Ημερίδα βυζαντινής ιστορίας στο Σισμανόγλειο Μέγαρο: «Αναζητώντας τα μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης», 17.05.2016

Στις 17 Μαΐου 2016, Τρίτη, στις 18.00 το Σισμανόγλειο Μέγαρο του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη διοργανώνειιστορική ημερίδα με τίτλο “Αναζητώντας τα μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης”.

Ομιλητές:
Ανέστης Βασιλακέρης, «Επανεκτιμώντας τη μονή Στουδίου»
Νικόλαος Μελβάνι,«Τέχνη και πολιτισμός στα μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο (1261-1453)»
Sylvia Pedone, «Σχεδιάζοντας την Πόλη: ο Charles F.-M.Texier (1802-1871) και η μνήμη της Κωνσταντινούπολης»

Επί αιώνες τα μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στην αστική φυσιογνωμία της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Περιηγητές και προσκυνητές κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά το τέλος της βυζαντινής περιόδου, επαινούσαν το κάλλος των μοναστηριών και τόνιζαν τον ιερό χαρακτήρα τους. Πράγματι, τα κτηριακά συγκροτήματα των μονών κατείχαν σπουδαία θέση στο τοπίο και τον ουρανό της πόλης και οι μοναχοί και οι μοναχές τους κυριαρχούσαν στο δημόσιο βίο. Με εξαίρεση κάποιες εκκλησίες, οι οποίες είναι είτε ερειπωμένες (π.χ. η βασιλική της μονής Στουδίου) ή λειτουργούν ως μουσεία ή τζαμιά (π.χ. η μονή Χώρας και η μονή Παντοκράτορος αντίστοιχα), αυτό το σημαντικό τμήμα της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κωνσταντινούπολης έχει εξαφανιστεί. Τρεις ερευνητές που ζουν στην μεγαλούπολη της Κωνσταντινούπολης του 21ου αι. και μελετούν το βυζαντινό παρελθόν της θα πραγματοποιήσουν ένα ταξίδι στο χρόνο με διαφορετικές προσεγγίσεις και θα εξερευνήσουν αυτό το χαμένο κομμάτι της πόλης μέσα από την οπτική γωνία βυζαντινών καλλιτεχνών και συγγραφέων, αναγεννησιακών λογίων, ρομαντικών ταξιδιωτών και σύγχρονων φορέων, με βάση μεσαιωνικές αφηγήσεις, οθωμανικές πραγματικότητες και τη σύγχρονη αρχαιολογία. Ο στόχος τους θα είναι να αποκαλύψουν τα μυστικά των ευσεβών μοναχών και τις περίπλοκες σχέσεις τους με αυτοκρατορικούς χορηγούς και πλούσιους αριστοκράτες, μέσα στο πλαίσιο σφοδρών πολιτικών αντιπαραθέσεων και έντονης πολιτιστικής δραστηριότητας.

Ανέστης Βασιλακέρης: Επανεκτιμώντας τη Μονή Στουδίου

Η πρόσφατη απόφαση να μετατραπεί εκ νέου η βασιλική της Μονής Στουδίου του 5ου αι. σε τέμενος, αποτελεί μια θλιβερή ευκαιρία για να συγκεντρώσει κανείς και να επανεκτιμήσει όσα είναι γνωστά για το μνημείο, υπό το φως ορισμένων νέων ερωτημάτων. Θα εξεταστούν κυρίως τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Μονής Στουδίου ως μείζονος αστικού μοναστικού κέντρου και η σημασία της ως προτύπου. Περαιτέρω θα διερευνηθούν μέσα από όρους χώρου, κίνησης, γειτνίασης και απόστασης, η δομή του κτιριακού συγκροτήματος, η σχέση του με το αστικό τοπίο, η συμβολή του Στουδίου στην κυκλοφορία της γνώσης και η ισχυρή επιρροή του στη γεωγραφία του μοναχισμού.

Αφού σπούδασε αρχαιολογία στην Ελλάδα, ο Ανέστης Βασιλακέρης έκανε μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στην Ecole Pratique des Hautes Etudes, στη Γαλλία. Το θέμα της διδακτορικής του διατριβής ήταν το συνεργείο των τοιχογραφιών του Πρωτάτου στο Άγιον Όρος, του 13ου αι. Από το 2006 διδάσκει Ιστορία Βυζαντινής Τέχνης και Αρχιτεκτονικής στο τμήμα Ιστορίας του πανεπιστημίου του Βοσπόρου (Boğaziçi), με την υποστήριξη του ιδρύματος Α. Ωνάση. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την Ύστερη Βυζαντινή μνημειακή ζωγραφική, τη δημιουργικότητα στη Βυζαντινή καλλιτεχνική παραγωγή και την Βυζαντινή πολιτιστική κληρονομιά της Τουρκίας.

Ν. Μελβάνι, Τέχνη και πολιτισμός στα μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο (1261-1453)

Κατά την ύστερη βυζαντινή περίοδο τα μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στο δημόσιο βίο της βυζαντινής πρωτεύουσας. Οι προσπάθειες των αυτοκρατόρων της δυναστείας των Παλαιολόγων να αναβιώσουν το ένδοξο παρελθόν της πόλης περιλάμβαναν και τα μοναστήρια, όπως η μονή Παντοκράτορος και η μονή Στουδίου. Αν και είναι δύσκολο να μελετηθούν τα υλικά κατάλοιπα των συγκροτημάτων τους μέσα στο πλαίσιο της σύγχρονης μεγαλούπολης της Κωνσταντινούπολης, είναι σαφές ότι έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας και του αστικού τοπίου της πόλης. Η αυτοκρατορική οικογένεια και εξέχοντα μέλη της παλαιολόγειας αριστοκρατίας υποστήριξαν σταθερά τα μοναστήρια τους, χρηματοδοτώντας οικοδομικές εργασίες και δωρίζοντας ακίνητη περιουσία. Πολλά από τα μοναστήρια υπήρξαν δυναστικά καθιδρύματα και στέγαζαν τις ταφές πολλών μελών της ίδιας οικογένειας. Ο ζωγραφικός και γλυπτός διάκοσμος των μνημείων δείχνει ότι τα μοναστήρια υπήρξαν σπουδαίο πεδίο για την ανάπτυξη της λεγόμενης “Παλαιολόγειας Αναγέννησης” και σημαντικά κέντρα που προώθησαν την καλλιτεχνική δημιουργία. Παράλληλα, αναπτύχθηκε έντονη λόγια δραστηριότητα με τη λειτουργία κέντρων παραγωγής χειρογράφων και πλούσιων βιβλιοθηκών. Αρκετά μοναστήρια υπήρξαν και σπουδαία προσκυνήματα της εποχής, χάρη στα λείψανα που φύλλασσαν και τα οποία προσείλκυαν μεγάλα πλήθη προσκυνητών σε διεθνή κλίμακα. Τα μεγάλα μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης επιβίωσαν μέχρι την τελική πτώση της πόλης στους Οθωμανούς και συμμετείχαν ενεργά στις εξελίξεις που σημάδεψαν τις τελευταίες δεκαετίες της βυζαντινής ιστορίας.

Ο Νίκος Μελβάνι είναι διδάκτωρ Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών στην Αθήνα. Την περίοδο 2015-2016 είναι υπότροφος του Koç University/Stavros Niarchos Foundation Center for Late Antique and Byzantine Studies (GABAM) στην Κωνσταντινούπολη. Έχει δημοσιεύσει μία μονογραφία για την Υστεροβυζαντινή Γλυπτική και πολλά άρθρα με θέμα τη βυζαντινή γλυπτική, τη βυζαντινή επιγραφική και την ιστορική τοπογραφία της Κωνσταντινούπολης.

Σύλβια Πεντόνε, «Σχεδιάζοντας την Πόλη: ο Charles F.-M.Texier (1802-1871) και η μνήμη της Κωνσταντινούπολης»

Η ομιλία έχει στόχο να ανιχνεύσει την ιστορία των βυζαντινών μνημείων της Κωνσταντινούπολης και ιδιαίτερα των περίφημων μονών της, όπως τα είδε και ανακάλυψε με τη δική του ματιά ένας μάρτυρας του 19ου αιώνα, ο Charles Felix-Marie Texier. Αρχιτέκτονας, αρχαιολόγος και ταξιδιώτης, ο Texier έφτασε στην Κωνσταντινούπολη τη δεκαετία του 1830 σε αναζήτηση του αρχαίου κλασικού παρελθόντος, αλλά εκεί βρήκε ένα νέο αντικείμενο προς εξερεύνηση, το οποίο σταδιακά έμελλε να γίνει ένα ξεχωριστό πεδίο της Ιστορίας της Τέχνης, τη βυζαντινή μνημειακή κληρονομιά. Μέσα από τα ημερολόγιά του και τα λεπτομερή αρχεία των σχεδίων του, μπορούμε να κατά κάποιο τρόπο να αναβιώσουμε από προνομιούχο οπτική γωνία την αλληλεπίδραση ανάμεσα στις προσδοκίες ενός μορφωμένου λογίου, βασισμένες κυρίως στις ιστορικές πηγές που ήταν διαθέσιμες εκείνη την εποχή, και την άμεση ανακάλυψη των καλλιτεχνικών και αρχιτεκτονικών θησαυρών με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, ως αποτέλεσμα της συνάντησης της ελληνικής κληρονομιάς και του ανατολικού πολιτισμού. Έτσι, το σχέδιο έγινε αναλυτικό εργαλείο για την ανασύσταση μιας ιστορικής ταυτότητας, όχι μόνο ως μέσο για την καταγραφή των οπτικών χαρακτηριστικών των μνημείων, αλλά και ως ένας τρόπος διερεύνησης λειτουργιών και μορφών, τεχνικών και υλικών, διάκρισης ανάμεσα σε διαφορετικά αλληλοκαλυπτόμενα στρώματα και ανίχνευσης της αδιάκοπης διαδικασίας ερείπωσης και δημιουργίας στην ιστορία.

Η Δρ. Σίλβια Πεντόνε είναι ιστορικός τέχνης στην Εθνική Πινακοθήκη της Ρώμης (Galleria Corsini). Είναι διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου της Ρώμης και θέμα της διδακτορικής διατριβής της ήταν τα σχέδια των βυζαντινών μνημείων της Κωνσταντινούπολης του γάλλου περιηγητή και αρχιτέκτονα Charles Texier (1802-1871). Το 2011 δίδαξε Ιστορία Μεσαιωνικής και Βυζαντινής Τέχνης στο Πανεπιστήμιο “Carlo Bo” στο Urbino. Το 2015 ήταν υπότροφος στο Πανεπιστήμιο του Σαλέντο στην Ιταλία. Το 2015-2016 είναι υπότροφος στο Πανεπιστήμιο Koç. Τα κύρια ερευνητικά της ενδιαφέροντα είναι η βυζαντινή γλυπτική στη Μεσόγειο, η χρήση και αντίληψη του χρώματος στη βυζαντινή τέχνη, η τοπογραφία της Κωνσταντινούπολης και των μνημείων της μέσα από τα έργα δυτικών περιηγητών, η θέση των εικόνων στη βυζαντινή τέχνη, το πρόβλημα των λατρευτικών εικόνων. Έχει δημοσιεύσει πολλές μελέτες πάνω σε αυτά τα θέματα. Πρόσφατα εξέδωσε τον τόμο Phantazontes. Visioni dell’Arte Bizantina (Padova 2013) και πολλούς τόμους της σειράς Sensibilia. Colloquium on Perception and Experience.

Διεύθυνση: Sismanoglio Megaro, Istiklal Caddesi No 60, 34433, Galatasaray-Beyoglu,
Τηλ: +902122449335
E-mail:
Web: www.mfa.gr/turkey


Conference at Sismanoglio Megaro: "In search of the monasteries of Constantinople", 17.05.2016.

On Tuesday, 17th of May 2016, at 18.00 Sismanoglio Megaro of the General Consulate of Greece in Istanbul organizes conferenceof byzantine history titled “In search of the monasteries of Constantinople”.

Speakers

Anestis Vasilakeris, The Stoudios Monastery Reassessed
Nicholas Melvani, Art and culture in the monasteries of Constantinople during the Late Byzantine Period (1261-1453)
Silvia Pedone, Drawing the City: Charles F.-M. Texier (1802-1871) and the Memory of Constantinople

For centuries the monasteries of Constantinople played a crucial role in defining the urban physiognomy of the capital of the Byzantine Empire. Travelers and pilgrims during and even after the Byzantine period consistently praised the beauty of monasteries and emphasized their sacred character. Indeed, the building complexes of the monasteries occupied an important part of the landscape and skyline of the city and their monks and nuns dominated public life. With the exception of some churches, which are either in ruins (e.g. the basilica of Stoudios) or function as museums or mosques (e.g. the Kariye/Chora and the Zeyrek/Pantokrator respectively), this important part of Istanbul’s cultural heritage has disappeared. Three scholars living in the21st-century mega-cityof Istanbul and studying its Byzantine past will embark on a journey into time with the use of a variety ofapproaches and explore this lost aspect of the city through the lens ofByzantine artists and authors, Renaissance scholars, romantic visitors,and contemporary stakeholders, based on medieval narratives, Ottoman realities, and modern archaeology. Their aim will be to unveil the secrets of pious monks and nuns and their complex relations with imperial patrons and wealthy aristocrats within the context of fierce political battles and intense cultural activity.

Anestis Vasilakeris: The Stoudios Monastery Reassessed

The recent decision to reconvert the 5th c. basilica of the Stoudios Monastery into a mosque, represents a sad opportunity to put together and reconsider the information on this monument, under the light of some new questions. Emphasis will be put on the specific characters of a major urban monastic center and a model institution. Moreover the structure of the building complex and its relation to the urban landscape, the contribution of the institution to the circulation of knowledge and its far-reaching influence in the geography of monasticism, will be discussed in relation to the notions of space, movement, proximity and distance.
Anestis Vasilakeris studied Archaeology in Greece and then prepared an MA and a PhD on Byzantine Art History and Archaeology in the Ecole Pratique des Hautes Etudes in France. His PhD thesis was about the 13th century fresco workshop of the Protaton on Mt Athos. Since 2006 he teaches Byzantine Art History and Architecture at Boğaziçi University, at the Department of History, with the support of the Onassis Foundation. His research fields include Late Byzantine frescoes and mosaics, creativity in Byzantine artistic production, and the Byzantine cultural heritage in Turkey. Nicholas Melvani, Art and culture in the monasteries of Constantinople during the Late Byzantine Period (1261-1453)

Nicholas Melvani, Art and culture in the monasteries of Constantinople during the Late Byzantine Period (1261-1453)

During the Late Byzantine period the monasteries of Constantinople played a leading role in the public life of the Byzantine capital. The efforts of the emperors of the Palaiologan dynasty to revive the city's glorious past included monasteries such as the Pantokrator and Stoudios monasteries. Tracing their building complexes within the framework of 21st-century Istanbul is a challenging task, but it is clear that they played a defining role in shaping the physiognomy and urban landscape of the city. The imperial family and prominent members of the Palaiologan aristocracy consistently supported their monasteries by financing building activity and by donating land property. Several monasteries functioned as dynastic foundations and housed the tombs of members of the same family. The rich decoration of the monuments executed in frescoes, mosaics, and sculpture, shows that they were centers for the artistic activity that generated the so-called “Palaiologan Renaissance”. Centers for manuscript production and rich libraries within the monasteries contributed to the intense scholarly life of Constantinople. Furthermore, several monasteries were significant pilgrimage shrines, thanks to their relics, which attracted large crowds of pilgrims on an international scale. The great monasteries of Constantinople survived until the Ottoman conquest and were actively involved in the events that marked the last decades of Byzantine history.

Nicholas Melvani received his PhD in Byzantine Archaeology and Art History from the University of Athens. He is a researcher at the Institute for Historical Research of the National Hellenic Research Foundation in Athens. He is currently a fellow at the Koç University/Stavros Niarchos Foundation Center for Late Antique and Byzantine Studies (GABAM) in Istanbul. He has published a monograph on Late Byzantine Sculpture and several articles on Byzantine sculpture, Byzantine epigraphy, and the historical topography of Constantinople.

Silvia Pedone, Drawing the City. Charles Felix-Marie Texier (1802-1871) and the Memory of Constantinople

The talk aims to retrace the “history” of the Byzantine monuments of Constantinople, and especially of its famous monasteries, as they were seen and discovered through the gaze of a 19th-century witness, Charles Felix-Marie Texier. An architect, archeologist and voyager, Texier went to Constantinople in the 1830s in search of the ancient classical past, but there he found a new object of investigation, which only gradually was going to become a specific field of art-historical knowledge in its own right, i.e. the Byzantine monumental legacy. Through his diaries and the detailed records of his drawings we can somehow revive from a privileged viewpoint the encounter between the expectations of a learned scholar, mostly built on the historical literary sources available at that time, and the direct discovery of artistic and architectural treasures with very specific features, as a result of the encounter between Greek heritage and oriental culture. Thus drawing became an analytical tool to reconstruct an historical identity, not only as a means to capture the visual structure of the monuments, but also as a way to investigate functions and forms, techniques and materials, to distinguish different overlapping cultural layers and to discern the incessant process of ruin and creation in history.

Dr Silvia Pedone is an art historian at the National Gallery of Art of Rome (Galleria Corsini). She earned her PhD in Art History at University of Rome, with a dissertation on the drawings of the Byzantine monuments of Constantinople by the French traveler and architect Charles Texier (1802-1871). In 2011 she was adjunct professor of History of Medieval and Byzantine Art at “Carlo Bo” University, Urbino. In 2015 she was research fellow at the University of Salento (Italy). She is currently research fellow at Koç University. Her main topics are Byzantine sculpture in the Mediterranean area, the use and perception of color in Byzantine Art, the topography of Constantinople and its monuments through the works of Western voyagers, the status of images in Byzantine visual culture, the problem of icons and ritual images. She has extensively published on these topics; among her recent publications, Phantazontes. Visioni dell’Arte Bizantina, edited with V. Cantone (Padova 2013), and several volumes of the book series Sensibilia. Colloquium on Perception and Experience.

Address: Sismanoglio Megaro, Istiklal Caddesi No 60, 34433, Galatasaray-Beyoglu
Telephone:+902122449335 +902122449335
E-mail:
Web site: www.mfa.gr/turkey