Ιστορικές, Πολιτιστικές και Μορφωτικές Σχέσεις

Οι ελληνοελβετικοί ιστορικοί δεσμοί ξεκινούν από την αρχαιότητα. Στην Βέρνη ανακαλύπτεται μπρούτζινος αμφορέας με ελληνική επιγραφή (6ος  αιώνας π.Χ.). Παρουσία ελληνικών αγγείων στο Lenzburg (καντόνι του Aargau) πιθανολογεί επιτόπια παραγωγή από Έλληνες τεχνίτες, ενώ αρχαία νομίσματα με την κεφαλή Αρτέμιδος ανακαλύπτονται στο Τιτσίνο.

Από την Ελλάδα (Μακεδονία) οι Κέλτες αντιγράφουν την πολεμική τεχνολογία (βέλη από σίδερο και χαλκό). Αρχαία νομίσματα του Φιλίππου Β΄ (4ος αιώνας π.Χ.) αναδεικνύουν επαφές με την Ελλάδα και συμμετοχή Ελβετών στα στρατεύματα των Μακεδόνων. Στις συναλλαγές τους γίνεται χρήση της ελληνικής γλώσσας και οι ελληνικές αποικίες της Μασσαλίας και της Νίκαιας λειτουργούν ως συνδετικός κρίκος. Το 279 π.Χ., Κέλτες από την κεντρική Ευρώπη, υπό τον Βρέννο (Brennus), φθάνουν μέχρι τους Δελφούς και τις Θερμοπύλες.

Ο στωικός φιλόσοφος Ποσειδώνιος ο Ρόδιος (2ος αιώνας π.Χ.), παρομοιάζει τους Ελβετούς Κέλτες με τους Γαλάτες (Gauls) μαχητές. Χαρακτηρίζονται πλούσιοι σε χρυσό και ειρηνόφιλοι (Στράβων, 1ος αιώνας π.Χ.).

Κατά την ρωμαϊκή περίοδο (100 π.Χ. έως 476 μ.Χ.), ελληνικής προέλευσης αντικείμενα ανευρίσκονται στις κυριότερες ρωμαϊκές πόλεις και οικισμούς στην Ελβετία:  Aventicum/Avenches, 1ος αιώνας μ.Χ., Lulia Equestris/Nyon, Augusta Raurica/μεταξύ Augst και Kaiseraugst (η πρώτη καταγραφή της οποίας, ως  «Αυγούστα Ραυρική», οφείλεται στον Έλληνα γεωγράφο και αστρονόμο Κλαύδιο Πτολεμαίο, 100-170 μ.Χ.) και Vindonissa/Windisch. Ο Ιούλιος Καίσαρ αναφέρει ότι Ελβετοί Κέλτες χρησιμοποιούν γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου και ο Τάκιτος περιγράφει νεκρικά μνημεία με ελληνικούς χαρακτήρες. Στο Aventicum, η αρχαιολογική σκαπάνη ανέσυρε δύο κλίνες από τη Δήλο, κατασκευασμένες από μπρούτζο και χαλκό (1ος αιώνας π.Χ.), καθώς και αμφορείς από την Ρόδο και την Κω για μεταφορά οίνου, φρούτων και ελιών. Επίσης, μαρμάρινα αντικείμενα ανακαλύφθηκαν από την Πάρο και την Κάρυστο. Στο Ίδρυμα Giannada, στο Martigny (καντόνι του Valais) εκτίθενται δύο αγάλματα από παριανό μάρμαρο (Αφροδίτη, Απόλλων), που ανακαλύφθηκαν στις ιαματικές πηγές της περιοχής.

Η πρώτη αναφορά της Βασιλείας (Basel) με την, ελληνικής προέλευσης, ονομασία της καταγράφεται ήδη από το 374 μ.Χ.

Ανταλλαγές και επισκέψεις συνεχίζονται καθ' όλη την βυζαντινή περίοδο και τον μεσαίωνα και πλείστα αντικείμενα (όπως δίπτυχα και εικόνες) μεταφέρονται μέσω εκκλησιών και μοναστηριών. Πολύτιμο υλικό διαθέτουν: η βιβλιοθήκη του Αββαείου του St. Gallen (η οποία στην είσοδό της φέρει την ελληνική επιγραφή “Ψυχής Ιατρείον”), το Αββαείο του St. Maurice, το Μουσείο Valère της Sion, το Εθνικό Μουσείο Ζυρίχης καθώς και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Βασιλείας κ.α. Χαρακτηριστική η εξής φράση του μοναχού Ekkehard II (+990 μ.Χ.) του Αββαείου του St. Gallen : “Je voudrais être Grec, alors que, Madame, je suis à peine Latin.” Η αδιάσπαστη συνέχεια των πνευματικών δεσμών δεικνύεται και από την οροφή της εκκλησίας του Αγίου Μαρτίνου, στο Zillis, η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ των 153 εικόνων της, μία εικόνα με την εκτέλεση μιας Ελληνίδας (μέσα 14ου αιώνα).

Η Έκθεση “Βυζάντιο και Ελβετία” στο μουσείο Rath της Γενεύης (Δεκέμβριος 2015 – Μάρτιος 2016), ανέδειξε, για πρώτη φορά, θρησκευτικά κειμήλια, κεραμικά, κοσμήματα, υφάσματα και σπάνια χειρόγραφα από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, όπως το έργο  Livre du Préfet που φυλάσσεται στην Βιβλιοθήκη της Γενεύης και περιλαμβάνει περιγραφές για τον κόσμο της εργασίας στο Βυζάντιο. Τα εκθέματα ανέδειξαν την τέχνη του Βυζαντίου και τις επαφές του ελληνικού κόσμου με τα ευρωπαϊκά κέντρα της Μεταρρύθμισης κατά τους μεταβυζαντινούς χρόνους.

Ελβετοί μαχητές και ιππότες συμμετέχουν στις Σταυροφορίες και, μετά την Άλωση, κατά την περίοδο της οθωμανικής κατοχής, πολεμούν ως μισθοφόροι, στο πλευρό των Ενετών, στην υπεράσπιση της Ρόδου (Burkhard de Schwanden κ.α.) και της Εύβοιας, στον ΣΤ΄ Βενετοτουρκικό Πόλεμο ή Πόλεμο του Μοριά (1686 – 1692) και στην άμυνα της ενετικής Κρήτης εναντίον των Οθωμανών (υποστράτηγος Hans Rudolf Werdmüller, από τη Ζυρίχη). Υπερήφανοι απόγονοι του Γουλιέλμου Τέλλου, πατέρα της Ελβετίας, διακρίνονται για την γνώση της τεχνικής του πολέμου. Έναν αιώνα αργότερα, Ελβετοί πολεμούν, στο πλευρό των Βρετανών (σύνταγμα de Roll), στα Ιόνια Νησιά. Ο Ελβετός Αντισυνταγματάρχης από το Neuchâtel, Charles-Phillipe de Bosset, διορίζεται Κυβερνήτης της Κεφαλλονιάς, (1810 – 1814) και ο μετέπειτα Ελβετός Στρατηγός Henri Dufour, από τη Γενεύη, ως νεαρός λοχαγός εργάζεται στο οχυρωματικά έργα της Κέρκυρας, για λογαριασμό των δυνάμεων του Ναπολέοντα.

Στην Ελβετία διατηρείται έντονο το ενδιαφέρον για τις κλασσικές σπουδές και τον ελληνικό πολιτισμό, εν γένει. Τον 16ο αιώνα πνέει ο άνεμος της Αναγέννησης και η Βασιλεία θεωρείται το κέντρο που κηρύσσει την ανανέωση των πνευματικών δεσμών με την σοφία του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Ιδιαίτερα από την Άλωση και εντεύθεν, η Ελληνική πνευματική κληρονομιά μεταφέρεται και εμπνέει τους Ουμανιστές (Έρασμος) πρώτα και την προτεσταντική μεταρρύθμιση αργοτέρα. Χειρόγραφα καταγράφουν το διάλογο μεταξύ του Πατριάρχη Κυρίλλου Λουκάρεος (1572 – 1638) και του Καθηγητού Θεολογίας της Ακαδημίας της Γενεύης Antoine Léger (1596 – 1661). Αξιοσημείωτη ήταν η συμβολή του λογίου Φραγκίσκου Πόρτου (1511-1581), από το Ρέθυμνο, προσωπικού φίλου του Καλβίνου, που δίδαξε ελληνική γλώσσα στη νεοσύστατη τότε Ακαδημία της Γενεύης (1562 – 1581) και υπερασπίστηκε σθεναρά την νεώτερη ελληνική προφορά, έναντι της ερασμιακής. Το έργο του συνέχισε και ο γιος του Αιμίλιος.

Στο χώρο της τέχνης καταγράφονται, ήδη από τον νεοκλασικισμό του 18ου αιώνος, οι Ελβετοί ζωγράφοι Angelica Kauffman και Johann Heinrich Füssli (γνωστού και ως Henry Fuseli), ο οποίος συνέγραψε και το θεωρητικό έργο Σκέψεις για την Ζωγραφική και την Γλυπτική των αρχαίων Ελλήνων, 1765.

Στα 1813 – 1816, στη Ζυρίχη, αυτοεξορίζεται, διωκόμενος για τις δημοκρατικές του ιδέες, ο Ζακυνθινός Ούγος Φώσκολος και εκεί τον συναντά ο μαθητής του Ανδρέας Κάλβος (1816), οπότε, με τη βοήθεια του Καποδίστρια, αναχωρούν για το Λονδίνο.

Σημαντική θεωρείται η προσωπικότητα του Φαναριώτη Ιάκωβου Ρίζου Νερουλού (1778-1849), ο οποίος δίδαξε ιστορία νεοελληνικής φιλολογίας στη Γενεύη (1826–1827). Εκεί έγραψε την περίφημη Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως μέχρι το 1825 και γνωρίστηκε με τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος τον έφερε μαζί του στην Ελλάδα το 1828, ως προσωπικό του σύμβουλο.

Για τον πρώτο Κυβερνήτη της ελεύθερης Ελλάδας αξίζει ο ερευνητής να αφιερώσει χρόνο για να μελετήσει τις δύο περιόδους παρουσίας του στην Ελβετία: την πρώτη μεταξύ 1813–1814, μέχρι το Συνέδριο της Βιέννης το επόμενο έτος, και τη δεύτερη, 1822–1827, που συνδέεται με την Ελληνική Επανάσταση.

Ο Καποδίστριας συνέβαλε ουσιαστικά, ως απεσταλμένος και, στη συνέχεια Πρέσβυς του Τσάρου Αλεξάνδρου Α΄ της Ρωσίας, στη δημιουργία του ελβετικού Συντάγματος, αλλά και στην αναγνώριση της ανεξαρτησίας και ουδετερότητας της ελβετικής Συνομοσπονδίας (1813 – 1814). Στις 10.09.1814 γράφει στον πατέρα του : “... η ολοκλήρωση μιας τόσο πολύπλοκης διαπραγμάτευσης μου στοίχισε πάμπολλα βάσανα και ταξίδια και γραψίματα και ομιλίες και συντάγματα και σχέδια, αλλά δεν πειράζει. Αυτοί οι λαμπροί άνθρωποι (εννοεί οι Ελβετοί) με γέμισαν με φιλία και αληθινή εγκαρδιότητα. Η εμπιστοσύνη που μου έδειξαν ήταν η καλύτερη ανταμοιβή για τα βάσανά μου. Αν μπορέσουν μελλοντικά να είναι ευτυχισμένοι και να απολαύσουν την ανεξαρτησία τους, θα πω ότι δεν έχασα τον καιρό μου και τους κόπους μου.”

Ένα χρόνο αργότερα (1815) στο Συνέδριο της Βιέννης, ως Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας για το ανατολικό ζήτημα, θα συναντηθεί στη Βιέννη με τον φίλο του Ελβετό αντιπρόσωπο Pictet de Rochemont, ο οποίος συνοδευόταν από τον ανηψιό του και ευεργέτη της Ελλάδας Ιωάννη Γαβριήλ Εϋνάρδο. Ο Pictet de Rochemont, σε επιστολή του από τη Βιέννη προς τους Ελβετούς συμπατριώτες του γράφει : “... τί δυνάμεθα να πράξωμεν δι'αυτόν τον εξαίρετον Καποδίστρια; Είναι ο Φοίνιξ της Δημοκρατίας. Χωρίς αυτόν το Συνέδριον της Βιέννης και τα άλλα θα ήσαν διαφορετικά. Έχω την πεποίθησιν ότι χωρίς αυτόν η Ελβετία θα είχε εξ ολοκλήρου ανατραπεί. Αν περάσει ποτέ απ' τη Γενεύη κτυπήσατε όλους τους κώδωνας των εκκλησιών μας και χαιρετίσατε την άφιξιν του δια του κεραυνού του πυροβολικού μας.”

Όταν ο Καποδίστριας επέστρεψε στην Γενεύη και στην Λωζάννη, το 1822, τα δύο καντόνια της Γενεύης και του Vaud τον ανακηρύσσουν επίτιμο συμπολίτη τους. Ο Καποδίστριας παραμένει στην Ελβετία μέχρι το 1827, και, στο διάστημα αυτό, εργάζεται ακατάπαυστα και εμπνέει τον ελβετικό φιλελληνισμό, (βλ. και σχετικό υποσέλιδο περί ελβετικού φιλελληνισμού ).

Κατά τους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2014 στο Sochi της Ρωσίας, ο τότε Πρόεδρος της Ελβετίας, κ. Didier Burkhalter, στην ομιλία που εκφώνησε, έκανε ρητή τιμητική αναφορά στον μεγάλο Έλληνα διπλωμάτη και στη συμβολή του υπέρ ανεξαρτησίας και ουδετερότητας της χώρας του.

Εμπνεόμενος από τον ελληνικό πολιτισμό, επισκέπτεται την Ελλάδα, στα μέσα του 19ου αιώνος, ο Johann-Jakob Bachofen, μεγάλος φιλόσοφος και καθηγητής από τη Βασιλεία και συγγράφει εμπεριστατωμένη μελέτη για τα αρχαία νεκρικά μνημεία. Τέκνο της Βασιλείας υπήρξε και ο μελετητής και ιστορικός τέχνης Jacob Burckhardt, που ασχολήθηκε σε βάθος με τον ελληνικό πολιτισμό (1898– 1902). Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αλληλογραφία του Burckhardt με τον συνάδελφό του Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, φιλόσοφο Φρειδερίκο Νίτσε. Ο Νίτσε δίδαξε, επί δέκα χρόνια, αρχαία ελληνική φιλολογία και φιλοσοφία στην Βασιλεία και, στο γόνιμο και φιλελεύθερο ακαδημαϊκό περιβάλλον του, συνέγραψε την Γέννηση της Τραγωδίας (1872) και την Φιλοσοφία στην Τραγική Εποχή των Ελλήνων, (1873), δύο έργα που δημιούργησαν νέα δεδομένα στην μελέτη του κλασσικού ελληνικού πολιτισμού.

Έχουν προηγηθεί περιηγητές, λόγιοι, αρχιτέκτονες και αρχαιολόγοι (Paul Schazmann, Ernest Fiechter, Βασιλεία), τοπογράφοι/ιστορικοί (ο Kαθηγητής Πανεπιστημίου και πολιτικός Wilhelm Vischer-Bilfinger, Βασιλεία), καθώς και μεγαλοκτηματίες/επιχειρηματίες που εγκαθίστανται στη Βόρειο Εύβοια, αμέσως μετά την απελευθέρωση (Προκόπι, Κούλουρη, Μαρούλι, Αγιαννάκο, Αρτεμίσιο, Γεράκι, Ιστιαία), προερχόμενοι από γνωστές οικογένειες της Βέρνης: Carlo Leutwein, Karl von Müller (γαμπροί του Emmanuel von Fellenberg), Friedrich von Fellenberg (γιος του Emmanuel), Rudolf von Wild, μαζί με τον Βρετανό φίλο τους Edward Noel, ανηψιό του Λόρδου Βύρωνα.

Βοτανολόγοι (Alphonse de Candolle, Henri Margot, ο σημαντικός Edmond Boissier, 19ος αιώνας, Martin Rikli και ο Gustave Beauverd, 20ος αιώνας), καταγράφουν με ακρίβεια την ελληνική χλωρίδα.

Ο Ελβετός καλλιτέχνης και σχεδιαστής αρχαιολογικών ευρημάτων Emile Gilliéron (1850–1924) ασχολήθηκε με την πολυχρωμία σε μινωϊκά και μυκηναϊκά τεχνουργήματα και παρήγαγε αντίγραφά τους. Άλλοι Ελβετοί καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν με την Ελλάδα ήταν: ο Heinrich Max Imhof (1798-1869), που εργάσθηκε ως γλύπτης  και συντηρητής των Καρυάτιδων (1836) του Ερεχθείου, ο ζωγράφος Jean Leu, ο Jean-Jacques Wolfensberger από το Rümlikon, ο Frank Buchser από το Solothurn και ο διάσημος Arnold Böcklin από την Βασιλεία (το γνωστό έργο του “Νήσος των Νεκρών” είναι εμπνευσμένο από το Ποντικονήσι της Κέρκυρας). Αργότερα και ο ζωγράφος Otto Haberer-Sinner εμπνέεται από ελληνική θεματολογία (τοιχογραφία στο ξενοδοχείο Bellevue Βέρνης, 1913 κ.ά.).

Άξιο αναφοράς είναι το μοναδικό πανοραμικό έργο του Ελβετού ζωγράφου Edward Castres (1881) στη Λουκέρνη, το οποίο απεικονίζει τον καταπονημένο γαλλικό στρατό, υπό τον, ελληνικής καταγωγής, Γάλλο στρατηγό Κάρολο Βούρβαχη (Bourbaki Panorama), οποίος, καταδιωκόμενος από τους Πρώσους βρίσκει καταφύγιο στην Ελβετία (1871). Η πορεία των καταβεβλημένων στρατιωτών στην Ελβετία απεικονίζεται, επίσης, στο πανόραμα  Parcour Bourbaki, στην πόλη Verrières. Ο Κάρολος Βούρβαχης, γιος του θρυλικού αγωνιστή της Επανάστασης του 1821 Συνταγματάρχη  Κωνσταντίνου Διονύσιου Βούρβαχη, οποίος έπεσε ηρωικά στη φονική μάχη του Καματερού (Ιανουάριος 1827). Το 1862 αναφέρεται ως ο μοναδικός Έλληνας υποψήφιος για τον ελληνικό θρόνο, τον οποίο, όμως, δεν αποδέχεται. Η σφακιανή οικογένεια των Βούρβαχη διακρίνεται στον γαλλικό στρατό και κατέχει εξέχουσα θέση στο Πάνθεον των φιλελλήνων.

Αρχαιολόγοι/φωτογράφοι καταφθάνουν στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο πρώτος Ελβετός αρχαιολόγος που συμμετέχει στη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή είναι ο Georges Nicole, 1903 – Γενεύη, και ακολουθείται από τους Waldemar Deonna στη Δήλο, Olivier Reverdin και Christiane Dunant. Αξιόλογη θεωρείται η προσφορά του Ελβετού Paul Collart, οποίος συμμετέχει στην ανασκαφική έρευνα της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στους Φιλίππους.

Αξιομνημόνευτη η συμβολή του μεγάλου φωτογράφου Frédéric Boissonas, ο οποίος με τον φίλο του συγγραφέα και Διευθυντή της Σχολής Καλών Τεχνών της Γενεύης Daniel Beaud-Bovy, επισκέπτονται πολλές φορές και απαθανατίζουν, με μοναδικό τρόπο, το ελληνικό τοπίο στις αρχές του 20ου αιώνα, 1903 – 1935 (βλέπε σχετικά συλλεκτικά λευκώματα, 1910, 1919 & 1932). Ο εγγονός του συνοδοιπόρου Beaud-Bovy, Manuel, παραχώρησε στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης πλήρες αρχείο με 13.000 φωτογραφικά αντικείμενα, αποκαλυπτικές επιστολές και δημοσιεύματα, από το οδοιπορικό τους στην Ελλάδα. Το υπόλοιπο αρχείο του Ελβετού φωτογράφου αγοράστηκε πρόσφατα από το Δήμο Γενεύης.

Αξιόλογο πάντα παραμένει το έργο του γεωλόγου καθηγητή Charles Renz, (πρώτο ήμισυ 20ου αιώνα). Εξάλλου, Ελβετοί είναι οι πρώτοι που εξερευνούν τον Όλυμπο (αλπινιστής Marcel Kurz από το Neuchâtel, 1921). Έχει προηγηθεί η κατάκτηση του Μύτικα από τους Boissonas και Beaud-Bovy το 1913.

Στην Ελβετία, στις αρχές του 20ου  αιώνα, στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης διδάσκει ο Καθηγητής Φιλοσοφίας/Κοινωνιολογίας Αβροτέλης Ελευθερόπουλος (1869– 1963). Φοιτητές του ήταν οι Λένιν, Πλεχάνοφ, Μουσολίνι, Τριανταφυλλίδης κ.α. Στην ίδια πόλη, που κοσμείται σήμερα με αγάλματα του Γανυμήδη και του Ηρακλή, φοιτούν πολλοί Έλληνες, οι οποίοι ιδρύουν Σύλλογο, το 1875, και στην Αθήνα γίνονται γνωστοί ως “Κύκλος της Ζυρίχης”, ο οποίος πρωτοστατεί στη δημιουργία του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων (1907). Ο Νίκος Καζαντζάκης επισκέπτεται την χώρα των Άλπεων στα 1917–1918 (Ζυρίχη, Λουγκάνο κ.α.) και επανέρχεται το 1955 για να ξεκινήσει την συγγραφή του έργου Αναφορά στο Γκρέκο (Καντεμάριο, Τιτσίνο).

Αξιοσημείωτο, επίσης, παραμένει το κεφάλαιο της συμβολής του ελβετικού Ερυθρού Σταυρού στην Ελλάδα, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, όπως και κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής 1941 – 1944 (τιμή στη συμβολή της Bertha Graf στους Δελφούς) και την μετέπειτα περίοδο (μέχρι τις αρχές του 1960). Λιγότερο γνωστή (και χρήζει ανάδειξης) είναι η παραμονή στην Ελβετία πολλών Ελλήνων κρατουμένων/ομήρων (interns), προερχομένων από Γερμανία και Ιταλία, που βρήκαν καταφύγιο σε τοπικά κέντρα, κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου. Είχε προηγηθεί, το 1922, η νοσηλεία τραυματισμένων Ελλήνων στρατιωτών σε νοσοκομεία και σανατόρια.

Στη Λωζάννη έφθασε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, το Νοέμβριο του 1922, και συμμετείχε, ως πληρεξούσιος της Ελλάδας, στην Συνδιάσκεψη της Λωζάννης, που ξεκίνησε στις 20 Νοεμβρίου 1922, στο ξενοδοχείο Beau Rivage, και οδήγησε στη ομώνυμη Συνθήκη, που υπογράφτηκε τον Ιούλιο του επομένου έτους. Ο Εθνάρχης εκτιμούσε και θαύμαζε την χώρα των Άλπεων, όπως φαίνεται και από ομιλία που έδωσε αργότερα στην Ελλάδα στις 12 Οκτωβρίου 1930, ενώπιον την ελληνικής νεολαίας : “Υποθέσετε, κύριοι, ότι η Ελβετία η οποία ευρίσκεται εις την πρωτοπορείαν του πολιτισμού του ευρωπαϊκού σήμερον, υποθέσετε ότι είναι ένα έθνος περιφρονημένο, το οποίον δεν έχει ιδανικά ! (λες και ήθελε να αντικρούσει τον Γ. Θεοτοκά). Σας ήθελα να ευρίσκεσθε εκεί την 1ην Αυγούστου που είναι η εθνική εορτή των Ελβετών δια να ιδήτε με ποίαν υπερηφάνειαν πάλλει η ψυχή του Ελβετού δια την ελβετικήν εθνότητα...” Απόσπασμα από το βιβλίο Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η πολυτάραχη εποχή του, του Παύλου Ν. Τζερμιά, σ. 644.

Στη σημερινή εποχή, το όνομα της Ελλάδας κοσμούν πολλοί διαπρεπείς επιστήμονες της διασποράς και ιδιαίτερα ιατροί, οποίοι κατέχουν διευθυντικές θέσεις σε πανεπιστήμια, νοσοκομεία, ερευνητικά κέντρα, τράπεζες κλπ. Ο φιλελληνισμός στην Ελβετία ενισχύεται μέσω ελβετικών φιλελληνικών και ομογενειακών φορέων πχ. η Διεθνής Εταιρία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, (Πρόεδρος κ. Γ. Στασινάκης), η οποία εδρεύει στη Γενεύη από το 1988 και προβάλλει παγκοσμίως το έργο του μεγάλου Έλληνα συγγραφέα (βλέπε www.amis-kazantzaki.ch).

Αναμνηστικές πλακέτες σε τόπους διαμονής του μεγάλου Κρητικού στην Ελβετία, έχουν τοποθετηθεί στο Cademario και στην Gandria στο Λουγκάνο, καθώς και στην Ζυρίχη. Αξιόλογη δραστηριότητα έχει και το ελβετικό παράρτημα της Διεθνούς Επιτροπής για την Επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα, του οποίου προΐσταται ο Ελβετός, σερβικής καταγωγής, καθηγητής, κ. Dusan Sidjanski (http://www.Parthenoninternational.org/members/switzerland).

Στη Γενεύη εργάζονται ακατάπαυστα ο νεοελληνιστής καθηγητής κ. Bertrand Bouvier και η σύζυγός του καθηγήτρια/ιστορικός κα Michelle Bouvier–Bron, αναγνωρισμένοι για τις πλείστες μελέτες και άρθρα τους σχετικά με την ελληνική ιστορία, τον πολιτισμό, τον φιλελληνισμό κ.ά.

Σε μεγάλες πόλεις της Ελβετίας λειτουργούν πανεπιστημιακά τμήματα αρχαίων ελληνικών και νεοελληνικών σπουδών. Το Πανεπιστήμιο της Γενεύης διατηρεί από το 1931 μέχρι σήμερα την μακρά παράδοση διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας, που εγκαινιάστηκε τότε από τον εθνομουσικολόγο Samuel Beaud-Bovy. Ο ελληνιστής Kαθηγητής του Πανεπιστημίου της Λωζάννης André Bonnard (Λωζάννη, 1888-1959) μετέφρασε ορισμένες από τις ελληνικές τραγωδίες και συνέγραψε μελέτες για τον ελληνικό πολιτισμό, μεταξύ των οποίων το μνημειώδες τρίτομο έργο του Civilisation grecque (1956 – 59). Ο καθηγητής Albert Meyer από τη Βέρνη μεταφράζει στην τοπική διάλεκτο την Οδύσσεια (1960).

Στην Ζυρίχη, επίσης, έζησε μέχρι τον θάνατό του, τον Μάιο 2016, ο ιστορικός, ελληνιστής, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών Καθηγητής των Πανεπιστημίων Φριβούργου και Ζυρίχης, Παύλος Τζερμιάς. Η απώλεια του Παύλου Τζερμιά ήταν μεγάλη για τον ελληνισμό της Ελβετίας, τον πολιτισμό, την διανόηση και γενικότερα για τις πολιτιστικές σχέσεις Ελλάδας–Ελβετίας.

Ο διάσημος Ελβετός θεατρικός συγγραφέας και μυθιστοριογράφος Max Rudolf Frisch (1911 –1991) επισκέφθηκε την Ελλάδα, όπου εκτυλίσσεται το τελευταίο μέρος του κορυφαίου μυθιστορήματός του Homo Faber. Στο βιβλίο αυτό ευδιάκριτες παντού είναι οι αναφορές στον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή, ενώ τα θέματα της μοίρας, της τραγικής ειρωνείας και της ύβρεως κυριαρχούν.

Παράλληλα, στην Ελβετία δραστηριοποιούνται πολλά διεθνή επιστημονικά, φιλανθρωπικά, πολιτιστικά και κοινωφελή ιδρύματα, οποία έχουν ιδρυθεί από ομογενείς και προσφέρουν, μεταξύ άλλων, υποτροφίες, επιστημονικά βραβεία, χρηματοδότηση προγραμμάτων και πολιτιστικών δράσεων όπως το «Ίδρυμα “Στ. Νιάρχος» (http://www.snf.org/el/) και το «Ίδρυμα Λάτση» (http://www.fondationlatsis.org/home_page). Αναφέρεται, μεταξύ άλλων, η προσφορά στην Ήπειρο του φιλανθρωπικού ιδρύματος βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα (1885 – 1950) από τη Λωζάννη. Στην πόλη αυτή βρίσκεται, επίσης, η έδρα της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής και το Μουσείο Ολυμπιακών Αγώνων, το οποίο διαθέτει πλείστες αναφορές στην αρχαία ελληνική παράδοση των Ολυμπιακών Αγώνων και στην αναβίωσή τους από τον βαρώνο Pierre de Coubertin και τον Δημήτριο Βικέλα.

Κληροδοτήματα ευπόρων ομογενών προσφέρουν υποτροφίες σε Έλληνες σπουδαστές/ερευνητές, ενώ φιλελληνικοί σύλλογοι και φορείς συνεχίζουν την ευεργετική/φιλανθρωπική προσφορά τους προς τη γενέτειρα, (π.χ. η πρόσφατη αναστήλωση ιερού ναού Αγίας Κυριακής στην Απείρανθο Νάξου, η συντήρηση των βιβλίων της ιστορικής βιβλιοθήκης Ανδρίτσαινας κλπ). Ο τραπεζίτης Charles Pictet, μαζί με το «Ίδρυμα Στ. Νιάρχος» και Ελβετούς φιλέλληνες, χρηματοδότησαν την αποκατάσταση τριών ιστορικών ανεμόμυλων της Ιεράς Μονής Πάτμου στη Χώρα (2010).

Πλείστα ελβετικά πολιτιστικά ιδρύματα φιλοξενούν συχνά αφιερωματικές εκθέσεις στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, ενώ το Μουσείο Τέχνης και Ιστορίας της Γενεύης διαθέτει πλούσια συλλογή αρχαιοτήτων, ως και χωριστή αίθουσα με βυζαντινούς θησαυρούς, προσφορά της Ελληνίδας Janet Zakos.

Ο Έλληνας ζωγράφος Ράλλης Κοψίδης, αγιογράφησε το 1975 τον ναό του Αποστόλου Παύλου της Μητροπόλεως Ελβετίας στο Σαμπεζύ (πλησίον Γενεύης), ενώ ο Ελβετός Louis Rivier αγιογράφησε τον, πηχθέντα το 1925, ναό του Αγίου Γερασίμου στη Λωζάννη.

Γνωστά είναι τα ονόματα Ελλήνων καλλιτεχνών όπως Κουνέλης, Τάκης, Ζούνη, Τσόκλης, Φασιανός από εκθέσεις τους, που έχουν φιλοξενηθεί, στο παρελθόν, σε μουσεία και γκαλερί. Στη Βέρνη, έχει εγκατασταθεί ο ζωγράφος Νάκης Παναγιωτίδης, του οποίου αναδρομική έκθεση πραγματοποιήθηκε, στο Μουσείο Τέχνης της Βέρνης.

Σημαντική η παρουσία του Έλληνα γλύπτη Κωνσταντίνου Βαρώτσου, με τρεις εγκαταστάσεις μεγάλων γλυπτών δημόσιου χώρου από μπετόν, σίδερο και γυαλί, σε Λουκέρνη, Steffisburg και Butzberg.

Ο μεγάλος Ελβετός αρχιτέκτονας Le Corbusier είχε πολυδιάστατη σχέση με την Ελλάδα (1930 – 1960). Ο Le Corbusier επέλεξε, λόγω της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της, την Αθήνα ως προορισμό για το 4ο Διεθνές Συνέδριο Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής (1933) τα συμπεράσματα του οποίου κωδικοποιήθηκαν στην περίφημη Χάρτα των Αθηνών, ένα θεμελιώδες κείμενο που συνδέει την πρωτεύουσα της Ελλάδας με την αρχιτεκτονική και πολεοδομία του 20ου αιώνα. Ο Le Corbusier, επίσης, εκφράσθηκε συχνά με θαυμασμό για την παραδοσιακή ελληνική αρχιτεκτονική αλλά και για τις δημιουργίες των Έλλήνων αρχιτεκτόνων της γενιάς του Μεσοπολέμου. Στην σύγχρονη εποχή,  ο ελβετός αρχιτέκτων Bernard Tschumi (Λωζάννη, 1944 - ) σχεδίασε το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, ένα κτήριο που έχει γνωρίσει διεθνείς διακρίσεις και, ήδη στα πρώτα δέκα χρόνια της ζωής του, έχει έχει γίνει αγαπητό σε εκατομμύρια επισκέπτες.

Ο κορυφαίος χορογράφος Maurice Béjart (1927 – 2007), υπήρξε λάτρης της Ελλάδας, την οποία επισκέφθηκε συχνά με το μπαλέτο του. Η χώρα μας αποτέλεσε γι' αυτόν πηγή εμπνεύσεως, καθώς μάλιστα δημιούργησε χορογραφία πάνω σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη.

Τέλος, σημαντικό κρίκο αποτελεί η παρουσία, από το 1964, στην Ελλάδα της ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής, με πρώτο Πρόεδρο τον, γερμανικής καταγωγής, καθηγητή του Πανεπιστημίου της Βασιλείας Karl Schefold. Έκτοτε συνεχίζεται, σε αρμονική συνεργασία με τις ελληνικές Αρχές, το ανασκαφικό της έργο στην Ερέτρια και στην Αμάρυνθο. Η καρποφόρα αυτή συνεργασία, βαίνει διευρυνόμενη (βλ. υποστήριξη θαλάσσιας έρευνας για τον θησαυρό των Αντικυθήρων, πρόσφατη συνεργασία στο Φράγχθι του Ναυπλίου και στην Οινόη Αττικής κλπ) και προάγει, έτι περαιτέρω, τους βαθείς πολιτιστικούς/μορφωτικούς δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών. Σήμερα πρόεδρος είναι ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Λωζάννης κ. Karl Reber, ο οποίος διαδέχθηκε τον καθηγητή Pierre Ducrey (θητεία 1982 – 2006).

Αξιόλογη χαρακτηρίζεται η δράση πολιτιστικών συλλόγων στις κύριες πόλεις που έχει εγκατασταθεί ο Ελληνισμός. Ενδεικτικά αναφέρονται:

Ζυρίχη: Ελληνική Κοινότητα, Σύλλογος Επιστημόνων, Σύλλογος Ελλήνων Φοιτητών, Πολιτιστική Ομάδα “Ακροθέαμα”

Βασιλεία: Πολιτιστικός Κύκλος Φίλων Ελλάδος

Βέρνη:Ελληνική Κοινότητα, Φιλελληνικός Σύλλογος “Hellasfreunde”, Πολιτιστικός Σύλλογος “Διά.Λογος”

Φριβούργο: Ένωση Φιλων Βιβλιοθήκης της Ανδρίτσαινας

Λωζάννη: Σύλλογος Ελλήνων “Η Εστία”, Φιλελληνικός Σύλλογος “Amitiés Gréco-Suisses”, Σύλλογος Κυριών “Εntraide Hellénique”, Σύλλογος ‘’Ηagia Kyriaki Naxos’’ για αναστήλωση Ι.Ν. Αγίας Κυριακής σε Απείρανθο Νάξου, Σύλλογος “Μέλισσα του Ελληνισμού”.

Γενεύη: Ελληνική Κοινότητα, Σύλλογος Ελλήνων Γενεύης, Σύλλογος Ελληνίδων Κυριών, Ένωση “Jean-Gabriel Eynard”

Τιτσίνο:Ελληνική Κοινότητα

Κυριότερα πολιτιστικά γεγονότα τελευταίας τετραετίας

1. Έκθεση με θέμα τον Θησαυρό των Αντικυθήρων στο Antiken Museum  της Βασιλείας. Η έκθεση διήρκησε από τις 27.09.2015 έως τις 27.03.2016.

2. Υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ελλάδος στην Ελβετία, και στο πλαίσιο του έτους Αριστοτέλη της ΟΥΝΕΣΚΟ, με αφορμή τη συμπλήρωση 2400 χρόνων από την γέννηση του μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου Αριστοτέλη, πραγματοποιήθηκε, στις 22 Σεπτεμβρίου 2016, στην αίθουσα του Κολλεγίου Saint-Michel, στο Φριβούργο, το Συμπόσιο της Ένωσης Φίλων Βιβλιοθήκης της Ανδρίτσαινας, με τίτλο "Aristote – Un penseur pour notre temps" (Αριστοτέλης – ένας στοχαστής για την εποχή μας), παρουσία της Πρωθυπουργού του Καντονίου του Φριβούργου, κας Μarie Garnier.

3. Έκθεση με τίτλο "Μύθος Ολυμπιακοί Αγώνες – Από την Αρχαιότητα μέχρι το παρόν" (Mythos Olympische Spiele-Von der Antike bis zur Gegenwart) πραγματοποιήθηκε στο Landesmuseum, στη Vaduz του Λίχτενσταϊν, στις 6 Ιουλίου 2016. Η έκθεση διήρκησε έως τις 15 Ιανουαρίου 2017.

4. Στις 27 Απριλίου 2016, πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία, στην αίθουσα Victoria Hall της Γενεύης, υπό την αιγίδα της Πρεσβείας και του Γεν. Προξενείου Γενεύης, η συναυλία του ορατόριου του Μ. Θεοδωράκη «Άξιον Εστί». Η συναυλία οργανώθηκε από τον φιλελληνικό σύλλογο «Αλληλέγγυοι με την Ελλάδα» (Solidaires avec la Grèce) υπέρ του Μητροπολιτικού Κοινωνικού Ιατρείου Ελληνικού.

5. Στις 22 Απριλίου 2016, ο καθηγητής της Αρχαιολογίας και Διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης, κ. Παντερμαλής, προσκεκλημένος του Πολιτιστικού Κύκλου των Φίλων της Ελλάδος στη Βασιλεία, εκφώνησε στα γερμανικά ομιλία με θέμα «Samothrake – Das Heiligtum der grossen Götter» ("Σαμοθράκη – Η ιερότητα των Mεγάλων θεών").

6. Συναυλία του διεθνούς φήμης Ελληνορώσου πιανίστα Νικολάου Σαββίδη, την Τετάρτη 2 Νοεμβρίου 2016, στην αίθουσα συναυλιών Burgerratsaal, στο πλαίσιο της συμπλήρωσης 30 ετών από την ίδρυση της φιλελληνικής Ένωσης Φίλων της Βιβλιοθήκης Ανδρίτσαινας.

1. Μετά από πρόταση της Ελλάδας, το βραβείο Γαλλοφωνίας στην Ελβετία δόθηκε σε ειδική τελετή, στις 16 Μαρτίου 2017, στην ομογενή μας κα Μάνια Halozen-Σαρπάκη από την Πρέσβυ της Ελλάδας στην Ελβετία, κα Χαρά Σκολαρίκου.

2. Επίσημη έναρξη (Βασιλεία, 5.10.2017) του Φεστιβάλ CULTURESCAPES 2017, που ήταν αφιερωμένο στην Ελλάδα, από την τότε Υπουργό Πολιτισμού κα Λυδία Κονιόρδου, παρουσία μεγάλου αριθμού θεατών, μεταξύ οποίων και πολλοί Ελβετοί φιλέλληνες και άνθρωποι των τεχνών. Η έναρξη έγινε με την παράσταση του Δημήτρη Παπαϊωάννου «The Great Tamer» στον πολιτιστικό χώρο Kaserne Basel. Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ έλαβαν χώρα καλλιτεχνικές εκδηλώσεις σε 12 πόλεις της Ελβετίας, 5.10.2017-03.12.2017 (μουσική, κινηματογράφος, χορός, λογοτεχνία και θέατρο), καθώς και εκδηλώσεις λόγου και αφιερώματα στην ελληνική γαστρονομία, με περίπου 200 προσκεκλημένους Έλληνες καλλιτέχνες.

3. Συναυλία της ελληνικής χορωδίας ROSARTE CHOIR  ATHENS, στο Πολιτιστικό Κέντρο της Βέρνης Yehudi Menuhin Forum (26.10.2017), με την ευκαιρία της επετείου των 100 χρόνων λειτουργίας της Πρεσβείας της Ελλάδος στην Ελβετία  και στο πλαίσιο του πολιτιστικού φεστιβάλ CULTURESCAPES 2017.

Η ελληνική παιδική χορωδία ROSARTE έχει τιμηθεί από την Ακαδημία Αθηνών και έχει διακριθεί σε διεθνή φεστιβάλ. Το πρόγραμμα της συναυλίας περιελάμβανε κυρίως τραγούδια των Μ. Θεοδωράκη και Μ. Χατζιδάκη.

4. Στις 5 Δεκεμβρίου 2017, με την ευκαιρία της επετείου των 40 ετών από το θάνατο της Μαρίας Κάλλας, πραγματοποιήθηκε, με μεγάλη επιτυχία, συναυλία του μουσικού σχήματος Musica del Cuore, στην αίθουσα Paderewski της Λωζάννης, υπό την αιγίδα της Πρεσβείας Βέρνης. Η εκδήλωση συνδιοργανώθηκε από την Ένωση Φίλων Βιβλιοθήκης της Ανδρίτσαινας και το Σύλλογο Ελλήνων της Λωζάνης «ΕΣΤΙΑ».

Χαιρετισμό απηύθυνε ο Πρόεδρος της Ένωσης Φίλων της Βιβλιοθήκης της Ανδρίτσαινας, κ. Δημήτριος Τσελεπής, η Πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων της Λωζάνης «ΕΣΤΙΑ» κα Βιολέττα Ξανθοπούλου, ενώ η Πρέσβυς της Ελλάδος κα Χαρά Σκολαρίκου στην ομιλία της αναφέρθηκε στη ζωή και το έργο της μεγάλης Ελληνίδας υψιφώνου. Παρέστησαν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ελβετίας κ. Ιερεμίας, ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Λαμψάκου κ. Μακάριος, ξένοι Πρέσβεις και μέλη της εδώ διπλωματικής κοινότητας, στελέχη του Ελβετικού ΥΠΕΞ, ο Γενικός Πρόξενος στη Γενεύη, ο Σύμβουλος Τύπου Γενεύης, οι Πρόεδροι και τα μέλη ελληνικών κοινοτήτων από πόλεις της Ελβετίας καθώς και πολλοί φιλόμουσοι.

11. Στις 4 Μαΐου 2018 πραγματοποιήθηκε εκδήλωση με θέμα «Ιχνηλατώντας τα βήματα του Αποστόλου Παύλου», οποία διοργάνωσε ο Σύλλογος «Δια.Λογος» υπό την αιγίδα της Πρεσβείας Βέρνης, στο Αμφιθέατρο της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Βέρνης, παρουσία πλήθους ελβετών φιλελλήνων και ομογενών. Πριν την προβολή της ομότιτλης ταινίας χαιρετισμούς απηύθυναν η Πρόεδρος του Συλλόγου κα Δήμητρα Χαλαζιά και η Πρέσβυς της Ελλάδος στην Ελβετία κα Χαρά Σκολαρίκου. Την ταινία προλόγισε η σεναριογράφος και παραγωγός της ταινίας κα Αναστασία Μάνου, έγινε δεκτή με πολύ θετικά σχόλια από το κοινό, ενώ η όλη διοργάνωση άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις στους παρευρισκομένους.

12. Στο πλαίσιο της προσπάθειας για την προώθηση των ελληνικών κρασιών στην Ελβετία, διοργανώθηκε με επιτυχία στις 17 Ιουλίου 2018, στην Πρεσβευτική Κατοικία Βέρνης, με πρωτοβουλία του κτήματος Χατζηβαρύτη, βραδιά γευσιγνωσίας με παρουσίαση της οινικής παραγωγής της Γουμένισσας και γενικότερα της ονομασίας προέλευσης Γουμένισσα καθώς και της ιστορίας, αλλά και των αναπτυξιακών δυνατοτήτων, της περιοχής αυτής της Μακεδονίας.

1. Στις 25 Σεπτεμβρίου 2019, ο ελβετικός φιλελληνικός Σύλλογος «Ένωση Φίλων Βιβλιοθήκης της Ανδρίτσαινας» διοργάνωσε, υπό την αιγίδα της Πρεσβείας Βέρνης, εκδήλωση με έκθεση φωτογραφίας του Έλληνα καλλιτέχνη Σταύρου Ανδριώτη με τίτλο “Impressions et émotions”, σε συνεργασία με την Έδρα Ιστορίας της Αρχαιότητας του Πανεπιστημίου Φριβούργου. Στην εκδήλωση την οποία προλόγισε η Α.Ε. Πρέσβυς της Ελλάδας στην Ελβετία, κα Χαρά Σκολαρίκου, παρέστησαν μέλη της διπλωματικής και ακαδημαϊκής κοινότητας, Πρόεδροι και μέλη και άλλων ελληνικών Συλλόγων της Ελβετίας καθώς και πολλοί Ελβετοί φιλέλληνες.

2. Στις 6 Δεκεμβρίου 2019, ο Πολιτιστικός Κύκλος Φίλων της Ελλάδας στην Βασιλεία, διοργάνωσε, υπό την αιγίδα της Πρεσβείας Βέρνης, εκδήλωση για τα 10 χρόνια του νέου Μουσείου Ακρόπολης. Προσκεκλημένοι ομιλητές ήσαν ο Διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, Καθηγητής Αρχαιολογίας κ. Δημήτριος Παντερμαλής, και ο Ελβετός Αρχιτέκτων του Μουσείου κ. Bernard Tschumi.

Το 2007 υπεγράφη διμερής Συμφωνία για την εισαγωγή, μεταφορά και επαναπατρισμό των πολιτιστικών αγαθών (Ν. 3915/2011).