ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις θυμίζουν roller coaster. Τι άλλαξε από το 2021, που με όσα είπατε στην Άγκυρα πρωταγωνιστήσατε στην ανυπότακτη υπεράσπιση των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, μέχρι τη Δευτέρα 20 Μαρτίου που συναντηθήκατε με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου και η Τουρκία ανακοίνωσε ότι στηρίζει την ελληνική υποψηφιότητα για το Συμβούλιο Ασφαλείας και συμφωνήσατε σε επανεκκίνηση των διμερών σχέσεων;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Έχουν μεταβληθεί οι παράμετροι της τουρκικής συμπεριφοράς απέναντί μας. Αμέσως μετά την τραγωδία των σεισμών στην Τουρκία και την επίσκεψή μου εκεί, η τουρκική παραβατικότητα έχει μετατραπεί σε κάτι το ανύπαρκτο. Δεν υπάρχουν παραβιάσεις στο Αιγαίο, δεν υπάρχουν υπερπτήσεις, δεν υπάρχει τοξική διατύπωση λόγου, δεν υπάρχει λεκτική επιθετικότητα, δεν υπάρχει απειλή χρήσης βίας. Η Ελλάδα πάντοτε έλεγε ότι επιδιώκει τον διάλογο κάτω ακριβώς απ' αυτές τις συνθήκες. Οφείλουμε, λοιπόν, έχουμε υποχρέωση αν θέλετε, να ανταποκριθούμε σε μια τέτοια τουρκική συμπεριφορά.
Πολλοί διατυπώνουν την σκέψη ότι αυτό δεν θα διαρκέσει. Αυτό δεν μπορώ να το ξέρω, αλλά φανταστείτε πόσο άσχημο θα ήταν εάν η Τουρκία τείνει χείρα συνεννόησης προς την Ελλάδα, η Ελλάδα να την αρνηθεί, δηλαδή να είναι ανακόλουθη με όσα η ίδια έλεγε μέχρι τώρα. Και θα μου επιτρέψετε να σας πω και το εξής - και σας ευχαριστώ που μου δίνετε αυτή την ευκαιρία: Η τουρκική στήριξη στην ελληνική υποψηφιότητα για το Συμβούλιο Ασφαλείας έχει τεράστιο συμβολισμό. Γιατί; Διότι το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών είναι ό,τι εγγύτερο έχει η ανθρωπότητα σε μια παγκόσμια κυβέρνηση και είναι ακριβώς ο θεματοφύλακας του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και του Διεθνούς Δικαίου.
Η τουρκική στήριξη λοιπόν ενέχει έναν συμβολισμό, τον οποίο δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει. Η ελληνική στήριξη στην υποψηφιότητα των Τούρκων για τη γενική γραμματεία του IMO, θέση την οποία κατείχε και η Ελλάδα με έναν εξαιρετικό Γενικό Γραμματέα, τον Ναύαρχο Ευθύμη Μητρόπουλο, αφορά τη γενική γραμματεία ενός οργανισμού στον οποίο και εμείς μετέχουμε, στο Συμβούλιο. Είναι κάτι το παντελώς διαφορετικό.
Εγώ δεν λέω ότι «ρίξαμε» την Τουρκία ή ότι της πήραμε κάτι παραπάνω απ' ό,τι της δώσαμε. Είναι προφανές ότι η Τουρκία, μέσα στη συγκεκριμένη συγκυρία, επέλεξε αυτό τον συμβολισμό΄ τον επέλεξε, δεν είναι αφελής. Όμως, καταλαβαίνετε τι σηματοδοτεί αυτός ο συμβολισμός αν – έχω απόλυτη επίγνωση των δυσκολιών - η Τουρκία επιλέξει να συνεχίσει να λειτουργεί επί τη βάσει αυτού του πλαισίου που δείχνουν οι τωρινές της κινήσεις και τι θα σημάνει αυτό για τους λαούς και τις κοινωνίες των δύο χωρών. Άρα λοιπόν, καταλήγοντας, λέω ότι εδώ υπήρξε ένα παράθυρο ευκαιρίας. Η Ελλάδα είχε απόλυτη υποχρέωση να περάσει μέσα απ' αυτή την πόρτα που η Τουρκία άνοιξε. Τώρα, το αν αυτό θα έχει μια ευτυχή κατάληξη ή είναι απλώς ένα παροδικό φαινόμενο, αυτό μόνο ο χρόνος μπορεί να το πει. Θα ήταν, όμως, ασυγχώρητο από την ελληνική πλευρά να μην επιχειρήσει να αξιοποιήσει αυτήν την αλλαγή.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ο στόχος της νέας σχέσης αμοιβαίας εμπιστοσύνης με την Τουρκία είναι τα «ήρεμα νερά» μέχρι τις εκλογές στις δύο χώρες ή μπορούμε να προσδοκούμε επίλυση της μοναδικής διαφοράς για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Επιθυμία και στόχος της Ελλάδας είναι η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ με όλες τις γειτονικές χώρες, στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Το πράξαμε με την Ιταλία και την Αίγυπτο, το δρομολογήσαμε με την Αλβανία. Θέλουμε να συνεχίσουμε τον σχετικό διάλογο με τη Λιβύη, μετά τον σχηματισμό δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης στη χώρα αυτή. Και προφανώς θέλουμε να το κάνουμε και με την Τουρκία, μέσα από έναν εποικοδομητικό διάλογο, ο οποίος, επαναλαμβάνω, θα πρέπει να διεξαχθεί στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Ελπίζω, πραγματικά, το κλίμα αλληλεγγύης που αναπτύχθηκε πρόσφατα μεταξύ των δύο κοινωνιών, να συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση. Ασφαλώς, είναι ακόμα νωρίς για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα αν αυτό θα συμβεί. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, όσα έχουν επιτευχθεί μεταξύ των δύο χωρών την τελευταία περίοδο έχουν τη δική τους αξία, ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε που βρισκόμασταν μόλις πριν μερικές εβδομάδες. Οφείλουμε, λοιπόν, να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για την διατήρηση αυτού του κλίματος.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Είναι προτιμότερη η απ' ευθείας συνεννόηση με την Τουρκία για τα φλέγοντα ζητήματα μεταξύ των δύο χωρών ή θεωρείτε αποτελεσματικότερη την μεσολάβηση φίλων και συμμάχων για τον κατευνασμό του τουρκικού επεκτατισμού; Ποιο είναι το συμπέρασμά σας έπειτα από τέσσερα χρόνια ως επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Κάθε χώρα και κάθε κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για την επίλυση των ζητημάτων που την αφορούν. Και η συνεννόηση με την Τουρκία ήταν πάντα ευκταία για την Ελλάδα – προς τούτο άλλωστε διενεργούνταν οι διερευνητικές επαφές μεταξύ των δύο χωρών. Ωστόσο, όπως έχουμε πολλάκις ξεκαθαρίσει, αυτές οι επαφές και η οποιαδήποτε συζήτηση πρέπει να γίνονται εντός ενός αυστηρού πλαισίου που διέπεται από το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας.
Από εκεί και πέρα, η Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, έχει καταφέρει να καταστήσει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις μέρος των ευρωτουρκικών και αυτό μας προσφέρει ένα ευρύτερο πλαίσιο δραστηριοποίησης. Παράλληλα, έχουμε διαμορφώσει ένα πλέγμα σχέσεων και συμμαχιών με κράτη στην ευρύτερη περιοχή - κράτη με τα οποία μοιραζόμαστε κοινές θεωρήσεις - κάτι που, κατά τη γνώμη μου, μας παρέχει περαιτέρω εχέγγυα για την αντιμετώπιση των ζητημάτων της περιοχής. Εν κατακλείδι, θα σας έλεγα, ότι δρώντας από κοινού με έναν ευρύ κύκλο κρατών, συνδιαμορφώνουμε ένα περιβάλλον ασφάλειας και σταθερότητας, ενδυναμώνοντας ταυτόχρονα, τη θέση της χώρας και αυξάνοντας το γεωπολιτικό της αποτύπωμα. Θα ήταν σημαντικό σε αυτόν τον κύκλο να ενταχθεί και η Τουρκία.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Στα ελληνοτουρκικά, πολλοί θα υποστηρίξουν ότι «δεν πρέπει να είμαστε συνέχεια με τα κουμπούρια» περιμένοντας τους βαρβάρους, εσείς, όμως, ως Υπουργός Εξωτερικών έχετε πειστεί για την ειλικρίνεια των τουρκικών προθέσεων ή διατηρείτε καχυποψία ότι μπορεί να πρόκειται για τακτικισμούς του Erdogan; Λάβατε εγγυήσεις από την Άγκυρα ότι το επόμενο θέμα τριβής στο Αιγαίο δεν θα πυροδοτήσει μια ακολουθία γεγονότων που θα φτάσει πάλι σε απειλές τουρκικής πυραυλικής επίθεσης εναντίον της ελληνικής πρωτεύουσας;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Όπως σας είπα, μετά τους σεισμούς στην Τουρκία, βιώνουμε πλέον μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα. Η Κοινή Δήλωση Ελλάδας - Τουρκίας μετά την 4η Συνάντηση Θετικής Ατζέντας, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Άγκυρα στις 22 Μαρτίου, αποτυπώνει τη νέα αυτή πραγματικότητα. Όπως άλλωστε και η πρόσφατη συνάντησή μου με τον Τούρκο ομόλογό μου, M. Τσαβούσογλου, στις Βρυξέλλες. Θα ήθελα να υπογραμμίσω εκ νέου ότι η ελληνική κυβέρνηση, η κυβέρνηση Μητσοτάκη, έχει πλήρη επίγνωση των δυσκολιών των ελληνοτουρκικών σχέσεων, όπως επίσης προανέφερα. Για τον λόγο αυτό, προσβλέπουμε στο ότι η Τουρκία θα ανταποκριθεί με συνέπεια και με καλή πίστη, σε σχέση με τις νέες προοπτικές που διαφαίνονται για μία ευοίωνη πορεία στις διμερείς μας σχέσεις, όχι μόνο στο εγγύς μέλλον, αλλά και μακροπρόθεσμα.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Τι απαντάτε στην κριτική ότι η στήριξη της τουρκικής υποψηφιότητας για τον Διεθνή Οργανισμό Ναυτιλίας είναι εσφαλμένα γενναιόδωρη με δεδομένο ότι η Άγκυρα δεν δέχεται το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και έχει κλειστά τα λιμάνια της για τα πλοία με σημαία της Κυπριακής Δημοκρατίας;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Θα σας έλεγα ότι σε κάθε σημαντική απόφαση στην εξωτερική μας πολιτική, σχεδόν σε κάθε συμφωνία που κάνει η Ελλάδα, όπως οι συμφωνίες με την Ιταλία, την Αίγυπτο, τη Γαλλία, τα ΗΑΕ, την Αλβανία, υπάρχουν κάποιοι που ισχυρίζονται ότι «έχουμε χάσει». Στις διεθνείς σχέσεις τα πράγματα δεν λειτουργούν έτσι. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία κατανόηση με ιδιαίτερα θετικό πρόσημο. Πιστεύω ότι είναι αναμφίβολα ένα βήμα το οποίο συμβάλλει στη δημιουργία ενός ηπιότερου κλίματος, που είναι απαραίτητο για να εξομαλυνθούν σε κάποιο βαθμό οι σχέσεις μας. Το αν θα υπάρξει συνέχεια εξαρτάται κατά μεγάλο μέρος από τις περαιτέρω κινήσεις της τουρκικής πλευράς.
25 Μαρτίου, 2023