Εξοχότατη Κυρία Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας,
περιποιείτε σήμερα ιδιαίτερη τιμή στο νησί της Καρπάθου, ευρισκόμενη εδώ για να γιορτάσουμε μαζί πανδήμως τα ογδόντα χρόνια από την Επανάσταση της Καρπάθου. Είναι δε ιδιαίτερη τιμή το γεγονός ότι βρίσκεστε στον ιερό αυτό τόπο για δεύτερη φορά κατά τη διάρκεια της ευδόκιμης θητείας σας και σας ευχαριστούμε θερμά για την τιμή αυτή.
Θέλω να πω εξαρχής, σε αυτόν τον εξαιρετικά οικείο για μένα χώρο, ότι αποτελεί μια στιγμή μεγάλης συγκίνησης και δέους να βρίσκομαι εδώ. Δέους, διότι σε αυτόν τον τόπο, πριν από ογδόντα χρόνια, ο πατέρας μου, μέλος της Επαναστατικής Επιτροπής, έλαβε την ευλογία με άλλους ηρωικούς συμπατριώτες μας για να ξεκινήσουν έναν άθλο, ο οποίος φαινόταν ότι ήταν η μάχη του αδυνάτου.
Κυρίως όμως, γιατί σε αυτόν εδώ τον βράχο, σε αυτή την εκκλησία, υψώθηκε για πρώτη φορά στα Δωδεκάνησα η ελληνική σημαία μετά από αιώνες. Και ήταν εδώ που οι Δωδεκανήσιοι είδαν για πρώτη φορά ελληνική σημαία να υψώνεται δημοσίως, όταν οι ίδιοι φρόντισαν να βρίσκεται όσο πιο απόκρυφα μπορούσαν, κρατώντας όμως μέσα τους, στην ψυχή τους, τον Ελληνισμό, την ελληνική τους παιδεία και την ελληνική τους ψυχή, η οποία ποτέ δεν τους εγκατέλειψε.
Η πράξη της 5ης Οκτωβρίου 1944 ήταν ηρωική. Και ήταν ηρωική, όχι μόνο διότι έσπασε αιώνες υποδούλωσης, αιώνες απόστασης από τον Ελληνισμό, από τη Μητρόπολη. Ήταν ηρωική, διότι ήλθε σε μια στιγμή, στην οποία τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα βρίσκονταν ακόμη υπό τον ζυγό της δουλείας.
Θέλω να θυμίσω ότι εδώ στα Δωδεκάνησα είχαμε μια ιταλική κυριαρχία η οποία, κυρία Πρόεδρε, ήταν ιδιαιτέρως σκληρή. Ακολούθησε το υπόδειγμα των Νεότουρκων του 1909, επιβάλλοντας μια στρατηγική εξανδραποδισμού των Ελλήνων των Δωδεκανήσων. Μια τακτική, η οποία αποσκοπούσε ακριβώς να ωφελήσει τα Δωδεκάνησα, έτσι ώστε να μπορέσουν να καταστούν γνήσιες ιταλικές κτήσεις και στη συνείδηση των πολιτών. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, είχε αποδοθεί μικρή ιθαγένεια, ιταλική ιθαγένεια στους Δωδεκανησίων πολίτες. Γι’ αυτό το λόγο η ιταλική κυριαρχία είχε εμπεδωθεί, όπου απαιτήθηκε, με πολύ σκληρή βία.
Η Ιταλία δύο φορές μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την επικράτηση των Συμμάχων, μεταξύ των οποίων ήταν και η Ελλάδα, υπέγραψε να εγκαταλείψει την κυριαρχία των Δωδεκανήσων: Το 1919 με τη συμφωνία Βενιζέλου-Tittoni και το 1920 με τη Συνθήκη των Σεβρών. Πλην όμως και στις δύο περιπτώσεις υπαναχώρησε από τη συμφωνία αυτή, γιατί για την Ιταλία ήταν μια στρατηγική επιλογή να έχει τον έλεγχο των Δωδεκανήσων. Και αυτό αναδεικνύει ακόμη περισσότερο το πόσο σύνθετη άσκηση ήταν να υπάρξει η εξέγερση αυτή. Και μάλιστα κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ακόμη και όταν ετίθετο ζήτημα ιστορικό, εάν η Ιταλία θα συνέχιζε την κυριαρχία, υπήρχε η Τουρκία, η οποία εποφθαλμιούσε τα νησιά μας. Θέλω απλά να θυμίσω ότι ο ίδιος ο Στάλιν είχε δηλώσει ότι η Τουρκία έχει δικαιώματα πάνω στα Δωδεκάνησα, ενώ ακόμη και ο Winston Churchill, όταν επισκέφθηκε την Τουρκία, είχε δηλώσει ότι δεν αποκλείεται τα Δωδεκάνησα να περιέλθουν εν τέλει σε μια τουρκική κατοχή.
Για τον λόγο αυτό, η αξία της πράξης της 5ης Οκτωβρίου 1944 ήταν απαράμιλλη. Οι επαναστάτες, οι οποίοι ξεκίνησαν από το χωριό αυτό, εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός ότι την προτεραία υπήρχε η αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής. Δεν υπήρχε όμως κενό εξουσίας. Και τούτο διότι βρισκόταν στο νησί μια ισχυρή δύναμη τουλάχιστον 140 ανδρών Ιταλών, ενόπλων κατά ένα μεγάλο μέρος, οι οποίοι και ασκούσαν την κυριαρχία αυτή. Εκμεταλλευόμενοι όμως το γεγονός της αποχώρησης των Γερμανών και της ανάληψης εκ νέου της ηγεσίας των Ιταλών, οι επαναστάτες που ξεκίνησαν από εδώ βρήκαν την ευκαιρία να μπορέσουν να ανατάξουν την ελληνική θέση και να αποτάξουν τους Ιταλούς.
Η επανάσταση ξεκινά, κυρία Πρόεδρε, από εδώ, από το χωριό αυτό, από τις Μενετές. Και ήταν εύλογο να ξεκινήσει από εδώ. Η γεωγραφική θέση προσφερόταν απολύτως, με ισχυρά οχυρωματικά έργα, τα οποία είχαν φτιάξει οι κατακτητές με υψώματα, τα οποία καθιστούσαν εξαιρετικά δύσβατη την προσπέλαση, με μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους, με πρόσβαση στην ευρύτερη γεωγραφική περιφέρεια, σε λιμάνια και στο αεροδρόμιο. Ήταν σχεδόν νομοτελειακό να ξεκινήσει από εδώ. Ήταν όμως και μια πράξη ηρωισμού του συγκεκριμένου χωριού, το οποίο, όπως και όλη η Κάρπαθος, απομονωμένη από την υπόλοιπη Ελλάδα, ένα νησί το οποίο βρίσκεται μακριά από οποιαδήποτε άλλη νησιωτική συστάδα, έδειξε με τον τρόπο αυτό το πώς θα έπρεπε να αντιλαμβανόμαστε την ειρήνη και την ελευθερία.
Ξεκινώντας από εδώ, από την Επαναστατική Επιτροπή, το μήνυμα της επανάστασης μεταλαμπαδεύεται στα υπόλοιπα χωριά, στη γειτονική Αρκάσα, στις Πυλές και βεβαίως στην τότε διπλωματική νησίδα, το Απέρι, όπου έγιναν και όλες οι συζητήσεις σχετικά με την διαδοχή και όπου εν τέλει υπεγράφη και η Διακήρυξη. Η Διακήρυξη, που για πρώτη φορά στα Δωδεκάνησα αναφέρεται στην ενσωμάτωση της Καρπάθου, αυτοδύναμα της νήσου Καρπάθου, με την υπόλοιπη Ελλάδα, μέχρις ότου τελικώς αναληφθεί και επισήμως η εξουσία με τα δύο βρετανικά πολεμικά πλοία, τα οποία έρχονται στο λιμάνι της Καρπάθου στις 17 Οκτωβρίου για να πιστοποιήσουν το θαύμα. Διότι όλοι θεωρούσαν ότι επρόκειτο για θαύμα.
Το βράδυ της 5ης Οκτωβρίου, κυρία Πρόεδρε, το BBC σε μια αποστροφή, η οποία έχει μείνει ιστορική και νομίζω ότι είναι η μεγαλύτερη παρακαταθήκη για το νησί και για την πατρίδα μας, αναφέρεται στο γεγονός της επανάστασης της Καρπάθου με τα λόγια ότι δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία, όπου ένας τέτοιος μικρός τόπος με ίδια μέσα αποβάλλει τον κατακτητή και για τον λόγο αυτό επαινεί τη νήσο για το κατόρθωμα αυτό. Η επανάσταση, κυρία Πρόεδρε, ανέλαβε την εξουσία και για οκτώ μήνες πριν την απελευθέρωση των Δωδεκανήσων, η Κάρπαθος είναι μια ελληνική νησίδα στην ευρύτερη περιοχή μας. Εδώ, σε αυτόν τον ιερό τόπο, σε αυτό το νησί, βρήκαν καταφύγιο χιλιάδες Δωδεκανήσιοι, οι οποίοι θέλησαν να φύγουν από τον ζυγό του κατακτητή και να βρουν την ελευθερία τους. Και πράγματι, σε όλο αυτό το διάστημα η Κάρπαθος υποδέχθηκε έναν πολύ μεγάλο αριθμό συμπατριωτών μας. Έως ότου στη Συνδιάσκεψη των Παρισίων το 1946 είχαμε και επισήμως την ένταξη και την ενσωμάτωση των νησιών της Δωδεκανήσου στην ελληνική επικράτεια, η οποία ολοκληρώθηκε με την Συνθήκη των Παρισίων του 1947.
Κυρία Πρόεδρε, υποδεχόμενος σήμερα με ιδιαίτερη τιμή την κεφαλή, τον ανώτατο Άρχοντα της Ελληνικής Πολιτείας, θα ήθελα να τονίσω το υπόδειγμα της Επανάστασης της Καρπάθου, είναι εκείνο το οποίο μας οδηγεί. Και θέλω, υπό την ιδιότητά μου ως Υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας, τη μεγάλη τιμή που έχω να υπηρετώ την πατρίδα μου από τη θέση αυτή να διαβεβαιώσω ότι το υπόδειγμα που μας άφησαν οι επαναστάτες της 5ης Οκτωβρίου του 1944 μένει ζωντανό και είναι εκείνο, το οποίο μας οδηγεί και θα μας οδηγεί για πάντα. Εν μέσω μιας κατάστασης διεθνούς, η οποία είναι εξαιρετικά σύνθετη, εξαιρετικά δύσκολη, εξαιρετικά ρευστή. Από έναν τόπο, εδώ στην Κάρπαθο, που βρίσκεται λίγες εκατοντάδες μίλια από εκεί που σήμερα είναι το επίκεντρο μιας σύρραξης που δεν έχει γνωρίσει προηγούμενο η περιοχή μας. Θέλω να πω ότι η ελληνική πολιτεία φροντίζει για την ασφάλεια των νησιών και θα φροντίζει πάντοτε για την ευημερία τους. Διότι εδώ η καρδιά της Ελλάδας χτυπά πιο δυνατά. Σε όλα τα Δωδεκάνησα, σε όλες τις ακριτικές τοποθεσίες της χώρας μας, η καρδιά και η ψυχή η ελληνική χτυπάει ακόμη πιο δυνατά.
Η 5η Οκτωβρίου είναι μια μεγάλη στιγμή της τοπικής και της ελληνικής ιστορίας. Με απόφαση και πρωτοβουλία του Υπουργού Εσωτερικών και με διάταγμα που θα υπογράψει η Εξοχότατη κυρία Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, από του χρόνου θα λογίζεται επισήμως τοπική αργία η 5η Οκτωβρίου, έτσι ώστε να αποδίδουμε εκείνα τα οποία αρμόζουν στους αγωνιστές της ελευθερίας της δικής μας, αλλά να μαθαίνουμε και να διαιωνίζουμε ένα ακόμη πιο δυνατό μήνυμα, ότι η ψυχή η ελληνική δεν υποχωρεί ποτέ.
Και θέλω να πω, κλείνοντας, το μεγάλο επίτευγμα, κυρία Πρόεδρε, το επίτευγμα της μεταφοράς του μηνύματος της επανάστασης. Οι ηρωικοί συμπατριώτες μας από το γειτονικό χωριό της Αρκάσας ανέλαβαν μια αποστολή σχεδόν αυτοκτονίας. Να μεταφέρουν το μήνυμα της επανάστασης στο Συμμαχικό Στρατηγείο του Καΐρου, εκκινώντας με μια βάρκα πολύ αμφίβολης ακεραιότητας και δυνατότητας, πλέοντας με ταχύτητα ελάχιστη, σχεδόν 2,5 μίλια, αντιλαμβανόμενοι τους κινδύνους και παραταύτα αποδεχόμενοι τον κίνδυνο ζωής για να μπορέσει να μεταφερθεί το μήνυμα και να υπάρχει μια πλήρης ανάληψη εξουσίας από την συμμαχική διοίκηση. Όπερ και εγένετο τις επόμενες μέρες. Εκεί λοιπόν, σε εκείνη τη βάρκα, τις μέρες, γιατί μέρες ταξίδευε η βάρκα αυτή, υπήρξαν καιρικές συνθήκες και φαινόμενα τα οποία ήταν εξαιρετικά αντίξοα.
Υπήρξε μεγάλος κίνδυνος, πραγματικός κίνδυνος ζωής. Παρά ταύτα, οι ήρωες που βρίσκονταν στη βάρκα εκείνη συνέχισαν την πορεία τους. Δεν δείλιασαν, δεν σκέφτηκαν ποτέ να γυρίσουν πίσω. Και τότε ο μεταξύ των επιβαινόντων, ο Λάζαρος Κοσμάς είπε μια μεγάλη κουβέντα: “Εμπρός, μόνο εμπρός είναι ο σκοπός μας”. Και αυτό είναι το δικό μας υπόδειγμα, αλλά είναι και η υπόσχεσή μας για το σήμερα και για τις μελλοντικές γενιές των Ελλήνων.
Σας ευχαριστώ πολύ.
5 Οκτωβρίου, 2024