Ομιλία ΥΠΕΞ Δ. Αβραμόπουλου στην παρουσίαση του βιβλίου European cartography and politics: the case of Macedonia

Πρώτα απ’ όλα θα ήθελα πραγματικά να ευχαριστήσω τον συνάδελφο Υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής τον Καθηγητή κ. Βαγγέλη Λιβιεράτο για την πρόσκλησή του εδώ και αρκετό καιρό να προλογίσω απόψε το βιβλίο του, μαζί με τον Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ κ. Ευάγγελο Βενιζέλο, ο οποίος απ΄ ότι αντιλαμβάνομαι θα κλείσει αυτή την εκδήλωση και βέβαια να εκφράσω τις ευχαριστίες μου και στους Καθηγητές κ. Γιάννη Χασιώτη και κ. Ευάνθη Χατζηβασιλείου.

Ο κ. Ευάγγελος Λιβιεράτος και η κα Χρυσούλα Παλιαδέλη, Πανεπιστημιακός και Ευρωβουλευτής, που υπογράφει αυτόν τον πρόλογο, όπως γνωρίζετε είναι δύο διακεκριμένοι επιστήμονες στους χώρους τους, που σήμερα βρίσκονται στην πολιτική.

Το ότι πέρασαν τη γέφυρα από τον ακαδημαϊκό χώρο προς στην πολιτική, και μάλιστα σε αυτούς τους ιδιαίτερα δύσκολους καιρούς, δείχνει ότι έχουν πέραν από την ακαδημαϊκή τους κατάρτιση και θάρρος και επίγνωση της κοινωνικής αποστολής τους.

Δεν περιορίζουν την προσφορά τους στις ακαδημαϊκές αίθουσες, αλλά αφουγκράζονται τις επιταγές της εποχής μας, και παράλληλα με το επιστημονικό τους έργο, συνεισφέρουν στην πολιτική ζωή και στον εθνικό σκοπό που όλοι αυτόν τον καιρό υπηρετούμε, με πρώτον εκείνον να ξαναβρεί η πατρίδα μας τον προσανατολισμό της, οι θεσμοί το κύρος τους, η κοινωνία την αισιοδοξία και την συνοχή της και οι νέοι άνθρωποι θα δουν και πάλι να ανοίγει μπροστά τους ο ορίζοντας της προοπτικής τους.

Αλλά και η Δημοκρατία μας να ισχυροποιείται.

Σε αυτόν το δρόμο καλούμεθα να πορευθούμε όλοι μαζί, ενώνοντας τις δυνάμεις μας και ορθώνοντας ένα ισχυρό μέτωπο απέναντι στις μεγάλες απειλές που η κρίση έχει προκαλέσει, τόσο για την κοινωνία, όσο και για τον τόπο μας.

Και αυτό που μας φέρνει σήμερα κοντά είναι η συναντίληψη του εθνικού συμφέροντος και η συνακόλουθη υποχρέωσή μας να υπερβούμε τις στενές πολιτικές διαχωριστικές μας γραμμές και να συστρατευτούμε στην προάσπιση και την σωτηρία της χώρας μας.

Να κάνουμε τη φωνή της Ελλάδας και πάλι σεβαστή μέσα στην Ευρώπη και στον κόσμο, να τοποθετηθούμε και πάλι με πρωτοβουλίες και κύρος στο γεωπολιτικό μας περιβάλλον και να συμμετέχουμε στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, με τις ιδέες, τους ανθρώπους, την οικονομία και την πολιτική μας.

Γιατί αυτό που ζούμε στους καιρούς μας και δεν μας τιμά και μας πικραίνει.

Αυτήν τη νέα Ελλάδα φιλοδοξούμε όλοι μας στην κυβέρνηση να χτίσουμε. Και σε αυτήν την προσπάθεια, δεν έχουμε την πολυτέλεια των διαχωρισμών, των συγκρούσεων και της διαίρεσης.

Σε αυτήν την ανάγκη έρχεται να απαντήσει και το βιβλίο αυτό.

Ένα βιβλίο που πραγματεύεται ένα, όπως έλεγα πρωτύτερα, θέμα γνώριμο και σημαντικό για όλους εμάς που ασχολούμαστε, όχι μόνο με τη διπλωματία και την εξωτερική πολιτική της χώρας, αλλά με την πολιτική εν γένει.

Το θέμα των γεωγραφικών συνόρων της Μακεδονίας ιδωμένο μέσα από την ευρωπαϊκή χαρτογραφία δια μέσου των αιώνων.

Πρόκειται για ένα θέμα συναρπαστικό και άκρως επίκαιρο, αφού μέσα από τους χάρτες, ο αναγνώστης διατρέχει την ιστορία αυτής της γεωγραφικής περιοχής, που από τον 7ο π.Χ. αιώνα ονομάστηκε Μακεδονικό βασίλειο, μετονομάστηκε στο πέρασμα των αιώνων, γνώρισε πλήθος λαών και κατακτητών και φτάνει μέχρι τις μέρες μας, διατηρώντας διαχρονικά τον ελληνικό χαρακτήρα της.

Σχεδόν όλοι οι πρωτοπόροι της πολιτικής Γεωγραφίας των αρχών του αιώνος μας στράφηκαν στα Βαλκάνια, σαν να τους είχε μαγέψει η χερσόνησος του Αίμου. Αυτή η στροφή είναι κατανοητή.

Από πολιτιστική άποψη οι λαοί των Βαλκανίων ήταν πλησιέστεροι στους κατοίκους της κεντρικής και της δυτικής Ευρώπης. Όμως, ως προς την πολιτική και εδαφική τους οργάνωση, τα κράτη αυτά θύμιζαν ακόμη δομές της Ανατολής.

Η Βαλκανική χερσόνησος θεωρείτο ένα περιορισμένο μοντέλο της Mitteleuropa, ενώ έγινε προσπάθεια να εμφανισθούν οι Έλληνες ως ένας λαός σε διασπορά, σε μια στιγμή που όλοι γνώριζαν ότι η ελληνική παρουσία στην περιοχή ανάγονταν σε χιλιάδες χρόνια πριν, με τις ιστορικές μαρτυρίες να αντέχουν στο χρόνο και να είναι ακόμη εκεί.

Η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη δεν ήταν καθόλου αδιάφορη για το πεπρωμένο των χριστιανών της Βαλκανικής και κανένας δεν μπορούσε να αγνοήσει παντελώς τα εθνικά φρονήματα των κατοίκων της.

Από το 1870, εκ παραλλήλου με άλλες εκδηλώσεις εθνικού ανταγωνισμού, ξεκίνησε ένας πραγματικός γεωγραφικός ή καλύτερα χαρτογραφικός πόλεμος. Σ' αυτόν τον «πόλεμο των χαρτών» οι πολιτικοί των νεοσύστατων κρατών της Βαλκανικής προσπαθούσαν να αποπροσανατολίσουν και να επηρεάσουν τους δυτικοευρωπαίους γεωγράφους.

Οι Έλληνες λοιπόν ήταν οι πρώτοι στην περιοχή μας που αμύνθηκαν με ιστορικά τεκμηριωμένες θέσεις στον «Πόλεμο των Χαρτών».

Ο εθνικός μας ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος ήταν αυτός που προώθησε έναν χάρτη, στηριζόμενο στις κυρίαρχες εθνικές τάσεις και όχι τόσο σε στατικά στοιχεία.

Τα μακεδονικά σύνορα της Μεγάλης Βουλγαρίας του Αγίου Στεφάνου (1878) ακολούθησαν τους εθνογραφικούς περιορισμούς του πρώτου αυτού χάρτη του Kiepart, η Συμφωνία του Βερολίνου (13 Ιουλίου 1878), που αναθεώρησε εκείνη του Αγίου Στεφάνου, αναγνώρισε την Μακεδονία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αναβάλλοντας την λύση του Μακεδονικού για αργότερα.

Ως εκ τούτου, έγινε αντιληπτό ότι η μοίρα αυτής της περιοχής συνδεόταν με την εθνογραφική της διάσταση, έτσι όπως διαμορφωνόταν από τις εργασίες των γεωγράφων και των χαρτογράφων.

Όπως λοιπόν αντιλαμβάνεσθε, πρόκειται για ένα θέμα συναρπαστικό και άκρως επίκαιρο, που ο συγγραφέας και οι συνεργάτες του μας το παρουσιάζουν σήμερα σε όλη του τη διάσταση.

Η διαδρομή μέσα από τους χάρτες αυτούς οδηγεί στην ιστορική αλήθεια και δεν αφήνει περιθώρια για αμφισβητήσεις και ανιστόρητες αιτιάσεις.

Το βιβλίο αυτό έφτασε στα χέρια μου εντελώς τυχαία μία μέρα πριν από την άφιξη και συνάντησή που είχαμε εδώ στην Αθήνα με τον διαπραγματευτή για το ζήτημα των Σκοπίων Πρέσβη κ. Νίμιτς.

Όσο και εάν δεν είχαμε συνεννοηθεί με τον κ. Λιβιεράτο, ήταν για μένα ένα χρήσιμο εργαλείο, που αμέσως έγινε προσφορά στον κ. Νίμιτς, που είμαι βέβαιος ότι επιστρέφοντας στις ΗΠΑ θα είχε εμπλουτίσει ακόμη περισσότερο τις ήδη πλούσιες γνώσεις του στο όλο θέμα.

Φίλες και φίλοι,

Είναι αυτονόητο ότι η ιστορική και η γεωγραφική γνώση είναι απαραίτητα εργαλεία για να προσεγγίσουμε τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής με πραγματισμό, νηφαλιότητα και διορατικότητα.

Η περίπτωση του ζητήματος της ονομασίας της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, που δυστυχώς παραμένει ανεπίλυτο, θύμα και αυτό του άκρατου εθνικισμού που εξακολουθεί να κυριαρχεί στην περιοχή, αποτελεί ένα τυπικό παράδειγμα.

Και την κάνω αυτή την αναφορά διότι τον τελευταίο καιρό και ενώ θα περίμενε κανείς, αλλιώς να έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, παρατηρούμε με μεγάλη ανησυχία έξαρση του λαϊκισμού και του εθνικισμού στην ευρύτερη περιοχή μας. Κάτι που όπως γνωρίζετε έχει αρχίσει να ανησυχεί πλέον και την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και όλους εκείνους που όλα αυτά τα χρόνια παρακολουθούν τις εξελίξεις σε αυτή την ευαίσθητη περιοχή του πλανήτη μας.

Και βέβαια άλλο εθνικισμός και άλλο ιστορική αλήθεια. Γιατί αυτήν την στηρίζουν και την τεκμηριώνουν στοιχεία, αποδείξεις και όπως αποδεικνύει το βιβλίο ιστορικές ονομασίες.

Είναι ευχής έργον για όλους εμάς, που δίνουμε τη μάχη καθημερινά στη διεθνή σκακιέρα για τα εθνικά μας θέματα, να έχουμε στη διάθεσή μας επιστημονικά εργαλεία και μελέτες σαν και αυτήν. Και σήμερα από αυτή τη θέση ως Υπουργός των Εξωτερικών θα ήθελα να εκφράσω δημόσια την ευγνωμοσύνη της Πολιτείας σε όλους εσάς για αυτή σας τη συνδρομή και βοήθεια. Γιατί περί αυτού πρόκειται και έτσι το ερμηνεύουμε.

Έχουμε ιστορική υποχρέωση απέναντι στον τόπο μας και στις μελλοντικές γενιές, όχι μόνο να ξεπεράσουμε την οικονομική κρίση και να σταθούμε στα πόδια μας σαν οικονομία, σαν κοινωνία, αλλά να ορθώσουμε ξανά το ανάστημά μας διεθνώς ως έθνος.

Να υπερασπιστούμε τα εθνικά μας συμφέροντα με σύνεση και αξιοπρέπεια, να κάνουμε τη φωνή της χώρας μας σεβαστή μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη, να κάνουμε την παρουσία μας ξανά αισθητή στον κόσμο.

Το είπα και το επαναλαμβάνω: όταν πρόκειται για τα μεγάλα εθνικά μας θέματα. Δεν υπάρχει τίποτε που να μας χωρίζει.

Το αντίθετο θα έλεγα.

Και είμαι βέβαιος ότι σε αυτό βοηθάει η μελέτη και η κατανόηση της ελληνικής ιστορίας με τα όσα δραματικά έχουν συνοδεύσει στο παρελθόν λάθος επιλογές και διχαστικές συμπεριφορές.

Είναι απαραίτητο να επιτύχουμε τον υψηλότερο δυνατό βαθμό συνεννόησης στα εθνικά μας θέματα για να επιτύχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.

Και αυτή η συναίνεση γίνεται πράξη απόψε με αυτό εδώ το βιβλίο, σε αυτήν εδώ την αίθουσα.

Εδώ, όπου όλοι, τόσο οι συντελεστές του, ο Ευάγγελος Λιβιεράτος και η Χρυσούλα Παλιαδέλη, όσο και οι άνθρωποι που έχουμε τη χαρά να το προλογίσουμε, όπως και εγώ προσωπικά αλλά σε λίγο και ο Αρχηγός του ΠΑΣΟΚ Βαγγέλης Βενιζέλος, αλλά και όλοι εσείς που βρίσκεστε κοντά μας, ανεξάρτητα από πολιτικό χώρο και ιδεολογία, μοιραζόμαστε, άλλοι το επιστημονικό ενδιαφέρον και άλλοι το πολιτικό καθήκον, απέναντι σε ένα μεγάλο εθνικό θέμα.

Σίγουρα όμως όλοι μαζί, το ισχυρό μήνυμα που αποπνέουν οι καταγραφές στους χάρτες που παρουσιάζονται σε αυτό το πόνημα.

Και πάλι ευχαριστώ τον κ. Λιβιεράτο και την κα Παλιαδέλη για αυτήν την σπουδαία και χρήσιμη για την ιστορική μας αυτογνωσία αλλά και την βαθύτερη αντίληψη και κατανόηση των ξένων φίλων μας για τη Μακεδονία, την ιστορία της, την εξέλιξή της και γιατί όχι, για το μέλλον της.

Σας ευχαριστώ πολύ.