Κύριε Πρόεδρε, Παναγιότατε, Μακαριότατοι, εξέχουσες θρησκευτικές, πολιτικές, επιστημονικές προσωπικότητες της περιοχής μας,
Ευχαριστώ όλους που ήρθατε εδώ στην Αθήνα να συζητήσουμε για την ανάγκη προστασίας και στήριξης στην ανάπτυξη των θρησκευτικών και πολιτισμικών κοινοτήτων στη Μέση Ανατολή.
Ιδιαίτερα θέλω να ευχαριστήσω τους επικεφαλής των εκκλησιών, των πιο διαφορετικών δογμάτων και ειδικότερα τον Οικουμενικό Πατριάρχη, πρωτεργάτη της πράσινης διπλωματίας και της θρησκευτικής διπλωματίας.
Ευχαριστώ τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο, που είναι πάντα συμπαραστάτης στην εξωτερική μας πολιτική. Ευχαριστώ για τη στήριξη και τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, που θα χαιρετίσει το σημερινό μας δείπνο.
Η Μέση Ανατολή και η Βόρειος Αφρική συνδέονται με χιλιετίες κοινής ιστορίας με την Ελλάδα. Οι πολιτισμοί μας εδώ στην περιοχή αλληλοεπηρεάστηκαν και τα θρησκευτικά δόγματα της Δύσης γεννήθηκαν σε μεγάλο βαθμό σε αυτή την περιοχή.
Αν σήμερα μπορούμε να είμαστε περήφανοι για την επιρροή του ελληνικού πολιτισμού και επιστήμης στη Δύση, κάτι ανάλογο με εκείνην του κινέζικου στην Ανατολή, αυτό οφείλεται στη διάσωση και αναπαραγωγή του από τους Άραβες και τον εξαπλούμενο πολιτισμό που συνδέθηκε με το Ισλάμ.
Η Μεσόγειος δεν είναι μόνο μια λεκάνη γεωγραφική και ισχυρών γεωπολιτικών συμφερόντων, πριν από όλα είναι μια περιοχή παραγωγής ιστορίας, παραδόσεων, πολιτισμού και επιστήμης, μέσα από έναν συνεχή αλληλοεπηρεασμό ανάμεσα στις πιο διαφορετικές θρησκείες, πολιτισμούς, θεσμικά συστήματα και διαπροσωπικές σχέσεις.
Οι περιοχές αυτές μέσα σε χιλιετηρίδες γνώρισαν και αφομοίωσαν τις πιο διαφορετικές αρχές, ιδέες, προγράμματα και κοινωνικά σχέδια. Είχαν όμως ταυτόχρονα μια μεγάλη θετική ιδιαιτερότητα: Υλοποιούν, σε έναν βαθμό από την αρχαιότητα, οράματα και ιδέες που σήμερα θεωρούνται βαθιά δημοκρατικές. Συχνά υλοποιούν, βέβαια, με πολύ μεγάλες δυσκολίες και αρνητικές ανατροπές, ιδέες και οράματα που συμβάλλουν στη δυτική νεωτερικότητα.
Στις περιοχές για τις οποίες μιλάμε και θα μιλήσουμε αυτό το διήμερο υλοποιήθηκαν μορφές πολυπολιτισμικότητας και πολυθρησκευτικότητας. Τα πιο διαφορετικά πολιτιστικά και θρησκευτικά ρεύματα συνυπήρξαν ακόμα και ειρηνικά. Ρεύματα του Ισλάμ, εκκλησίες του Χριστιανισμού, παλαιότερες δοξασίες, συγκρότησαν σε ορισμένες περιοχές πολυπολιτισμικές και πολυθρησκευτικές κοινωνίες. Αυτές σήμερα καταστρέφονται από εξτρεμιστές που επικαλούνται θρησκευτικά προτάγματα.
Οι εξτρεμιστές δεν θεωρούν τον εαυτό τους ως μεσολαβητή ανάμεσα στις αμαρτίες και αρετές των ανθρώπων προς τον θεό, γεγονός που θα επέτρεπε να κατανοήσουν ότι υπάρχουν διαφορετικές επιλογές. Κάθε άλλο, θεωρούν τον εαυτό τους αποκλειστικό αγγελιοφόρο του θεού προς τους ανθρώπους, μοναδικό και με δικαιώματα ζωής και θανάτου πάνω τους.
Η αίσθηση ότι αυτοί είναι οι κύριοι και όχι οι υπηρέτες του θεϊκού μηνύματος, κύριοι επί των υπόλοιπων ανθρώπων και όχι συμπαραστάτες τους, αιτιολογεί την απάνθρωπη και θεμελιακά αντιθρησκευτική δράση τους. Καταστρέφουν πολιτισμικές και θρησκευτικές κοινότητες, τον πλούτο της Μέσης Ανατολής και της νότιας πλευράς της Μεσογείου.
Θέλω, επιτρέψτε μου, να θυμίσω σε όλους τη συνύπαρξη των ορθόδοξων πατριαρχείων της Ανατολής σε περιοχές όπου πλειοψηφούν οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί. Να υπογραμμίσω τη βοήθεια του Αιγυπτιακού κράτους για τη Μονή Σινά, για την οποία σώζεται κείμενο παραχώρησης δικαιωμάτων του Προφήτη Μωάμεθ με αποτύπωμα της παλάμης του πάνω στην επικύρωση.
Οι εξτρεμιστές εγκληματούν σε βάρος του ανθρώπου και της ανθρωπότητας, καταπατούν δικαιώματα και αξίες, κανόνες ειρηνικής ζωής και συνύπαρξης. Καταστρέφουν μνημεία, καταστρέφουν ιστορία, αλλά αυτή θα τους απαντήσει, αφού δεν τη σέβονται.
Σήμερα καλούμαστε να συμβάλουμε στην υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, πρωτίστως εκείνο στη ζωή, αλλά και τα κοινωνικά δικαιώματα καθώς και την ελευθερία εκατομμυρίων ανθρώπων. Το δικαίωμά τους στην παραμονή στις εστίες του πολιτισμού τους, να επιλέγουν εκείνοι όποιο δόγμα και ρεύμα πίστης επιθυμούν.
Πάνω από 13 χρόνια διαρκεί ο πόλεμος στο Ιράκ αλλά και στο Αφγανιστάν, με πολύχρονες συνέπειες στο Πακιστάν. Ήδη τέσσερα χρόνια στη Συρία. Οι πόλεμοι για τις νέες γενιές γίνονται αντιληπτοί ως μόνιμο φαινόμενο μιας αδιέξοδης ζωής, σπρώχνουν τις νέες γενιές στη φυγή, στην προσφυγιά. Ολόκληρες περιοχές ερημοποιούνται, η ταυτότητα της Μέσης Ανατολής μεταλλάσσεται με άγνωστες επιπτώσεις. Χάνεται η κοιτίδα μεγάλων πολιτισμών.
Η υπεράσπιση του δικαιώματος σε πολυπολιτισμικότητα και πολυθρησκευτικότητα είναι μάχη ενάντια στον πόλεμο, υπέρ της ανεύρεσης πολιτικής λύσης στη Συρία και συνολικά στη Μέση Ανατολή, υπέρ της δημιουργίας κράτους της Παλαιστίνης και εγγύησης της ασφάλειας του κράτους του Ισραήλ.
Η υπεράσπιση των δικαιωμάτων στη ζωή καθημερινών ανθρώπων, στον πολιτισμό και στα πιστεύω τους, απαιτεί ειδικότερα την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών και των παιδιών. Απαιτεί επίσης την προώθηση μεγάλων έργων ανοικοδόμησης όλης της περιοχής.
Άμεσα δε πρέπει να αυξηθεί, να πολλαπλασιαστεί θα έλεγα, η οικονομική βοήθεια προς τις διεθνείς οργανώσεις, ιδιαίτερα του ΟΗΕ, προκειμένου να συγκρατηθούν οι μελλοντικοί πρόσφυγες αρχικά στους καταυλισμούς τους και στη συνέχεια να επανεγκατασταθούν στον τόπο τους. Επίσης όλοι μαζί πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι θα προβλεφθούν οι πλέον αυστηρές τιμωρίες για τα συστήματα διακινητών και των πατρώνων τους.
Οι λαοί της Μεσογείου είναι περήφανοι λαοί. Αυτό ισχύει πριν από όλα για τα εκατομμύρια Σύρων που εγκαταλείπουν σήμερα την πατρίδα τους. Γνωρίζουμε ότι ουδείς εξ αυτών δεν επιθυμούσε να εγκαταλείψει την πατρίδα του, αν δεν τον ανάγκαζε η βία και ο πόλεμος.
Σήμερα η Ελλάδα προωθεί μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, στηρίζει την πολιτική λύση του Συριακού, ζητά και προωθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση τη διαμόρφωση μιας ειδικής στρατηγικής με χαρακτηριστικά εταιρικής μακρόχρονης σχέσης με την Ιορδανία και τον Λίβανο.
Ακρογωνιαίος λίθος των εξελίξεων στην περιοχή, τονίζουμε - ως Ελλάδα - στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στον ΟΗΕ, είναι για εμάς η ασφάλεια και σταθερότητα στην περιοχή συνολικά, αλλά ειδικότερα στην Αίγυπτο. Κανείς, μα κανείς δεν επιτρέπεται να ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου και για λόγους ιδεοληπτικούς να επιτρέψει την παραπέρα αποσταθεροποίηση περιοχών και κρατών που μόλις ανέφερα.
Στα πλαίσια μιας τέτοιας πολιτικής σταθερότητας μεγάλη συμβολή θα έχει μια δίκαιη λύση του Κυπριακού, χωρίς στρατεύματα κατοχής, χωρίς τη διατήρηση του αναχρονιστικού καθεστώτος των εγγυήσεων. Με τους Τουρκοκύπριους να αισθάνονται ότι η Μεγαλόνησος είναι η πατρίδα τους, στην οποία μπορούν και θέλουν να ζήσουν τα παιδιά τους, να ονειρεύονται και να προσδοκούν ένα καλύτερο μέλλον. Με τους Ελληνοκύπριους να ζουν με ασφάλεια και ηρεμία.
Όπως έγκαιρα περιέγραψα στον διεθνή χώρο, στην περιοχή μας γίνονται τεκτονικές γεωπολιτικές αλλαγές. Στο τρίγωνο Ουκρανία-Λιβύη-Συρία και Ιράκ υπάρχει η Ελλάδα, που παράγει σταθερότητα και ασφάλεια στην περιοχή - και αυτό παρά την πολύχρονη οικονομική της κρίση. Η Ελλάδα που κατανοεί τις αγωνίες των λαών της περιοχής, με τις οποίες τη συνδέει μακρόχρονη φιλία.
Είναι μια φιλία που στηρίζεται σε ιστορικούς δεσμούς μαζί τους, με τη δυνατότητα της χώρας μου να πράττει πάντα ως έντιμος διαμεσολαβητής ανάμεσα σε μέρη με διαφορετικές παραστάσεις και έλλειψη ακόμα μεταξύ τους εμπιστοσύνης.
Έχουμε τη γνώση, τα μέσα και τις μεθόδους να βοηθήσουμε όποιον νοιώθει την ανάγκη ενός τέτοιου έντιμου φίλου. Διατηρούμε φιλικές σχέσεις προς όλες τις πλευρές της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής κι είμαστε πάντα έτοιμοι να βοηθήσουμε, μακριά από δημοσιότητα.
Επίσης βοηθάμε - και μπορούμε να το κάνουμε ακόμα πιο συστηματικά - όποιον επιθυμεί έναν έντιμο φίλο και συμπαραστάτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έναν φίλο που δεν έχει δικές του δεύτερες σκέψεις και συμφέροντα, που συνδέεται με την κοινή μας ιστορία.
Ο ξεριζωμός εκατομμυρίων ανθρώπων από τον πόλεμο, τον φανατισμό και τον ακραίο αυταρχισμό δημιουργεί ένα τεράστιο μεταναστευτικό και προσφυγικό ρεύμα. Όποιος σκέφτεται, αναστοχάζεται πάνω σε αυτό, θα πρέπει να θυμάται ότι σε κάθε θρησκεία, με τον δικό της ειδικό τρόπο, υπάρχουν οι μετανάστες θεάνθρωποι, οι προφήτες που μεταναστεύουν για να μεταφέρουν το μήνυμα του θεού, οι άγιοι των αγίων που ξεκινούν πάνω από τη γη. Όλοι τους, ανεξάρτητα θρησκείας και πολιτισμού, υπερασπίστηκαν την αξία του ανθρώπου και τη ζωή του ως υπέρτατο αγαθό.
Ως προς τους πρόσφυγες, όπως σωστά υπογραμμίζει πάντα ο Πρόεδρός μας, εκείνο που προέχει σήμερα είναι η υπεράσπιση της ανθρώπινης αξίας. Και είμαστε υπερήφανοι ως Έλληνες που παρά τη βαθειά κρίση που βρίσκεται η χώρα μας, ο λαός μας, οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι στα ελληνικά νησιά και σε άλλες περιοχές, έδειξαν το ανθρώπινο πρόσωπό τους, τις αξίες τους, συμπεριφέρθηκαν με τρόπο που αντιστοιχεί στον πολιτισμό μας και στις αξίες αυτές τις θρησκευτικές που πιστεύουμε.
Έδειξαν ότι δεν είναι διατεθειμένοι να υποκύψουν σε νεοεθνικισμούς, σε άναρθρες αντιουμανιστικές κραυγές, σε συνθήματα μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων. Ο λαός μας επιθυμεί νηφαλιότητα και σοβαρότητα.
Στην αντιμετώπιση του σύγχρονου προσφυγικού μεγάλο ρόλο παίζει η καλή συνεργασία που έχουμε με τους γείτονές μας, όπως η Βουλγαρία και η Τουρκία. Συνεργασία στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και όχι παζαριών. Και βέβαια συνεργασία δεν σημαίνει με τίποτα κοινές περιπολίες, αυτό ας το ξεχάσουν όλοι όσοι νομίζουν ότι μπορούν να μιλούν χωρίς σεβασμό για τα κυρίαρχα δικαιώματα της χώρας μας και κάθε χώρας.
Θέλω κι από αυτή τη θέση να ευχαριστήσω τις εκκλησίες και ιδιαίτερα τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, για τη βοήθεια που παράσχουν στους μετανάστες και πρόσφυγες, όπως έπραξαν δημιουργικά όλα αυτά τα χρόνια με τους κοινωνικά αδύναμους.
Για όλους τους πιο πάνω λόγους, υποστηρίζουμε ως Ελλάδα - μια χώρα σταυροδρόμι πολιτισμών και θρησκειών, χώρα γέφυρα τριών ηπείρων, έντιμος μεσολαβητής - υποστηρίζουμε την ανάγκη διαθρησκευτικού και διαπολιτισμικού διαλόγου, στήριξής του από τους επιστήμονες και τους θεσμούς.
Το μήνυμά μας και το μήνυμα αυτής της Διάσκεψης είναι η ειρηνική συνύπαρξη διαφορετικών δογμάτων, αντιλήψεων και πεποιθήσεων. Η προσπάθεια επιβολής της μιας άποψης επί της άλλης, της κυριαρχίας ενός δόγματος, δεν κατέστρεψε μόνο τις περιοχές που επιβλήθηκε κάτι τέτοιο, αλλά προκαλεί και προκάλεσε δεινά σε πολύ ευρύτερες περιοχές.
Η απάλειψη του πλουραλισμού στις περιοχές που αναφέρεται η Διάσκεψή μας θα έχει αρνητικές επιπτώσεις ακόμα και σε όλο τον πλανήτη. Η μελέτη της παγκοσμιοποίησης μας το διδάσκει. Ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι προϊόν συχνά προσωπικοτήτων, αλλά σίγουρα πάντα αποτέλεσμα συλλογικών διεργασιών, όπως και οι θρησκείες που προβάλλουν πανανθρώπινες αξίες. Αξίες, που εμείς, άνθρωποι σαν κι εμένα, άνθρωποι σαν όλους όσους δραστηριοποιούνται στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, οφείλουμε να μετουσιώσουμε σε πολιτική και, κατά προέκταση, σε κοινωνική πραγματικότητα.
Τέλος, θέλω να πω ότι υποστηρίζουμε και προωθούμε τη δημιουργία ενός διεθνούς παρατηρητηρίου με τη συμβολή όσων από εσάς το επιθυμούν, ώστε μαζί να συμβάλλουμε στον όσο πιο αποτελεσματικό διάλογο επί των κοινοτήτων στην περιοχή, στην καταγραφή και παρατήρηση των εγκλημάτων σε βάρος της ανθρωπότητας και της μνήμης της, προκειμένου να αποτρέψουμε καινούρια εγκλήματα σε βάρος θρησκειών και πολιτισμών.
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ που ήρθατε στην Αθήνα, καλές μας εργασίες. Ευχαριστώ.
19 Οκτωβρίου, 2015