Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Επιλέξαμε να γίνει αυτή η συνάντηση στη Ρόδο διότι, πρώτον, έχει μακρά ιστορία. Σας θυμίζω ότι οι πρώτες συναντήσεις Παλαιστινίων και Ισραηλινών και οι Διεθνείς Συνδιασκέψεις για τη λύση του προβλήματος της Μέσης Ανατολής τη δεκαετία του ’40 έγιναν στη Ρόδο. Επίσης, πάρα πολλές συναντήσεις τη δεκαετία του ’50, αλλά και του ’70 και στις αρχές της δεκαετίας του ’80 που αφορούσαν την περιοχή έγιναν στη Ρόδο – και αυτό δεν είναι τυχαίο, διότι η Ρόδος είναι μια πόλη που συνδυάζει πολλούς πολιτισμούς μαζί, από τον αρχαιοελληνικό μέχρι την ιταλική αρχιτεκτονική στο κέντρο της πόλης. Η Ρόδος είναι ένα σημείο επαφής των πολιτισμών της Βόρειας Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης, ιδιαίτερα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, κόμβος Δύσης, Ανατολής, Βορρά, Νότου. Θα ήθελα και εδώ επισήμως να ευχαριστήσω την πόλη της Ρόδου, τον Δήμαρχό της, τον Περιφερειάρχη που μας έχει το μεσημέρι γεύμα, για τη φροντίδα που είχαν απέναντι μας, καθώς και το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης που εξασφάλισε ό,τι χρειαζόταν για να νιώθουν οι επισκέπτες μας οικεία. Θέλω να ευχαριστήσω επίσης τις Διευθύνσεις του Υπουργείου Εξωτερικών, διότι τέτοιου είδους δουλειές, που μπορεί να φαίνονται εν τέλει εύκολες και αυτονόητες, θέλουν μεγάλο κόπο και πολλή εργασία, ιδιαίτερα από την Α6 Διεύθυνση που ασχολείται με τον αραβικό κόσμο, τη Διεύθυνση Εθιμοτυπίας και βέβαια, τελευταία αλλά όχι ελάχιστη, την Υπηρεσία Ενημέρωσης, που ξέρετε πόσο κόπο κάνει και εκείνη από την πλευρά της.
Γιατί αυτή η πρωτοβουλία; Όπως ξέρετε, έχουμε κάνει ήδη μαζί με την Κύπρο τριμερείς συνεργασίες με Ισραήλ, Ιορδανία, Λίβανο, Αίγυπτο, και ετοιμάζουμε μια καινούργια που θα ξεκινήσει στη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας και Παλαιστίνης. Αυτό δείχνει και τις πολύ καλές σχέσεις που έχουμε με τα κράτη της περιοχής, αλλά και το αναβαθμισμένο κύρος που έχει η Ελλάδα, ως χώρα η οποία συμβάλλει στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της περιοχής.
Επίσης, πιστεύουμε ότι υπάρχει μια ιστορική συνέχεια και παράδοση ανάμεσα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, ιδιαίτερα τη Βαλκανική, και τον χώρο της Βορειοανατολικής Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Αυτός ο χώρος απασχολεί τη διεθνή κοινότητα περισσότερο ως χώρος πολέμου και συγκρούσεων, παρά ως χώρος που μπορεί να έχει μια θετική ενέργεια και να διαμορφώσει θετικές δράσεις.
Ο σκοπός αυτής της Διάσκεψης, λοιπόν, ήταν να βρούμε ποιες είναι εκείνες οι θετικές δράσεις που θα βοηθήσουν τις χώρες μας. Συμφωνήσαμε ότι θα κάνουμε κάθε έτος στη Ρόδο αυτή τη Διάσκεψη και θα καλέσουμε και τα υπόλοιπα αραβικά κράτη του Κόλπου και ότι η Διάσκεψη αυτή θα πρέπει να στηρίζεται σε αρχές.
Η πρώτη αρχή είναι ότι δεν θέλουμε την επέμβαση τρίτων στην περιοχή. Μπορούμε να συνεργαζόμαστε, να αξιοποιούμε βοήθεια από τρίτες πλευρές, αλλά η περιοχή αυτή πρέπει να αναπτύξει τις δικές της εσωτερικές σχέσεις, στη βάση εμπιστοσύνης και μιας θετικής ατζέντας• δηλαδή, μιας ατζέντας που θα αναπτύσσει τα δίκτυα και τα δημόσια αγαθά στην περιοχή, όπως είναι τα ζητήματα που σχετίζονται με τον πολιτισμό, τη μάχη ενάντια στη διαφθορά, την ενέργεια, τις μεταφορές, τους θεσμούς, την εκπαίδευση, ιδιαίτερα σε σχέση με τις ανάγκες της νεολαίας. Ασχοληθήκαμε, επίσης, όχι εκτεταμένα όμως, με τα θέματα της μετανάστευσης και των προσφυγικών κυμάτων, όπου όλοι στην περιοχή συμφωνούμε ότι άλλοι προκαλούν αυτά τα κύματα και άλλοι τα πληρώνουν. Άλλοι βομβαρδίζουν και άλλοι αντιμετωπίζουν το προσφυγικό θέμα.
Επίσης, κάναμε συζήτηση για ορισμένα γεωστρατηγικά ζητήματα, ιδιαίτερα από την πλευρά των αραβικών κρατών, που αφορούν τη μάχη ενάντια στην τρομοκρατία, το πρόβλημα της Συρίας και της Λιβύης, το πώς μπορούμε να συμβάλλουμε στην υπέρβαση των συγκρούσεων Ισραήλ - Παλαιστίνης – όλοι στηρίζουμε τη λύση των δυο κρατών – και γενικότερα για το πώς αναπτύσσεται η περιοχή.
Συμφωνήσαμε και για μια σειρά από πρακτικά μέτρα, καθότι εγώ είμαι πρακτικός άνθρωπος. Ήδη κάθε κράτος που ήταν παρόν χρεώθηκε με την προετοιμασία μιας κοινής δράσης ανάμεσα στα κράτη που συμμετείχαν. Οι κοινές αυτές δράσεις ξεκινούν από τη συνεργασία για την πράσινη τεχνολογία, όπου την ευθύνη την έχει π.χ. η Λιβύη μαζί με την Ιταλία. Επίσης, τη συνεργασία των πανεπιστημίων. Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη χάραξη των γνωστών ατελέσφορων αποικιακών συνόρων στην περιοχή, θα κάνουμε ένα διεθνές συνέδριο με συμμετοχή πανεπιστημίων από όλη την περιοχή. Συζητάμε για να οργανώσουμε στην Αίγυπτο ένα φεστιβάλ κινηματογράφου των κρατών της περιοχής.
Υπάρχουν, λοιπόν, μια σειρά από πρακτικά ζητήματα για τα οποία συμφωνήσαμε χθες και καταλήξαμε σε κοινές δράσεις, ώστε να αλλάξει λίγο η ατζέντα για εμάς στην περιοχή, στη βάση της παραδοχής ότι δεν θέλουμε επεμβάσεις από έξω και μπορούμε να αναπτύξουμε εσωτερική συνεργασία, η οποία μπορεί να πάρει πάρα πολλές μορφές και να είναι επωφελής για όλους, από την οικονομία μέχρι την εκπαίδευση και τον πολιτισμό.
Θέλω να σας πω ότι με μεγάλη ευχαρίστηση, γιατί όπως ξέρετε έχω ευαισθησία στην πολιτισμική διπλωματία, όλες οι πλευρές έκαναν προτάσεις πάνω σε αυτό το θέμα. Δεν χρειάζεται να σας πω για τους δεσμούς που μας συνδέουν σε αυτή την περιοχή, ιστορικούς, πολιτισμικούς, αλλά και διαπροσωπικούς.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Κύριε Υπουργέ, πόσο εύκολο είναι να συνεργαστούν χώρες, οι οποίες έχουν διαφορετική αντίληψη της πολιτικής και της δημοκρατίας; Συναντηθήκατε χθες και σήμερα εδώ χώρες από την Ευρώπη, από την Αφρική και από την Ασία, τη Μέση Ανατολή. Είναι εύκολο αυτό;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Στην εξωτερική μας πολιτική το πρώτο κριτήριο δεν είναι το εύκολο ή δύσκολο, αλλά το αναγκαίο. Και κατά τη γνώμη μας είναι αναγκαία αυτή η συνεργασία. Το δεύτερο κριτήριο είναι ότι από τη μια μεριά έχουμε διαφορετικά πολιτικά συστήματα, ωστόσο έχουμε κοινά συμφέροντα για τη σταθερότητα και για την ασφάλεια του κόσμου. Εγώ λέω πολύ συχνά – και μάλιστα υπήρξε αντικείμενο διαμάχης, αλλά σιγά σιγά αρχίζουν να το αντιλαμβάνονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση – ότι κάποιοι που σκέφτονται ότι δεν πειράζει να αποσταθεροποιηθεί επί παραδείγματι η Αίγυπτος, αγνοούν και δεν θέλουν να καταλάβουν τι σημαίνει η αποσταθεροποίηση ενός κράτους πληθυσμού 97 εκατομμυρίων, εκ των οποίων τα 65 εκατομμύρια είναι κάτω των 28 ετών, οι περισσότεροι δεν έχουν δουλειά, ενός κράτους το οποίο συνορεύει με το Σουδάν, μια χώρα που έχει ξεπεράσει τον εμφύλιο πόλεμο τυπικά αλλά όχι ουσιαστικά, ενώ νοτιότερα υπάρχουν ένα κατεστραμμένο κράτος, η Σομαλία, η Αιθιοπία με πολλές συγκρούσεις τους τελευταίους μήνες και, αριστερότερα στον χάρτη, κράτη με τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως το Τσαντ, και ούτω καθ’ εξής.
Όσον αφορά αυτή την οπτική γωνία, είναι κοινό συμφέρον όλων των κρατών της περιοχής η ασφάλεια και η σταθερότητα, μέσω της ανάπτυξης εσωτερικών δικτύων και της συνεννόησης. Θα επαναλάβω τη βασική μου σκέψη, που λέω και στα ευρωπαϊκά φόρα: άλλοι ξεκινούν τους βομβαρδισμούς στη Συρία και στο Ιράκ και άλλοι αναγκάζονται να υποδέχονται και να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της οικονομικής μετανάστευσης και των προσφυγικών ροών. Εδώ έχουμε κοινά συμφέροντα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες.
Τέλος, θέλουμε να αναπτύξουμε κοινή δράση σε πάρα πολλούς τομείς, από την ενέργεια μέχρι τα πανεπιστήμια. Πρόκειται για ανάγκες των κοινωνιών και των λαών της περιοχής, που δεν εξαρτώνται από το πώς συμπεριφέρεται η μία ή η άλλη κυβέρνηση.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Είμαι από αιγυπτιακό Μέσο και τηλεόραση. Θα ήθελα να ρωτήσω αν αυτό το Συνέδριο έχει σχέση με την Αραβο-ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής που θα γίνει στην Αθήνα στις 3 και 4 Νοεμβρίου και τι σημαίνει ότι η Ελλάδα τελευταία παίζει μεγάλο ρόλο, σαν να είναι πρέσβης, ας πούμε, για τον αραβικό κόσμο στην Ευρώπη και από την Ευρώπη στον αραβικό κόσμο. Ευχαριστώ.
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Η εκδήλωση του Ευρω-αραβικού Επιχειρηματικού Κόσμου τον Νοέμβριο είναι άλλο πράγμα σε σχέση με αυτή τη Διάσκεψη, όπου συζητάμε για τα ζητήματα σταθερότητας και ασφάλειας. Βέβαια και τα δυο εντάσσονται στη γενική προσπάθεια που κάνει η ελληνική κοινωνία για να αναπτυχθούν οι σχέσεις ανάμεσα σε εμάς και τον αραβικό κόσμο. Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι γνωστό ότι νιώθουμε τον εαυτό μας εκπρόσωπο των συμφερόντων και του πολιτισμού της περιοχής εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχουμε διεξάγει μεγάλες και σκληρές συζητήσεις με στόχο την αποτροπή κάθε είδους επέμβασης ή παρέμβασης σε βάρος των χωρών της περιοχής και θεωρούμε ότι είμαστε ένα κράτος, μια κοινωνία, μια κυβέρνηση που κατανοεί καλύτερα από πολλές άλλες το τι συμβαίνει και τι εξελίσσεται και ποιες είναι οι ανάγκες της περιοχής. Εγώ λέω καμία φορά: «είστε πολύ μακριά και δεν οσμίζεστε τι γίνεται στην περιοχή, δεν μπορείτε να την καταλάβετε, δεν ανταποκρίνεστε ή δεν σας ενδιαφέρει να ανταποκριθείτε στα συμφέροντα αυτής της περιοχής». Νιώθουμε, λοιπόν, τον εαυτό μας ως ένα είδος φίλου και δικηγόρου των αραβικών κρατών εντός των ευρωπαϊκών θεσμών.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Κύριε Υπουργέ, τι διαφοροποιεί τη συγκεκριμένη Διάσκεψη από άλλα θεσμοθετημένα φόρα, όπως ο ευρωμεσογειακός διάλογος ή άλλα τέτοια φόρα; Και, εάν θα υπάρξουν κοινές δράσεις, με ποιον τρόπο θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν; Θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ευρωπαϊκά κονδύλια γι' αυτές τις δράσεις; Θα είναι εθνικά κονδύλια; Πώς βλέπετε αυτή την εξέλιξη;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Η Ευρωμεσογειακή Διάσκεψη ή και το Euromed, όπου συμμετέχουν τα κράτη μέλη του Nότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης - σήμερα γίνεται η συνάντησή τους σε επίπεδο Πρωθυπουργών και Προέδρων - είναι θεσμοθετημένες διεθνείς οργανώσεις, οι οποίες ασχολούνται με τα προβλήματα συνολικά της Μεσογείου και τη σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Εμείς εδώ κάνουμε μια πολυμερή διπλωματική πράξη, που θέλει να φέρει σε επαφή τη Ν.Α. Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή, που αποτελούσε ιστορικά, εδώ και χιλιάδες χρόνια, σε έναν βαθμό, ενιαίο πολιτισμικό, κοινωνικό, οικονομικό χώρο. Θέλουμε να αποκαταστήσουμε την εσωτερική σχέση αυτού του χώρου. Τα άλλα φόρα διερευνούν τη σχέση συνολικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή κάποιων Ευρωπαίων με τις υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου. Δεν θέλουν να αναπτυχθούν ειδικές προνομιακές σχέσεις ανάμεσα στα κράτη αυτού του χώρου. Εμείς είμαστε ένα κράτος που συμμετέχουμε στα διεθνή όργανα, έχουμε διμερείς σχέσεις, αλλά επιδιώκουμε και τις πολυμερείς συνεργασίες.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Κύριε Υπουργέ, ο Σλοβάκος ομόλογός σας, ως εκπρόσωπος της Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χαιρέτισε την πρωτοβουλία και είπε μάλιστα ότι αυτό θα μπορούσε να γίνει ένα νέο μονοπάτι ειρήνης. Ποια σημασία θα μπορούσε να είχε αυτή η πρωτοβουλία για την Ελλάδα και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Προεδρίας;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Καταρχάς, ξέχασα να πω πριν για τη χρηματοδότηση, ζητώ συγνώμη. Η χρηματοδότηση θα έρθει από τις διακρατικές μας σχέσεις και θα εξετάσουμε όλα τα διεθνή προγράμματα που υπάρχουν προς αξιοποίηση, που είναι από προγράμματα του ΟΗΕ μέχρι προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι σήμερα τα αξιοποιούν κατεξοχήν πλούσιες χώρες της Ένωσης. Είναι καιρός να διαχειριστούμε εμείς οι ίδιοι της περιοχής αυτά που θα πάρουμε. Η Σλοβακική Προεδρία είναι μια Προεδρία που είναι φιλική απέναντι στις αραβικές χώρες. Θα έλεγα ότι η Σλοβακία συντάχθηκε μαζί μας, όπως και μια σειρά κρατών, στην προσπάθεια να αναπτύξουμε τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης μαζί τους, χωρίς τα στοιχεία της επέμβασης, της παρέμβασης και της διδασκαλίας. Γιατί πολλοί στην Ευρώπη έχουν την τάση να μιλάνε «με το δάχτυλο» σε αυτές τις χώρες. Είμαι ευτυχής, διότι μετά από 20 μήνες που είμαι Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, δεν είμαι πια μόνος μου σε αυτή την αντίληψη, ότι η περιοχή πρέπει να στηρίζεται και να βοηθιέται στην ανάπτυξή της, ωστόσο δεν μπορούν κάποιοι να σηκώνουν το δάχτυλο και να διδάσκουν, ή να παρεμβαίνουν με τρόπο απροκάλυπτο, ενίοτε παραβιάζοντας το διεθνή νόμο, στην περιοχή.
Από αυτή την άποψη, η Σλοβακική Προεδρία είναι μια θετική Προεδρία και μάλιστα πρόθεσή της είναι να καλέσει και την Αίγυπτο για μια συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Εγώ με επιστολή μου προς την Επιτροπή έχω ζητήσει να αλλάξουν οι αποφάσεις που υπήρξαν στο παρελθόν, με τις οποίες είχαν συμφωνήσει οι προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις σε βάρος αραβικών κρατών, ιδιαίτερα της Αιγύπτου για παράδειγμα.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Τα όσα συζητάτε, κ. Υπουργέ, αυτές τις δυο μέρες εδώ αφορούν και περιφερειακές δυνάμεις της Ανατολικής Μεσογείου, όπως η Τουρκία και το Ισραήλ. Αναφερθήκατε καθόλου σε αυτές τις δύο χώρες; Και πώς σκοπεύετε να προχωρήσετε την υλοποίηση όσων αποφασίσετε εδώ, σε συνεργασία ή και σε αντιδιαστολή μαζί τους;
ΥΠΟΥΡΓΟΣ: Για την Τουρκία δεν κάναμε συζήτηση. Στο Ισραήλ αναφέρθηκαν ορισμένοι ομιλητές, αλλά όχι ως κύριο θέμα, διότι η προσπάθεια αυτής της Διάσκεψης ήταν να διαμορφώσουμε μια θετική ατζέντα. Το ζήτημα του Ισραήλ και της Παλαιστίνης και τα ζητήματα του πολέμου στη Συρία είναι αντικείμενα συζητήσεων, αλλά πρέπει να σας πω ότι δεν πρέπει - αυτή ήταν και η αρχική εισήγησή μου - να εξαντλείται η συζήτησή μας στην περιοχή στους πολέμους και στις συγκρούσεις. Πρέπει να διαμορφώσουμε - και η Ελλάδα έχει πάρει την πρωτοβουλία - μια θετική ατζέντα συνεργασίας και κοινής ανάπτυξης στην περιοχή. Ένα στοιχείο βέβαια αυτής της κοινής ανάπτυξης είναι ότι πρέπει να λυθεί το παλαιστινιακό πρόβλημα και να υπάρξει η διαμόρφωση δύο κρατών στην περιοχή.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Καλησπέρα, κ. Υπουργέ. Σε ποιους τομείς συνεργειών, αν μπορείτε να μας τους απαριθμήσετε, μπορεί να υπάρξει κοινό έδαφος μετά από αυτή τη Διάσκεψη και τι χρονικό ορίζοντα βάζετε; Γατί έχουμε πολύ μεγάλη εμπειρία από διασκέψεις που ξεκινούν με όλες τις καλές προθέσεις και δεν γίνεται τελικά κάτι.
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Αφήστε που στο τέλος καταλήγουν με κακές προθέσεις… Αυτά που έχω σημειώσει αναλυτικά εδώ είναι ζητήματα ασφάλειας, είναι συνεργασίες επιστημονικών κέντρων πάνω σε θέματα της περιοχής. Έχουμε το εκπληκτικό φαινόμενο ότι η περιοχή μας μελετάται από επιστημονικά κέντρα εκτός περιοχής και η χρηματοδότηση που δίνεται από διεθνείς οργανισμούς (ΟΗΕ, Ευρωπαϊκή Ένωση) πάει σε ερευνητικά κέντρα εκτός περιοχής. Αυτά τα χρήματα πρέπει να έρθουν εδώ και να υπάρχει συνεργασία ερευνητικών κέντρων στην περιοχή. Οι τομείς που ιδιαίτερα εντοπίσαμε είναι τομείς ιστορίας, πολιτισμού της περιοχής και τεχνολογίας. Υπάρχει ένα ενδιαφέρον, ιδιαίτερα από την πλευρά του αραβικού κόσμου, να έχουμε από κοινού μια ανάπτυξη στην τεχνολογία. Έγινε μεγάλη συζήτηση για την Πράσινη Τεχνολογία. Το επόμενο είναι η συνεργασία ανάμεσα στα πανεπιστήμια. Η πρόταση στην οποία συμφωνήσαμε χτες ήταν να κάνουμε ένα δίκτυο με τουλάχιστον ένα Πανεπιστήμιο από κάθε μία από τις 12 χώρες που ήταν παρούσες.
Το επόμενο είναι ο πολιτισμός. Υπήρξε η σκέψη για σειρά ενεργειών, από Φεστιβάλ Μουσικής μέχρι Κινηματογράφου. Αυτό που συμφωνήσαμε καταρχάς για φέτος είναι να γίνει ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ, όχι στο Κάιρο, όπως πρότεινα εγώ, αλλά στην Αλεξάνδρεια, όπως πρότειναν οι Αιγύπτιοι.
Μεγάλο αντικείμενο ήταν η ενέργεια. Πρέπει να σας πω ότι κράτη όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν αναπτύξει μια υψηλή τεχνολογία, όχι με φυσικό αέριο και πετρέλαιο, όπως θα νόμιζε κανείς, αλλά με ανανεώσιμες πηγές - και πιστεύουμε ότι είμαστε μια περιοχή που μπορεί να αναπτύξει τη δική της αντίληψη, το δικό της εμπόριο γύρω από μορφές ανανεώσιμης ενέργειας. Κάναμε μια ξεχωριστή συζήτηση για τις μεταφορές και ιδιαίτερα για την εμπορική ναυτιλία. Υπάρχουν πολλές συζητήσεις, που δεν έγιναν μόνο σήμερα, για τη διαμόρφωση ενός διαδρόμου που θα συνδέει την Ανατολική Αφρική, μέσω των λιμανιών της Αιγύπτου, με την Ανατολική Ευρώπη, μέσω των λιμανιών της Βορείου Ελλάδος, Μακεδονίας και Θράκης. Μιλήσαμε για τα ζητήματα της προστασίας των πληθυσμών. Πρέπει να σας πω ότι οι σύνεδροι ήταν πάρα πολύ αυστηροί όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, διότι στο όνομά τους έχουν διεξαχθεί πόλεμοι, οι οποίοι κατέληξαν να καταστρατηγήσουν κάθε ανθρώπινο δικαίωμα. 450.000 ψυχές έχουν χαθεί μόνο από τον τελευταίο πόλεμο, 20 εκατομμύρια κόσμος έχει ξεριζωθεί, άνθρωποι πεθαίνουν στη Μεσόγειο. Τι είδους προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι αυτή; Διότι στην πολιτική, όπως γνωρίζετε, όλα τα μετράμε διά του αποτελέσματος. Και το αποτέλεσμα δεν είναι ότι υπήρξε η καλύτερη προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Υπήρξε μια συζήτηση γύρω από το τι είναι και τι σημαίνει καλή διακυβέρνηση, πώς μπορούμε να ανταλλάξουμε πληροφορίες και μορφές θεσμικής συνεργασίας. Έγινε επίσης ειδική κουβέντα για το πώς θα καταπολεμήσουμε το εμπόριο ανθρώπων και οργάνων, ενώ ένας άλλος τομέας ειδικού ενδιαφέροντος αφορά τη νεολαία.
Έχουμε πάρει έξι αποφάσεις. Έχουμε συμφωνήσει το επόμενο τρίμηνο να υπάρξει η προετοιμασία των θεμάτων από κάθε χώρα που είναι αρμόδια. Πέρυσι διοργανώσαμε, όπως ξέρετε, τη Διεθνή Διάσκεψη για την Προστασία των πολυθρησκευτικών και πολυπολιτισμικών κοινοτήτων στη Μέση Ανατολή. Διότι αυτό που η Δύση προβάλλει ως πρότυπο, η συνύπαρξη πληθυσμών με διαφορετική θρησκεία και κουλτούρα, υπάρχει εδώ και χιλιάδες χρόνια σε περιοχές της Ανατολής. Έχουμε διαμορφώσει ένα ερευνητικό κέντρο που συνεργάζεται με πολλούς φορείς στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τον αραβικό κόσμο. Έχουμε τη χαρά να έχουμε μαζί μας τον Διευθυντή του που είναι, θα έλεγα - ως ακαδημαϊκός θα το πω αυτό, όχι ως Υπουργός - ο πλέον ειδικός για τον αραβικό κόσμο, ο κ. Σωτήρης Ρούσσος, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Ο κ. Ρούσσος θα συντονίζει αυτά τα θέματα. Ελπίζω να τα υλοποιήσουμε.
Εγώ αυτό που αντιλήφθηκα ήταν η θέληση όλων να μορφοποιήσουμε αυτή τη Διάσκεψη ως έναν θεσμό. Είναι ο τρίτος διεθνής θεσμός που διαμορφώνουμε αυτό το έτος ως Ελλάδα και που αφορά την ευρύτερη περιοχή μας και τη Μέση Ανατολή. Μετά τη διαβαλκανική διασυνοριακή συνεργασία και τη Διάσκεψη για την Προστασία των πολυθρησκευτικών και πολυπολιτισμικών κοινοτήτων στη Μέση Ανατολή, η Διάσκεψη της Ρόδου θα είναι ο τρίτος θεσμός.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Είπατε ότι από τα κορυφαία θέματα ήταν και τα ενεργειακά. Έχετε να μας πείτε περισσότερα, αν υπήρξαν διμερείς συναντήσεις και αν έχουμε κάτι περισσότερο να πούμε για την ενεργειακή συνεργασία μεταξύ των χωρών που συμμετείχαν σε αυτή τη διάσκεψη.
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Η υπόθεση της ενεργειακής συνεργασίας είναι πάρα πολύ μεγάλη και αφορά τα τριμερή σχήματα. Ιδιαίτερα οι τριμερείς συνεργασίες Ελλάδας - Κύπρου - Αιγύπτου και Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ ασχολούνται με αυτό το ζήτημα. Έχουν διαμορφωθεί εναλλακτικοί διάδρομοι για την ενέργεια. Δεν επεκταθήκαμε πολύ σε αυτή τη συζήτηση. Αυτό που προστέθηκε χθες και σήμερα αφορούσε τις άλλες μορφές ενέργειας, ιδιαίτερα τις ανανεώσιμες. Μην ξεχνάτε ότι η Διεθνής Υπηρεσία Ανανεώσιμης Ενέργειας έχει την έδρα της στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και είχαμε μια ειδική συζήτηση για το πώς μπορεί να αξιοποιηθεί για την περιοχή μας.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ήθελα να ρωτήσω για το προσφυγικό, ποιες είναι οι προθέσεις και οι απόψεις που διατυπώθηκαν και αν ελήφθησαν κάποιες αποφάσεις.
Κι ένα δεύτερο σκέλος, στο πλαίσιο της ενίσχυσης του ρόλου της Ελλάδας ως χώρας γεφυροποιού, ποια είναι τα επόμενα βήματα και πρωτοβουλίες που αναμένεται να λάβει το Υπουργείο Εξωτερικών.
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Το προσφυγικό υπήρξε αντικείμενο πολλών παρεμβάσεων. Ιδιαίτερα εκτεταμένη ήταν του Κύπριου συναδέλφου μου, του κ. Κασουλίδη, ο οποίος έκανε μια πολύ ενδιαφέρουσα ταξινόμηση των προβλημάτων του προσφυγικού στη διαδρομή του. Δηλαδή τι προβλήματα υπάρχουν εκεί που ξεκινά, τι προβλήματα μετάβασης, τι προβλήματα ενσωμάτωσης. Συζητήσαμε πώς μπορούν να βοηθηθούν τα κράτη που φέρουν το μέγιστο βάρος του προσφυγικού. Αυτά τα κράτη είναι αφενός μεν η Τουρκία, που δεν μας απασχόλησε εδώ, αφετέρου είναι όμως η Ιορδανία και ο Λίβανος. Θα ήθελα να σας πω ότι ο Λίβανος είναι η χώρα που ποσοστιαία έχει τον περισσότερο προσφυγικό πληθυσμό στον κόσμο. Όταν ανέλαβα Υπουργός Εξωτερικών είχαμε μεγάλες διαμάχες σε ευρωπαϊκό επίπεδο γύρω από το ζήτημα της βοήθειας σε αυτά τα κράτη. Σας θυμίζω ότι ο ΟΗΕ έκοψε την υποστήριξή του στις περιοχές του Λιβάνου και της Ιορδανίας όπου είχαν συρρεύσει πρόσφυγες. Αυτό ανακόπηκε χάρη και στις δικές μας ενέργειες και τώρα διαμορφώνονται βιομηχανικές ζώνες - και αυτές τις υποστηρίζει η Διάσκεψή μας - και αγροτικές ζώνες σε Ιορδανία και σε Λίβανο, ιδιαίτερα στην Ιορδανία. Στη χώρα αυτή διαμορφώνονται πέντε ζώνες, στις οποίες ενσωματώνονται οι πρόσφυγες, αλλά και τμήμα του ντόπιου πληθυσμού. Επίσης, κάναμε μια σύντομη συζήτηση για το μεγάλο προσφυγικό ρεύμα και την εμπειρία που έχει η Αίγυπτος. Ίσως δεν είναι σε όλους γνωστό, αλλά η Αίγυπτος έχει πάνω από 5 εκατομμύρια πρόσφυγες, τους οποίους έχει ενσωματώσει σε μεγάλο βαθμό, γι’ αυτό η εστίαση του διεθνούς Τύπου σε αυτό το ζήτημα δεν είναι τόσο ισχυρή όπως σε άλλες περιπτώσεις.
Όμως το παράδειγμα της Αιγύπτου που κουβεντιάσαμε έχει μεγάλο ενδιαφέρον, διότι πολλοί μελετητές και πολιτικοί προβλέπουν ότι τα νέα κύματα προσφυγιάς δεν θα είναι μόνο από Πακιστάν, Αφγανιστάν, Ιράκ, Συρία, αλλά θα έρχονται από την υποσαχάρια Αφρική, για δυο λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι ότι έχουμε διπλασιασμό του πληθυσμού. Σήμερα σχεδόν φθάνει το ένα δισεκατομμύριο στην Αφρική και αναμένεται να ξεπερνά τα δύο δισεκατομμύρια σε λίγα χρόνια. Ο δεύτερος είναι ότι οι κλιματολόγοι προβλέπουν μεγάλες κλιματολογικές αλλαγές και ερήμωση περιοχών που σήμερα αξιοποιούνται για αγροτική οικονομία και για την παραγωγή ειδών διατροφής στην Αφρική, και επίσης, έλλειψη νερού, πράγμα που θα μετακινήσει προς τον βορρά τις προσφυγικές ροές. Η Αίγυπτος μας επισήμανε τη δική της εμπειρία και αυτό που μας έρχεται συνολικά στην Ευρώπη.
Οι επόμενες πρωτοβουλίες μας είναι πάρα πολλές. Τον Οκτώβρη έχουμε την πρωτοβουλία για την οποία ήδη σας μίλησα. Με μεγάλη μου χαρά να σας πω ότι στο πρόσφατο ταξίδι στο Πεκίνο υπό τον κ. Πρωθυπουργό, η Κίνα συμφώνησε να αρχίσουμε να υλοποιούμε από το 2017 το όνειρο που έχω εδώ και 25 χρόνια για τη διαμόρφωση του GC10, δηλαδή των μεγάλων λαών του παγκόσμιου πολιτισμού, όπου η Κίνα ήταν το αποφασιστικό κομμάτι και λόγω ιστορίας και λόγω μεγέθους και λόγω παράδοσης πολιτισμού. Σε αυτό το σχήμα θα συμμετάσχουν η Κίνα, η Ινδία, η παλαιά Μεσοποταμία που είναι το Ιράκ σήμερα, η Αίγυπτος ασφαλώς, η Ελλάδα, η Ιταλία, το Μεξικό και η Βολιβία. Έχουμε και άλλες πρωτοβουλίες, αλλά δεν προλαβαίνουμε να τις πούμε όλες σήμερα.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Το προσφυγικό για εμάς είναι πολύ σημαντικό, γιατί τα νησιά έχουν δεχτεί πάρα πολύ μεγάλο όγκο προσφύγων και, σύμφωνα τουλάχιστον και με τον Επίτροπο, αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση, αν γίνονταν τα hot spots θα υπήρχε και η ανάλογη χρηματοδότηση. Μέχρι τώρα δεν έχουμε δει και πολλές κινήσεις.
Η ερώτησή μου είναι ότι μέσω αυτής της Διάσκεψης, εφόσον το συζητήσατε, θα μπορούσατε να ασκήσετε κάποιες πιέσεις, να δεσμευτείτε για κάτι άλλο; Γιατί πέραν του ότι υπάρχει το προσφυγικό και το ξέρουμε όλοι μας και συζητείται σε όλα τα επίπεδα, βλέπουμε ότι δεν…
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Το προσφυγικό είναι ένα ζήτημα που συνδέει τις χώρες του αραβικού κόσμου με εμάς εδώ στην περιοχή, διότι, όπως ξέρετε, και η Βουλγαρία υποδέχεται πρόσφυγες, η Αλβανία έχει μια μεγάλη ανασφάλεια, η Ιταλία δέχεται ροές από τη Λιβύη. Η Σλοβακία πρέπει να ασχοληθεί με το θέμα, γιατί είναι ένα από τα δυο θέματα της Σλοβακικής Προεδρίας, άρα υπάρχει ενδιαφέρον και από τις δυο πλευρές. Κάναμε μια ανίχνευση του προβλήματος. Έχουμε πει ότι θα κοιτάξουμε να το κουβεντιάσουμε περισσότερο. Αυτό στο οποίο συμφωνούμε όλοι είναι να βοηθήσουμε να σταματήσει ο πόλεμος στη Συρία, η κύρια πηγή της προσφυγιάς. Γιατί άνοιξε η πόρτα με τη συριακή προσφυγιά και επανήλθαν οι άλλες ροές από Αφγανιστάν, Πακιστάν, αλλά και από τις χώρες του Μαγκρέμπ, εκ των οποίων άλλες περνάνε απευθείας στις απέναντι πλευρές της Ευρώπης και άλλες μας έρχονται μέσω Τουρκίας. Και μάλιστα το ιδιαίτερο νέο φαινόμενο που έχουμε είναι ότι υπάρχουν προσφυγικές ροές, όχι μεγάλες αλλά σταθερές, προς την Κύπρο. Είναι Σύριοι πρόσφυγες, που όμως δεν έρχονται από τη Συρία, παρ’ όλο που η απόσταση δεν είναι μεγάλη, αλλά φτάνουν από την Τουρκία. Το πρώτο ζήτημα είναι να σταματήσει ο πόλεμος. Το δεύτερο να δοθεί χρηματοδοτική βοήθεια στην Ιορδανία και στον Λίβανο, όπου βρίσκονται πάνω από 3,5 με 4 εκατομμύρια πρόσφυγες.
Η συνεργασία αυτή είναι πιο σύνθετη από ό,τι είναι μια συμφωνία ΕΕ - Τουρκίας. Υπάρχουν ορισμένες σκέψεις που διατυπώθηκαν για συνεργασία τέτοιου τύπου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης με βορειοαφρικανικές χώρες, αλλά δεν έχουμε καταλήξει για το σχήμα. Χρειάζεται συζήτηση - από τη σκοπιά του Υπουργείου Εξωτερικών, εννοώ - με τις αραβικές χώρες.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Είστε ευχαριστημένος από τις διαβεβαιώσεις που έχετε πάρει από τους συναδέλφους σας, ή τελικά μετά από κάποιους μήνες θα είστε εκείνος ο οποίος έχετε τρέξει όλη αυτή την ιστορία και θα είστε μόνος; Νιώθετε ασφαλής από αυτές τις συζητήσεις που κάνατε;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Ουδείς προφήτης, όπως λέω, μετά τη γέννηση του Χριστού και του Μωάμεθ. Αυτό που έχω να πω είναι ότι στην πολιτική μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς δυο ρήματα. «Μπορώ» και «θέλω». Κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει «δεν μπορώ» σε τέτοιου είδους ζητήματα, υπάρχει «θέλω» ή «δεν θέλω». Αυτό που κατέγραψα με μεγάλη ευχαρίστηση ήταν η βαθιά θέληση να αναπτύξουμε αυτή την περιοχή με έναν νέο τρόπο. Δεν είναι ατελείωτες οι δυνάμεις του Υπουργείου Εξωτερικών, αλλά είναι μεγάλη η θέλησή μας.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Πώς σκοπεύετε να αντιμετωπίσετε τον εξτρεμισμό σε κάποιες χώρες, όπως είναι η Τυνησία και η Αίγυπτος που συμμετέχουν στη Διάσκεψη; Ακούσαμε ότι η ανοιχτή και εξωστρεφής κοινωνία και η δημοκρατία είναι ένας τρόπος να αντιμετωπίσει κανείς την τρομοκρατία. Πώς ακριβώς λοιπόν θα το λύσετε;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Δεν ήταν ιδιαίτερο θέμα στη συζήτησή μας. Αναφέρθηκαν ορισμένοι ομιλητές. Η τρομοκρατία συνδέεται με μεγάλα κοινωνικά προβλήματα, με την αίσθηση του αδιεξόδου που έχουν δεκάδες εκατομμύρια νέοι άνθρωποι, συνδέεται με πρακτικά μέτρα οικονομίας και κοινωνίας, αλλά συνδέεται και με έναν ιδεολογικό πόλεμο γύρω από το εάν τα προβλήματα πρέπει να λυθούν σε αυτή τη ζωή ή θα τους τα λύσει ο παράδεισος της επόμενης.
Σας ευχαριστώ πολύ όλους.
9 Σεπτεμβρίου, 2016