρώπινου δυναμικού, μέσω της αναθεώρησης και εκσυγχρονισμού των σχετικών διαδικασιών, όπως είναι το σύστημα της αρχικής επιλογής, η βασική εκπαίδευση, η διαρκής επιμόρφωση, η αντικειμενική αξιολόγηση, η αξιοκρατική προαγωγή και τοποθέτηση σε θέσεις ευθύνης, η προοπτική υπηρεσιακής εξέλιξης με ανάλογη αύξηση των ευθυνών, η παροχή κινήτρων, η δίκαια ανταμοιβή, η άσκηση ελέγχου, η ενίσχυση της επιτελικότητας των στελεχών.
(3) Η αύξηση της αποτελεσματικότητας του εξωτερικού δικτύου με την εφαρμογή «έξυπνων» λύσεων αναδιάρθρωσής του με βάση τους μακροπρόθεσμους στόχους και τις προτεραιότητες της πολιτικής και την ορθολογικότερη κατανομή των πόρων.
(4) Η αναθεώρηση της οργανωτικής δομής του Υπουργείου, ώστε να εξυπηρετείται η επιτελικότητα (διαμόρφωση και λήψη αποφάσεων), ο συντονισμός, η ολιστική προσέγγιση των θεμάτων (και όχι η αποσπασματική) και η σύζευξη της εθνικής με την ευρωπαϊκή διπλωματία.
(5) Ο εκσυγχρονισμός της λειτουργίας των διαφόρων επιμέρους συστημάτων, όπως της οικονομικής διοίκησης, της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, του προξενικού συστήματος, της οικονομικής διπλωματίας, του συστήματος εσωτερικού ελέγχου, του συστήματος ασφαλείας πληροφοριών και φυσικών χώρων, του συστήματος κτιριακής πολιτικής και διαχείρισης.
Όλοι αυτοί είναι σημαντικοί τομείς για την επιτέλεση της αποστολής και για τη λειτουργία του Υπουργείου Εξωτερικών, και θα πρέπει ως εκ τούτου να εκσυγχρονιστούν και να εναρμονιστούν με τα νέα πρότυπα.
Όταν μου ανατέθηκε το έργο της μεταρρύθμισης, προσπαθήσαμε μαζί με την Ομάδα Εργασίας που συστήθηκε για τον σκοπό αυτόν και στην οποία εκπροσωπούνται όλοι οι κλάδοι του Υπουργείου, να δρομολογήσουμε μια όσο το δυνατόν πιο συμμετοχική διαδικασία, ώστε η μεταρρύθμιση του Υπουργείου μας να αποτελέσει έργο όλων μας.
Η συμβολή όλων με ιδέες, προτάσεις, σκέψεις, προβληματισμό θα εμπλούτιζε τη μεταρρυθμιστική προσπάθεια και θα την έκανε πιο ολοκληρωμένη.
Για τον λόγο αυτόν δημιουργήθηκε ειδική ιστοσελίδα για τη μεταρρύθμιση με ανοικτό για όλους τους υπαλλήλους Forum διαβούλευσης, εστάλησαν ειδικά ερωτηματολόγια προς όλους τους προϊσταμένους, ζητήθηκε η επίσημη θέση των συλλόγων.
Ασφαλώς διατυπώθηκαν και πολύ χρήσιμες ιδέες και προτάσεις, αλλά χρειαζόταν κατά τη γνώμη μου μαζικότερη συμμετοχή, προκειμένου το αποτέλεσμα να είναι πληρέστερο και συλλογικότερο.
Παρόλα αυτά οι εργασίες προχωρούν και ελπίζουμε ότι μέσα στο Σεπτέμβριο θα είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε ένα ολοκληρωμένο μεταρρυθμιστικό σχέδιο, το οποίο θα τεθεί σε διαβούλευση και που θα αποτελέσει τη βάση για τη σύνταξη του νέου Οργανισμού του Υπουργείου, που θα απαντά στις απαιτήσεις των καιρών.
Εκτός από το θέμα της μεταρρύθμισης επιτρέψτε μου να αναφερθώ και σε ένα άλλο σημαντικότατο θέμα, αυτό της άσκησης αποτελεσματικής επικοινωνιακής πολιτικής ή, όπως την αποκαλούμε της «δημόσιας διπλωματίας».
Στη παρούσα συγκυρία, όπως εξάλλου επισήμανε και ο κ. Υπουργός, οι προσπάθειες για την προβολή και τη βελτίωση της εικόνας της χώρας μας σε διεθνές επίπεδο θα πρέπει να εντατικοποιηθούν. Πρέπει να προσπαθήσουμε να αναδείξουμε το θετικό πρόσωπο της Ελλάδας και ταυτόχρονα να δώσουμε απάντηση σε κάθε επίθεση που δέχεται.
Για το σκοπό αυτό χρειάζονται κατάλληλα εργαλεία και υποστήριξη του έργου σας από την Κεντρική Υπηρεσία. Τρία τέτοια εργαλεία είναι τα εξής:
Ο Οδηγός Επικοινωνίας, που περιέχει χρηστικές πληροφορίες για την επικοινωνία με τα Μέσα Ενημέρωσης και καθιερώνει ένα πλαίσιο για την επικοινωνιακή μας πολιτική ως Υπουργείο. Είναι ζωντανό έγγραφο και με τις συμβουλές και τη συνεισφορά σας θα βελτιώνεται διαρκώς.
Η ιστοσελίδα ypenim.mfa.gr. Μέσω της ιστοσελίδας αυτής, έχετε πρόσβαση σε επικαιροποιημένες πληροφορίες και επικοινωνιακές γραμμές για τα θέματα που απασχολούν το ΥΠΕΞ και ευρύτερα. Επίσης υπάρχει η δυνατότητα εγγραφής στην υπηρεσία αυτόματης αποστολής ειδήσεων για θέματα της επιλογής σας, επισκόπηση τύπου και χρήσιμο οπτικοακουστικό υλικό.
Η σύγχρονη ιστοσελίδα για το ΥΠΕΞ και τις Αρχές Εξωτερικού. Σήμερα βγαίνει στον «αέρα» η νέα ιστοσελίδα του Υπουργείου, που κατασκευάσθηκε εξολοκλήρου από στελέχη της ΣΤ2 Διεύθυνσης και της Υπηρεσίας Ενημέρωσης, με μηδενικό κόστος για το Δημόσιο. Είναι η αρχή. Ήδη έχει ξεκινήσει ο σχεδιασμός, ώστε να κατασκευασθούν νέες ιστοσελίδες για το σύνολο των Αρχών, σε συνεργασία και με τη Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και τα Γραφεία Τύπου εξωτερικού. Πιστεύω ότι αυτές οι πρωτοβουλίες αποτελούν πολύτιμα βοηθήματα στο έργο σας και αυτό των συνεργατών σας.
Η υπηρεσία έχει απόλυτη εμπιστοσύνη στην κατάρτιση και τις ικανότητες όλων των στελεχών της και στο πλαίσιο αυτό θα ήταν χρήσιμο να προτρέψετε τους συνεργάτες σας να εντείνουν τις επικοινωνιακές προσπάθειές τους προς όλες τις κατευθύνσεις, τα ΜΜΕ, τον ακαδημαϊκό χώρο, τις δεξαμενές σκέψης, τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης.
Με αυτά τα εργαλεία λοιπόν, τον Οργανισμό που θα υποστηρίζει τη λειτουργία ενός σύγχρονου Υπουργείου Εξωτερικών και τα μέσα που θα μας υποβοηθήσουν να βελτιώσουμε την εικόνα της χώρας προς τα έξω, ας εντείνουμε όλοι τις προσπάθειές μας για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της εποχής μας.
28 Ιουλίου, 2011