Έκθεση του Κώστα Τσόκλη στην Κωνσταντινούπολη

Δελτίο Τύπου

Έκθεση του Κώστα Τσόκλη στην Κωνσταντινούπολη

«Η απρονοησία του Προμηθέα»

Διάρκεια: 25 Μαρτίου- 23 Μαΐου 2010

Χώρος: Σισμανόγλειο Μέγαρο, Κωνσταντινούπολη

Ένα ολόκληρο κτίριο στην Κωνσταντινούπολη που φλέγεται. Περπατώντας μέσα θα έχει κανείς την αίσθηση ότι καίγεται. Μυθολογικοί ήρωες, που συναντούν ήρωες της ζωής μέσα από το φίλτρο της πρόσφατης επικαιρότητας των πυρκαγιών, το καλοκαίρι του 2007.

Ο Κώστας Τσόκλης συνεχίζει ακούραστα να εκφράζει τον εικαστικό του λόγο, αυτή τη φορά μέσα από την έκθεση “Η απρονοησία του Προμηθέα”, που θα εγκαινιαστεί στις 25 Μαρτίου, στο Σισμανόγλειο Μέγαρο (στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης) και διοργανώνεται από την Istanbul 2010, European Capital of Culture, το Γενικό Προξενείο της Ελλάδος στην Κωνσταντινούπολη και το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. 

Η έκθεση, που απλώνεται στους δυο ορόφους του Σισμανογλείου Μεγάρου, περιλαμβάνει βίντεο προβολές, τις καιόμενες φωτογραφίες, 50  μικρά ζωγραφικά με τα αποφθέγματα του καλλιτέχνη στην τούρκικη γλώσσα και ακόμα τρία μεγάλα ζωγραφικά έργα. Κάποια από τα αποφθέγματα αναφέρουν…

«…Όμως, οι εικόνες οι παλιές εξακολουθούν να οδηγούν τα βήματά μας, τα αισθήματά μας, τις αποφάσεις μας κι ας μη το ξεχνάμε.

Δεν θα κάνουμε ποτέ πρωτοποριακή τέχνη όσο η παιδική μας ηλικία θα προηγείται της ωριμότητάς μας…»

«Η Τέχνη θα ‘πρεπε να μαγεύει, μεταμορφώνοντας την τραγωδία σε αγαλλίαση, τη βία σε αισθητική απόλαυση, το αδιάφορο σε ουσιώδες. Θα ‘πρεπε να είναι μεσάζων ανάμεσα στην πραγματικότητα και την επιθυμία – ή το αντίθετο.

Θα μπορούσε να είναι η δημιουργία αισθητικών κρυψώνων, όπου συνωμότες φύλακες θα κρατούν τις πόρτες κλειστές, και θα αποπροσανατολίζουν τους αμύητους.

Θα μπορούσε να είναι η παραγωγή άλλων ηδονών, βγαλμένων μέσα από ανυποψίαστες καταστάσεις και σχέσεις. Από αλλαγές ποσοτήτων, από μετατοπίσεις υλικών και πραγμάτων κοινών και στείρων».

«Η τέχνη δεν εκφράζει αισθήματα, παράγει αισθήματα, αν είναι τέχνη».

«Η Τέχνη δεν έχει όνομα ούτε κατηγορίες. Είναι ένα πνεύμα που διαπερνά τις πράξεις μας και αφήνει πίσω του για τους άλλους, πότε ίχνη ορατά και ανιχνεύσιμα και πότε αόρατα και φευγαλέα.

Τα πρώτα χρειάζονται για την καταγραφή και την ανάγνωση της ιστορίας, τα δεύτερα για την δημιουργία της».

«…Θα ήθελα στο τέλος, να με θυμάστε σαν έναν άνθρωπο που αιμορραγεί μπροστά σε γεγονότα που δεν μπορεί να επηρεάσει, που κλαίει για ικανότητες που αχρηστεύονται, που θυμώνει δικαίως ή αδίκως μπροστά σε έναν κόσμο που δεν κατανοεί και μ’ έναν Θεό που δεν αναγνωρίζει, γιατί δεν έτυχε ποτέ να τον συναντήσει. Έναν άνθρωπο που…κι όμως».

Η ιστορικός τέχνης- μουσειολόγος και πρόεδρος του ΔΣ του ΚΜΣΤ, Κατερίνα Κοσκινά που υπογράφει την επιμέλεια της έκθεσης αναφέρει στο κείμενο με τίτλο «Μια νέα ζωγραφική πραγματικότητα» που βρίσκεται στο συνοδευτικό κατάλογο: «Ο Κώστας Τσόκλης είχε από νωρίς δηλώσει με τα έργα και τα λεγόμενά του την αγωνία του για τη δημιουργία εικόνων ως αναπαράσταση πραγματικών, συμβολικών ή συγκινησιακών καταστάσεων. Ήταν λοιπόν φυσικό να στραφεί στα μέσα που του παρείχαν οι ολοένα εξελισσόμενες δυνατότητες αναπαράστασης της εποχής του, για τη δημιουργία «φορτισμένων» εικόνων».

Η ίδια όσον αφορά τη συγκεκριμένη έκθεση συμπληρώνει: «Ο κύκλος με τον ίδιο στο ρόλο του Οιδίποδα (2006) και ο Προμηθέας Δεσμώτης (2007-2008), επαναφέρουν στο επίκεντρο της τεχνοτροπίας του τη σύμπραξη ζωγραφικής και βίντεο προβολής τονίζοντας περαιτέρω τη ζωγραφικότητα της προβολής και την αληθοφάνεια του ζωγραφικού πίνακα, αποδίδοντας σε φυσικό μέγεθος τα πρόσωπα στις προβολές και επιμηκύνοντας τον «κινηματογραφικό χρόνο». Στους ήρωες των τραγωδιών, στους ήρωες της ζωής του και στις αναφορές σε ακραίες συναισθηματικές καταστάσεις, έρχεται να προστεθεί και η επικαιρότητα. Αναφέρεται σε αυτήν κατ’ εξαίρεσιν επειδή τα επακόλουθά της σημάδεψαν μία ολόκληρη χώρα. Τη δική του. Τη χώρα που καθόλου συμπτωματικά έχει σημαδευτεί όχι μόνο από το μύθο του Προμηθέα, αλλά και από τη φιλοσοφία των προσωκρατικών και ειδικότερα του Ηράκλειτου. Ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος έθεσε στο επίκεντρο της κοσμολογίας του το Πυρ, υποστηρίζοντας ότι, ως «αείζωον» είναι η αρχή και το τέλος των πάντων.

Έτσι, οι πυρκαγιές που ξέσπασαν το καλοκαίρι του 2007 ταυτόχρονα σε διαφορετικά μέρη της Ελλάδας, γίνονται αφορμή για τη δημιουργία ενός έργου που στέκεται στον αντίποδα του Προμηθέα Δεσμώτη, έργου-ύμνου στον άνθρωπο που έκλεψε τη φωτιά από τους Θεούς για την πρόοδο του γένους του. Η Απρονοησία του Προμηθέα είναι η νέα ενότητα έργων του Κώστα Τσόκλη που παραπέμπει στη «μαύρη» όψη του πυρός που σχετίζεται μόνο με καταστροφές. Δίνει τον τίτλο στην έκθεση που γίνεται στο πλαίσιο της Istanbul, Cultural Capital of Europe και αποτελεί με τους ζωγραφικούς πίνακες, τα αποφθέγματα του καλλιτέχνη και τις καιόμενες φωτογραφίες, μια καταγγελία για τον τρόπο που οι άνθρωποι χειρίζονται το «όπλο» που τους έδωσε ο Προμηθέας και ένα μανιφέστο για την ελευθερία και τις δυνατότητες έκφρασης της ζωγραφικής».

Από την πλευρά της η κριτικός τέχνης, υπεύθυνη του εικαστικού προγράμματος του «Istanbul 2010, European Capital of Culture», Βeral Madra στο κείμενο της στον ίδιο κατάλογο αναφέρει: «Μια από τις πιο εντυπωσιακές εκθέσεις στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών πολιτιστικών πρωτοβουλιών, ήταν οι «Αναστάσεις» που παρουσιάστηκαν από τον Κώστα Τσόκλη τον Μάρτιο του 2003 στο Πολιτιστικό Κέντρο Tophane-i Amire. Με την έκθεση αυτή ο Τσόκλης όχι μόνο εισήλθε σε έναν προσωπικό διάλογο με την Τουρκία, αλλά έφερε συγχρόνως στην επικαιρότητα την ευθύνη που απαιτούσε η κοινή συλλογική μνήμη. […]

Μήπως αυτή ακριβώς δεν είναι μια από τις πιο ξεκάθαρες ιδιαιτερότητες της τέχνης του σήμερα;  Το να κρατάς τη μνήμη ζωντανή συλλογικά, να αξιολογείς συλλογικά τα παγκόσμια γεγονότα είναι αυτό που προέχει μεταξύ των λειτουργιών της τέχνης. Μια έκθεση που αποτελούνταν από τις εικόνες αυτές σε μια περίοδο που καταβάλλονταν προσπάθειες για την καλυτέρευση των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας, όσο και αν αντικατόπτριζε τη θλίψη ενός χαμένου παρελθόντος, βοηθούσε επίσης στο ξεπέρασμα των δυσκολιών της αντιπαράθεσης με την ιστορία. […]

Στην έκθεση «Η απρονοησία του Προμηθέα», παρακολουθούμε άλλα στοιχεία αυτής της ευθύνης, του τρόπου και της αντιπαράθεσης. Ο θεατής βρίσκεται τώρα αντιμέτωπος με τη διαρρύθμιση που κάνει ο Τσόκλης στο χώρο του Σισμανογλείου Μεγάρου.  Η έκθεση απλώνεται σε δυο πατώματα του κτηρίου, αποτελείται από τους πίνακες με τουρκικά κείμενα του Τσόκλη, εικόνες βίντεο και μεγάλες φωτογραφίες. Γράφοντας ένα εικαστικό έπος πάνω στον Προμηθέα και τη Φωτιά, ο Τσόκλης, φέρνει όπως πάντα και τούτη τη φορά στην επικαιρότητα ένα θέμα που σχετίζεται με το πνεύμα της εποχής: την ανάγκη να αναθεωρήσουμε τις σχέσεις μας με τη φύση, την ιστορία, την επιστήμη και την τεχνολογία, χρησιμοποιώντας στις δεδομένες συνθήκες την κοινή συλλογική γνώση…{...}

{...} Στα κείμενα που έχει γράψει πάνω στους πίνακες που απεικονίζουν τη φωτιά, εκφράζει τις σκέψεις του για το νόημα της τέχνης στη δική του ζωή, στη ζωή άλλων ανθρώπων, το νόημα της μέσα στο σύστημα της οικονομίας της κατανάλωσης και οι σκέψεις αυτές συνδυάζονται με τις αφηρημένες, άστατες και δυναμικές εικόνες της φωτιάς. Ο Τσόκλης υποθέτει ότι μπορούμε να αφεθούμε σε βαθιές σκέψεις κοιτώντας τη φωτιά και υπογραμμίζει πολλές από τις ιδιότητες που εμπεριέχει η τέχνη: την αντανάκλαση, τη φώτιση, την διέγερση, την συνειδητοποίηση του ζωτικού, του διανοητικού και του φανταστικού.  Στα κείμενά του σημειώνει επίσης τις έννοιες και τα είδη της τέχνης που έχουν ξεστρατίσει από αυτό το σκοπό και έχουν καταστεί κοινότοπα και μη αξιόλογα. Ο διλημματικός χαρακτήρας της φωτιάς δημιουργεί το κατάλληλο φόντο για τις αντιφάσεις αυτές».

Την έκθεση θα συνοδεύει τρίγλωσσος κατάλογος (τουρκικά- αγγλικά- ελληνικά). Οι φωτογραφίες του καταλόγου είναι του Γιώργου Τριανταφύλλου και το video production και editing του Χρόνη Πεχλιβανίδη.