Πιστεύω ότι αυτή η εκδήλωση είναι πολύ σημαντική και επίκαιρη, όπως είναι άλλωστε και αυτή η ιδέα να υπάρξει μια συζήτηση σχετικά με τις παλιές και τωρινές εμπειρίες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης καθώς και των βαλκανικών χωρών, προκειμένου να τις συγκρίνουμε και να αποκομίσουμε επίσης μαθήματα για τη μεταβατική διαδικασία εν μέσω της οποίας βρισκόμαστε σήμερα ή της οποίας είμαστε μάρτυρες στον αραβικό κόσμο. Πιστεύω ότι πρόκειται για μια πολύ επίκαιρη πρωτοβουλία και θα ήθελα επίσης να συγχαρώ εκείνους που συνέλαβαν αυτή την ιδέα, που οργάνωσαν αυτό το συνέδριο και ειδικότερα τον Υπουργό κ. Mladenov.
Θα προσπαθήσω να είμαι πολύ σύντομος προκειμένου να κερδίσουμε χρόνο, γιατί πιστεύω ότι είναι πάντα πολύ πιο σημαντικό και ενδιαφέρον να υπάρξει χρόνος για ερωτήσεις και απαντήσεις. Είμαι σίγουρος ότι θα υπάρχουν πολλές πολύτιμες παρεμβάσεις και ερωτήσεις και εκ μέρους του ακροατηρίου. Θα ήθελα αρχικά να δηλώσω το προφανές, ότι τα γεγονότα στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την τελική τους έκβαση. Πιστεύω ότι πρέπει να λάβουμε αυτό το στοιχείο υπόψη μας και είναι κρίμα κατά τη γνώμη μου που οι εξελίξεις, ειδικότερα στη Λιβύη, επισκιάζουν τις εξελίξεις στην Αίγυπτο και την Τυνησία.
Πιστεύω επίσης ότι θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η κατάσταση σε κάθε αραβική χώρα αποτελεί αναμφισβήτητα μια ξεχωριστή περίπτωση. Συνεπώς, δεν νομίζω ότι μπορούμε να ακολουθήσουμε έναν «οδικό χάρτη» ως υπόδειγμα για όλες τις περιπτώσεις, όσον αφορά τον θεσμικό εκσυγχρονισμό του κράτους, ειδικότερα όσον αφορά την περιοχή και τον αραβικό κόσμο. Πρέπει επίσης να είμαστε ξεκάθαροι σχετικά με αυτό, ότι δηλαδή καμία αλλαγή δεν μπορεί να εφαρμοστεί καταλλήλως αν δεν τηρούνται δύο βασικές προϋποθέσεις. Και αυτές οι δύο βασικές προϋποθέσεις είναι για μένα πρώτα ο σεβασμός της ταυτότητας των λαών και του πολιτισμού και δεύτερον η ανάγκη πραγματικής υποστήριξης εκ μέρους των ίδιων των κοινωνιών. Πιστεύω ότι χωρίς αυτές τις προϋποθέσεις θα είναι αδύνατο να υπάρξει πραγματικός εκσυγχρονισμός των θεσμών και πραγματική μεταμόρφωση της περιοχής σε αυτό που όλοι επιθυμούμε και επιδιώκουμε, δηλαδή σε μια πραγματική δημοκρατία.
Επιτρέψτε μου να αναφερθώ εν συντομία στην εμπειρία των Βαλκανίων καθώς αυτή ήταν και η ιδέα που αποτέλεσε τη βάση για αυτή την συνεδρίαση. Πιστεύω ότι έχει πολύ μεγάλη σημασία για τη συζήτησή μας. Και η Ελλάδα ως άμεσος γείτονας της περιοχής των Βαλκανίων έχει παρακολουθήσει πολύ στενά αυτή την περίοδο μετάβασης και τολμώ να πω ότι η Ελλάδα έχει επίσης συμβάλει ουσιαστικά στην σταθεροποίηση της περιοχής και στη μεταρρυθμιστική διαδικασία σε πολλές χώρες των Βαλκανίων.
Το σημαντικό στοιχείο σχετικά με αυτό – και πρέπει να το υπογραμμίσουμε – είναι ότι υπάρχει μια κινητήρια δύναμη πίσω από όλες αυτές τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες στα Βαλκάνια. Και αυτή η κινητήρια δύναμη δεν είναι τίποτα λιγότερο από το όραμα της ένταξης στην ΕΕ. Είναι πιστεύω κοινώς αποδεκτό ότι αυτό το όραμα – ένα πολύ συγκεκριμένο όραμα – για την ένταξη στην ΕΕ υπήρξε η κινητήρια δύναμη για τις βαλκανικές χώρες, προκειμένου οι τελευταίες να υλοποιήσουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις ,οι οποίες βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη.
Και πρέπει να πω ότι, καθώς βρισκόμαστε στη Βουλγαρία, στα Βαλκάνια, έχει επιτευχθεί αξιοσημείωτη πρόοδος σε όλες τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Όμως υπάρχουν ακόμη αρκετά που πρέπει να γίνουν. Δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό και δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι στους κόλπους της ΕΕ αντιμετωπίζουμε το γνωστό φαινόμενο της « διευρυνσιακής κόπωσης» η οποία εντάσσεται επίσης στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης σε διεθνές επίπεδο.
Δεν πρέπει να υποτιμήσουμε τον αντίκτυπο της διευρυνσιακής κόπωσης στην ΕΕ και ο μοναδικός λόγος που αναφέρθηκα σε αυτό είναι για να αναφέρω την πρωτοβουλία που έχουμε αναλάβει τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, την «Ατζέντα 2014», μια πρωτοβουλία που έχει ως στόχο να δώσει μια νέα δυναμική και να αναβιώσει την ενταξιακή διαδικασία της ΕΕ για τις βαλκανικές χώρες.
Ως εκ τούτου, η προοπτική ένταξης στην ΕΕ ως κινητήρια δύναμη δεν υφίσταται βέβαια για τις αραβικές χώρες που βρίσκονται εν μέσω μια μετάβασης πολιτικού χαρακτήρα. Αυτό πρέπει να το λάβουμε υπόψη μας. Δεν διαθέτουμε τέτοιου είδους εργαλείο ή μηχανισμό, αν θέλετε, που να προσφέρει σε αυτές τις χώρες αυτή την κινητήρια δύναμη, έναν στόχο προς επίτευξη. Με αφορμή αυτό θα ήθελα να πω ότι χρειαζόμαστε επίσης ως ΕΕ να αναπτύξουμε μια νέα εταιρική σχέση, αν θέλετε, με τους νότιους γείτονές μας. Χρειαζόμαστε ένα όραμα, ένα ολοκληρωμένο πολιτικό και οικονομικό πακέτο προκειμένου να δώσουμε μεγαλύτερη ώθηση στις αλλαγές που γίνονται στην νότια γειτονιά μας, στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Πρέπει να αναπτύξουμε ένα ευρωπαϊκό σχέδιο τύπου «Μάρσαλ» για την περιοχή.
Αυτή θα μπορούσε να είναι η πραγματική ευρωπαϊκή συνεισφορά στην περιοχή. Και το λέω αυτό επίσης για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις, διότι όταν έχεις να κάνεις με τον Αραβικό Κόσμο, ορισμένες φορές δημιουργείται η εντύπωση από τον Δυτικό Κόσμο ότι έχουμε έρθει εδώ για να επιβάλλουμε και να υπαγορεύσουμε ορισμένα πράγματα στον Αραβικό κόσμο. Είναι απαραίτητο να ξεκαθαρίσουμε αυτού του είδους τις λανθασμένες αντιλήψεις και τόσο εμείς, όσο και η ΕΕ, πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι σχετικά με αυτό: όταν μιλάμε για αυτό που θα αποκαλούσα «Ευρωπαϊκό Σχέδιο τύπου Μάρσαλ» για την περιοχή, δεν εννοούμε ότι «ήρθαμε να βοηθήσουμε, να προσφέρουμε βοήθεια σε οικονομικό επίπεδο».
Πρέπει ως Ευρωπαίοι να το θεωρήσουμε ως μια επένδυση για εμάς τους ίδιους, διότι μιλάμε για την εγκαθίδρυση της ειρήνης, μιας πραγματικής σταθερότητας στην περιοχή. Η ειρήνη, η πραγματική σταθερότητα στην περιοχή σημαίνει επίσης ειρήνη και σταθερότητα για την ΕΕ. Θέλουμε να δημιουργήσουμε οικονομική ανάπτυξη στην περιοχή. Οικονομική ανάπτυξη στην περιοχή σημαίνει επίσης οικονομική ανάπτυξη για την ΕΕ. Και μιλάμε επίσης για την λήψη μέτρων, προληπτικών μέτρων, αν θέλετε, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε θέματα τα οποία αποτελούν ήδη μια πρόκληση για την Ευρώπη. Πιστεύω μάλιστα ότι οι μεταναστευτικές ροές από την περιοχή θα αποτελέσουν μια ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση για την Ευρώπη στο άμεσο μέλλον. Δηλαδή, αν επενδύσουμε με τον σωστό τρόπο στην περιοχή λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα, μπορούμε να προβλέψουμε επίσης αυτού του είδους τις εξελίξεις στο άμεσο μέλλον.
Αυτή είναι λοιπόν η άποψή μου, ένα « σχέδιο τύπου Μάρσαλ » που θα καταρτίσει η ΕΕ για να στηρίξει, να βοηθήσει την περιοχή, ένα σχέδιο που θα πάρει και τη μορφή επένδυσης από την ίδια την ΕΕ. Υπάρχουν πολλοί επιμέρους τομείς που χρειάζονται υποστήριξη. Ακόμη μια φορά, η Ευρώπη διαθέτει τεχνογνωσία σε όλους τους κρίσιμους τομείς της δημοκρατικής διαδικασίας, με έμφαση κυρίως στην εδραίωση δημοκρατικών πολιτικών κομμάτων και επαγγελματικών ενώσεων, για τη μεταρρύθμιση των μέσων ενημέρωσης για παράδειγμα, καθώς και της ασφάλειας. Όλοι αυτοί οι τομείς χρειάζονται υποστήριξη, η τεχνογνωσία είναι απαραίτητη, η παροχή συμβουλών και εκπαίδευσης, αν θέλετε, είναι απαραίτητα στοιχεία και θα μπορούσαν να παρέχονται από τοπικές ΜΚΟ, οι οποίες χρειάζονται επίσης την υποστήριξή μας.
Και φτάνω σε ένα τελευταίο σημείο και επιτρέψτε μου ξανά να επικεντρωθώ στη χώρα μου, την Ελλάδα. Όταν μιλάμε για δημοκρατία και αναδυόμενες δημοκρατίες ή μετάβαση σε δημοκρατικό καθεστώς και σκεφτόμαστε να δώσουμε την απαραίτητη βοήθεια και υποστήριξη – αλλά όχι να υποδείξουμε, να συνεργαστούμε με τις υφιστάμενες δυνάμεις στην περιοχή - πιστεύω ότι η Ελλάδα μπορεί να παίξει ένα ιδιαίτερο ρόλο, περισσότερο σε επίπεδο συμβολισμού αν θέλετε.
Ο συμβολισμός έχει τεράστια σημασία και για αυτό το λόγο στην Ελλάδα σκεφτόμαστε να δημιουργήσουμε αυτό που ονομάζουμε ένα «κέντρο για τη δημοκρατία» για την περιοχή. Η Ελλάδα, η Αθήνα ειδικά είναι η γενέτειρα της δημοκρατίας και η Ελλάδα επίσης είναι μέρος της άμεσης γειτονιάς και έχει παραδοσιακές σχέσεις, ιστορικές σχέσεις αμοιβαίας κατανόησης και σεβασμού με τον αραβικό κόσμο. Για αυτό μπορεί να παίξει ένα ρόλο δημιουργώντας ένα τέτοιο κέντρο για τη δημοκρατία. Θα μπορούσαμε επίσης να καλέσουμε αυτούς τους νέους, τους νέους πολιτικούς από την περιοχή να συνεργαστούν με τους ομολόγους τους στην Ευρώπη και σε άλλα κράτη, τα οποία έχουν την εμπειρία και θα μπορούσαν να τους εκπαιδεύσουν, να τους βοηθήσουν να εκπληρώσουν τη δύσκολη αυτή αποστολή που τους περιμένει.
Ευχαριστώ πολύ.
6 Μαΐου, 2011