Καθεστώς Ελέγχου Πυραυλικής Τεχνολογίας (MTCR)

Το Καθεστώς ελέγχου πυραυλικής τεχνολογίας (γνωστότερο με το αρκτικόλεξο M.T.C.R, από τον αγγλικό τίτλο του: Missile Technology Control Regime) είναι ένα άτυπο, εθελοντικό σχήμα στο οποίο συμμετέχουν χώρες που επιθυμούν να εμποδίσουν την εξάπλωση των πυραυλικών συστημάτων και των μη επανδρωμένων φορέων όπλων μαζικής καταστροφής. Οι προσπάθειες αυτές εντοπίζονται στον συντονισμό των εθνικών κανόνων έκδοσης των αδειών εξαγωγής υλικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή τέτοιων συστημάτων. Το Καθεστώς δημιουργήθηκε το 1987 από τη Γαλλία, τη Γερμανία, τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιαπωνία, την Ιταλία και τον Καναδά. Έκτοτε, το Καθεστώς έχει διευρυνθεί και σήμερα περιλαμβάνει 34 κράτη. Η Ελλάδα προσχώρησε στο καθεστώς το 1992 και έχει ασκήσει την Προεδρία από τον Νοέμβριο 2007 έως τον Νοέμβριο 2008. Στο πλαίσιο της Προεδρίας της, διοργάνωσε την ετήσια Ολομέλεια του Καθεστώτος, τον Νοέμβριο 2008, στην Αθήνα. H Πρεσβεία αποτελεί το Σημείο Επαφής της Ελλάδας με τη Γραμματεία του MTCR, η οποία εδρεύει στο Παρίσι.

Το Καθεστώς δημιουργήθηκε ως απάντηση στην ολοένα και μεγαλύτερη εξάπλωση των Όπλων Μαζικής Καταστροφής (ΟΜΚ), δηλαδή των πυρηνικών, χημικών και βιολογικών όπλων. Ο κίνδυνος διασποράς των ΟΜΚ αποτελεί απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και την ασφάλεια και έχει αναγνωρισθεί ως τέτοια, μεταξύ άλλων, από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών σε διακήρυξη που εκδόθηκε μετά τη συνεδρίασή του σε επίπεδο κορυφής, την 31η Ιανουαρίου 1992. Για την αντιμετώπιση της απειλής αυτής, είναι αναγκαίος ο αποτελεσματικός έλεγχος της διακίνησης εξοπλισμού, υλικών και τεχνολογίας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή συστημάτων μεταφοράς ΟΜΚ.

Το πλέγμα λειτουργίας του Καθεστώτος βασίζεται στην εφαρμογή από τα κράτη-μέλη οδηγιών που διαμορφώνονται από κοινού και αφορούν στους κανόνες εξαγωγών. Οι οδηγίες αυτές (οδηγίες MTCR) εφαρμόζονται στον εξοπλισμό, τα υλικά και την τεχνολογία που είναι καταχωρισμένα σε ένα κοινό, περιεκτικό κατάλογο. Όλες οι αποφάσεις τού Καθεστώτος λαμβάνονται με συναίνεση και οι εταίροι ανταλλάσσουν σε τακτή βάση πληροφορίες για όλα τα θέματα που σχετίζονται με το εθνικό πλαίσιο έκδοσης αδειών εξαγωγών.

Οι εθνικές άδειες που απαιτούνται για την εξαγωγή τέτοιων τεχνολογιών και εξοπλισμού δυσχεραίνουν το έργο των χωρών που επιδιώκουν την απόκτηση ή/και την παραγωγή μη επανδρωμένων φορέων ΟΜΚ. Ως εκ τούτου, πολλά κράτη, συμπεριλαμβανομένων όλων των κρατών-μελών του MTCR, έχουν αποφασίσει να θέτουν ως απαραίτητη προϋπόθεση για την εξαγωγή βαλλιστικών πυραύλων, μη επανδρωμένων φορέων, καθώς και του εξοπλισμού, των υλικών και της τεχνολογίας που συνδέονται με την παραγωγή τους, την έκδοση ειδικής άδειας.

Προεδρεύων του Καθεστώτος από τον Νοέμβριο 2014 έως τον Νοέμβριο 2015 είναι ο Πρέσβης Roald Næss (Νορβηγία).